Казак: Засвар хоорондын ялгаа

Content deleted Content added
No edit summary
Tags: Reverted Visual edit Mobile edit Mobile web edit
No edit summary
Tags: Reverted Visual edit Mobile edit Mobile web edit
Мөр 3: Мөр 3:
'''Казак''' буюу '''Казакууд''' ([[украин хэл|украинаар]] ''козаки́'', [[орос хэл|оросоор]] ''казаки́'', [[польш хэл|польшоор]] ''kozacy'') нь Дорнод Европын тал хээр нутагт үүссэн Христийн шашны ортодокс урсгалыг шүтдэг, зүүн слав бүлгийн хэлээр ярилцдаг хүмүүсийн бүлэглэл юм. Тэд ардчилсан хэлбэрийн өөрөө удирдах зохион байгуулалттай, хагас цэргийн нийгэмлэгүүдэд хуваагддаг. Казакууд нь чөлөөт [[Морьтон|морьтны]] [[нийгэмлэг]] байсан ба үүнд нь голдуу [[Оросууд|орос]], [[Украинчууд|украин]], [[польшууд|польшийн]] оргодол хүмүүс багтдаг байв. Бас түүхийн тодорхой үеүдэд белорусь, өмнөд слав, татар, мордов, башкир, халимаг, буриад, ногай, кумык, чечень, армян, туркмен гэх мэт бусад ард түмний хүмүүс харьяалагдаж байжээ. "Казак" хэмээх нэрээр заримдаа жирийн [[адал явдал]] эрэгчдийг, эсвэл [[Зүүн Европ]]ын өмнөд хэсгийн [[Хээр (Газар зүй)|хээр талаар]] ([[Зэрлэг тал|зэрлэг талыг]] үзэх) хэрэгчдийг нэрлэдэг байв.
'''Казак''' буюу '''Казакууд''' ([[украин хэл|украинаар]] ''козаки́'', [[орос хэл|оросоор]] ''казаки́'', [[польш хэл|польшоор]] ''kozacy'') нь Дорнод Европын тал хээр нутагт үүссэн Христийн шашны ортодокс урсгалыг шүтдэг, зүүн слав бүлгийн хэлээр ярилцдаг хүмүүсийн бүлэглэл юм. Тэд ардчилсан хэлбэрийн өөрөө удирдах зохион байгуулалттай, хагас цэргийн нийгэмлэгүүдэд хуваагддаг. Казакууд нь чөлөөт [[Морьтон|морьтны]] [[нийгэмлэг]] байсан ба үүнд нь голдуу [[Оросууд|орос]], [[Украинчууд|украин]], [[польшууд|польшийн]] оргодол хүмүүс багтдаг байв. Бас түүхийн тодорхой үеүдэд белорусь, өмнөд слав, татар, мордов, башкир, халимаг, буриад, ногай, кумык, чечень, армян, туркмен гэх мэт бусад ард түмний хүмүүс харьяалагдаж байжээ. "Казак" хэмээх нэрээр заримдаа жирийн [[адал явдал]] эрэгчдийг, эсвэл [[Зүүн Европ]]ын өмнөд хэсгийн [[Хээр (Газар зүй)|хээр талаар]] ([[Зэрлэг тал|зэрлэг талыг]] үзэх) хэрэгчдийг нэрлэдэг байв.


Казакууд нь доод Днепр, Дон, Терек, Урал мөрний сав газарт хүн ам цөөтэй бүс нутаг, арлуудад нутаглаж байсан бөгөөд Украин, Оросын түүх, соёлын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ.
Казакууд нь доод Днепр, Дон, Терек, Урал мөрний сав газарт хүн ам цөөтэй бүс нутаг, арлуудад нутаглаж байсан бөгөөд Украин, Оросын түүх, соёлын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ.

