Хар тэнгис хуудасны эх кодыг харах

{{Тэнгис
 |нэр = Хар тэнгис             
 |тэнгисийн-зураг =  Crimea Laspi Sunset.jpg
 |тэнгисийн-зургийн-тайлбар = Крымын хойг дахь Хар тэнгисийн эрэг
 |тэнгисийн-газрын-зураг = Black Sea map.png
 |тэнгисийн-газрын-зургийн-тайлбар = Дээрх улс төрийн газрын зургийн голд Хар тэнгис
 |Солбицол = {{Coord|44|N|35|E|type:waterbody_scale:8000000 |display=inline,title}}
 |ай-савын-улс-орон = {{BUL}}, {{GEO}},<br />{{flagicon|RUS}} [[ОХУ]],{{ROM}},<br />{{TUR}}, {{UKR}}
 |анги-төрөл = 
 |цутгадаг-гол-мөрөн = [[Дунай мөрөн|Дунай]], [[Днепр]] 
 |эх-авдаг-гол-мөрөн = 
 |ай-савын-талбай = 
 |урт = 1,148 км  
 |эн-өргөн = 615 км
 |мандлын-талбай = 436,402 км²
 |дундаж-гүн = 
 |гүнзгий= 2,211 м
 |эзлэхүүн=  547,000 км³
 |ус-хадгалагдах-хугацаа = 
 |дундах-арлын-тоо = арваад
}}
[[Файл:Black-Sea-NASA.jpg|thumb|right|250px|Эгц доош бүтнээрээ харагдах Хар тэнгис]]
'''Хар тэнгис''' (монголчууд мөн "'''Хар далай'''" гэж нэрэлдэг) зүүн өмнөд [[Европ]]д, Анатолийн хойг ([[Турк]]) дээр байрлах, эх газар дундын тэнгис юм. Уг тэнгис нь [[Газар дундын тэнгис]], [[Эгейн тэнгис]]ээр [[Атлантын далай]]тай холбогдоно. Босфорын хоолой нь Хар тэнгисийг Мраморын тэнгистэй, улмаар Дарданелийн хоолой нь Эгейн тэнгистэй холбоно. Эгейн тэнгис нь Газар дундын тэнгисийн нэг хэсэг гэж тооцогддог байна. Эдгээр тэнгисүүд (уснууд) нь [[Ази]] болон [[Европ]] [[тив]]ийн хил юм. Хар тэнгис нь баруун хойд талдаа Керчийн хоолойгоор [[Азовын тэнгис]]тэй холбогдоно. 

Хар тэнгисийн нийт талбай нь 436400 км2, <ref>436,400 km² {{cite web |title=Black Sea Geography |work=University of Delaware College of Marine Studies |url=http://www.ocean.udel.edu/blacksea/geography/index.html |date=2003 |accessdate=December 2 |accessyear=2006 |archive-date=2007-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070429164645/http://www.ocean.udel.edu/blacksea/geography/index.html |url-status=dead }}</ref>, хамгийн их гүн нь 2200 метр <ref>{{cite web |title=Unexpected changes in the oxic/anoxic interface in the Black Sea |work=Nature Publishing Group |url=http://www.nature.com/nature/journal/v338/n6214/abs/338411a0.html |date=30 March 1989 |accessdate=December 2 |accessyear=2006}}</ref> хүрнэ. 
Газар дундын тэнгистэй адил Хар тэнгис рүү жилд 200 км³ [[Атлантын далай]]н ус урсаж ирэх бөгөөд ууршилтын улмаас ус нь харьцангуй өндөр давсжилттай болдог байна. Эх газраас жилд 320 км³цэнгэг ус цутгах бөгөөд уг тэнгист цутгадаг хамгийн том мөрөнгүүд бол [[Дунай мөрөн]], [[Днепр мөрөн|Днепр]], [[Днестр мөрөн|Днестр]] юм<ref>{{Webarchiv|url=http://visibleearth.nasa.gov/view_rec.php?id=16477 |wayback=20070322105017 |text=The Danube Spills into the Black Sea |archiv-bot=2023-09-26 20:41:29 InternetArchiveBot }} NASA Visible Earth. Retrieved 2 December 2006.</ref>. 

[[Турк]], [[Болгар]], [[Румын]], [[Украин]], [[Оросын Холбооны Улс|Орос