Казак гэх нэр нь [[Түрэг хэлний бүлэг|түрэг хэлний бүлгээс]] гаралтай ''«чөлөөт дайчид»'' гэсэн утгатай үг бөгөөд [[хасагууд]]тай үгийн гарал зүйн хувьд ижил боловч [[Ард түмний нэр|угсаатны зүйн]] хувьд огт хамааралгүй юм. Казакууд бол [[Монголчуудын Русь руу хийсэн довтолгоо|Монголчуудын довтолгооноос]] өмнө зүүн европын хээр нутагт амьдарч байсан [[Кипчак|Куманчуудын удам]] гэх үзэл өнөө үед аль хэдийн няцаагджээ.<ref>„Die Komanen, welche seit undenklichen Zeiten in dem Lande Kipschak sitzen und nicht selten auch diesen Namen erhalten, sind uns bekannter geworden als die Türken, an deren Stelle sie als herrschende Horde treten und deren Wohnsitze sie zum Teil einnehmen. Es hat sich selbst ein ziemlich ausführliches Wörterbuch ihrer Sprache erhalten, wodurch die Abstammung dieses Volkes, der Usen und Petschenegen, welche zusammen, wie ausdrücklich versichert wird, eine und dieselbe Sprache redeten, über allen Zweifel erhoben sind. Es sind diese Türken, keine neuen Einwanderer aus den Gegenden jenseits des Jaik, sondern echte Nachkommen der alten Skythen, welche jetzt wieder unter der Benennung Komanen, d.&nbsp;h. Flächen- oder Steppenbewohner, was die Slawen ganz richtig mit Polowzi und die Deutschen durch Falawa, Felleut, übersetzen, von neuem in der Weltgeschichte auftreten.“ (Karl Friedrich Neumann, Die Völker des südlichen Russlands in ihrer geschichtlichen Entwickelung, B. G. Teubner, 1855, [http://books.google.de/books?id=XE1BAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Karl+Friedrich+Neumann&hl=de&ei=6GhJTuTnBI-8-Qb536nwBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CFAQ6AEwBw#v=onepage&q&f=false S. 132])</ref>
Казак гэх нэр нь [[Түрэг хэлний бүлэг|түрэг хэлний бүлгээс]] гаралтай ''«чөлөөт дайчид»'' гэсэн утгатай үг бөгөөд [[хасагууд]]тай үгийн гарал зүйн хувьд ижил боловч [[Ард түмний нэр|угсаатны зүйн]] хувьд огт хамааралгүй юм. Казакууд бол [[Монголчуудын Русь руу хийсэн довтолгоо|Монголчуудын довтолгооноос]] өмнө зүүн европын хээр нутагт амьдарч байсан [[Кипчак|Куманчуудын удам]] гэх үзэл өнөө үед аль хэдийн няцаагджээ.<ref>„Die Komanen, welche seit undenklichen Zeiten in dem Lande Kipschak sitzen und nicht selten auch diesen Namen erhalten, sind uns bekannter geworden als die Türken, an deren Stelle sie als herrschende Horde treten und deren Wohnsitze sie zum Teil einnehmen. Es hat sich selbst ein ziemlich ausführliches Wörterbuch ihrer Sprache erhalten, wodurch die Abstammung dieses Volkes, der Usen und Petschenegen, welche zusammen, wie ausdrücklich versichert wird, eine und dieselbe Sprache redeten, über allen Zweifel erhoben sind. Es sind diese Türken, keine neuen Einwanderer aus den Gegenden jenseits des Jaik, sondern echte Nachkommen der alten Skythen, welche jetzt wieder unter der Benennung Komanen, d.&nbsp;h. Flächen- oder Steppenbewohner, was die Slawen ganz richtig mit Polowzi und die Deutschen durch Falawa, Felleut, übersetzen, von neuem in der Weltgeschichte auftreten.“ (Karl Friedrich Neumann, Die Völker des südlichen Russlands in ihrer geschichtlichen Entwickelung, B. G. Teubner, 1855, [http://books.google.de/books?id=XE1BAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Karl+Friedrich+Neumann&hl=de&ei=6GhJTuTnBI-8-Qb536nwBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CFAQ6AEwBw#v=onepage&q&f=false S. 132])</ref>

Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа ЗХУ өөрийн армийн бүрэлдэхүүнд байсан казак цэргийн ангиудыг татан буулгасан байна. 1980-аад оны сүүл үед ЗХУ-ад өрнөсөн "перестройка" хэмээх өөрчлөн байгуулалтын үйл явцын үеэр казакуудын удам үндэсний уламжлалаа сэргээх ажлуудыг хийж эхэлсэн. 1988 онд ЗХУ урьдын казакийн байгууллагуудыг сэргээн байгуулах болон мөн тиймэрхүү байгууллагуудыг шинээр нэмж байгуулахыг зөвшөөрсөн байна. 1990-ээд онд бүс нутгийн олон эрх баригчид орон нутгийн захиргааны болон цагдаагийн зарим үүргийг казакийн байгууллагуудад хүлээлгэн өгөхөөр тохиролцсон.
Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа ЗХУ өөрийн армийн бүрэлдэхүүнд байсан казак цэргийн ангиудыг татан буулгасан байна. 1980-аад оны сүүл үед ЗХУ-ад өрнөсөн "перестройка" хэмээх өөрчлөн байгуулалтын үйл явцын үеэр казакуудын удам үндэсний уламжлалаа сэргээх ажлуудыг хийж эхэлсэн. 1988 онд ЗХУ урьдын казакийн байгууллагуудыг сэргээн байгуулах болон мөн тиймэрхүү байгууллагуудыг шинээр нэмж байгуулахыг зөвшөөрсөн байна. 1990-ээд онд бүс нутгийн олон эрх баригчид орон нутгийн захиргааны болон цагдаагийн зарим үүргийг казакийн байгууллагуудад хүлээлгэн өгөхөөр тохиролцсон.



16:32, 13 Долоодугаар сар 2021-ий байдлаарх засвар

Запорожийн казакуудын хээрийн давшилт, Франц Алексеевич Рубогийн уран зураг.
Кубанийн казакууд, 1916 он.

Казак буюу Казакууд (украинаар козаки́, оросоор казаки́, польшоор kozacy) нь Дорнод Европын тал хээр нутагт үүссэн Христийн шашны ортодокс урсгалыг шүтдэг, зүүн слав бүлгийн хэлээр ярилцдаг хүмүүсийн бүлэглэл юм. Тэд ардчилсан хэлбэрийн өөрөө удирдах зохион байгуулалттай, хагас цэргийн нийгэмлэгүүдэд хуваагддаг. Казакууд нь чөлөөт морьтны нийгэмлэг байсан ба үүнд нь голдуу орос, украин, польшийн оргодол хүмүүс багтдаг байв. Бас түүхийн тодорхой үеүдэд белорусь, өмнөд слав, татар, мордов, башкир, халимаг, буриад, ногай, кумык, чечень, армян, туркмен гэх мэт бусад ард түмний хүмүүс харьяалагдаж байжээ. "Казак" хэмээх нэрээр заримдаа жирийн адал явдал эрэгчдийг, эсвэл Зүүн Европын өмнөд хэсгийн хээр талаар (зэрлэг талыг үзэх) хэрэгчдийг нэрлэдэг байв.

Казакууд нь доод Днепр, Дон, Терек, Урал мөрний сав газарт хүн ам цөөтэй бүс нутаг, арлуудад нутаглаж байсан бөгөөд Украин, Оросын түүх, соёлын хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ.

Казак гэх нэр нь түрэг хэлний бүлгээс гаралтай «чөлөөт дайчид» гэсэн утгатай үг бөгөөд хасагуудтай үгийн гарал зүйн хувьд ижил боловч угсаатны зүйн хувьд огт хамааралгүй юм. Казакууд бол Монголчуудын довтолгооноос өмнө зүүн европын хээр нутагт амьдарч байсан Куманчуудын удам гэх үзэл өнөө үед аль хэдийн няцаагджээ.[1]

Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа ЗХУ өөрийн армийн бүрэлдэхүүнд байсан казак цэргийн ангиудыг татан буулгасан байна. 1980-аад оны сүүл үед ЗХУ-ад өрнөсөн "перестройка" хэмээх өөрчлөн байгуулалтын үйл явцын үеэр казакуудын удам үндэсний уламжлалаа сэргээх ажлуудыг хийж эхэлсэн. 1988 онд ЗХУ урьдын казакийн байгууллагуудыг сэргээн байгуулах болон мөн тиймэрхүү байгууллагуудыг шинээр нэмж байгуулахыг зөвшөөрсөн байна. 1990-ээд онд бүс нутгийн олон эрх баригчид орон нутгийн захиргааны болон цагдаагийн зарим үүргийг казакийн байгууллагуудад хүлээлгэн өгөхөөр тохиролцсон.

2002 оны Оросын хүн амын тооллогын үеэр 140.028 хүн өөрийгөө казак гэж бүртгүүлсэн бол 2010 оны хүн амын тооллогоор 67.573 хүн казак удамтай болох нь тогтоогджээ. Европ болон дэлхийн бусад газруудад өөрийгөө казакуудтай холбодог 3.5-5.0 сая хүн байдаг. Казакийн байгууллагууд Орос, Украин, Беларусь, Казахстан, АНУ-д үйл ажиллагаа явуулдаг.

Цахим холбоос

 Commons: Казакууд – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
Wiktionary
Wiktionary
Wiktionary: Казакууд – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Эшлэл

  1. „Die Komanen, welche seit undenklichen Zeiten in dem Lande Kipschak sitzen und nicht selten auch diesen Namen erhalten, sind uns bekannter geworden als die Türken, an deren Stelle sie als herrschende Horde treten und deren Wohnsitze sie zum Teil einnehmen. Es hat sich selbst ein ziemlich ausführliches Wörterbuch ihrer Sprache erhalten, wodurch die Abstammung dieses Volkes, der Usen und Petschenegen, welche zusammen, wie ausdrücklich versichert wird, eine und dieselbe Sprache redeten, über allen Zweifel erhoben sind. Es sind diese Türken, keine neuen Einwanderer aus den Gegenden jenseits des Jaik, sondern echte Nachkommen der alten Skythen, welche jetzt wieder unter der Benennung Komanen, d. h. Flächen- oder Steppenbewohner, was die Slawen ganz richtig mit Polowzi und die Deutschen durch Falawa, Felleut, übersetzen, von neuem in der Weltgeschichte auftreten.“ (Karl Friedrich Neumann, Die Völker des südlichen Russlands in ihrer geschichtlichen Entwickelung, B. G. Teubner, 1855, S. 132)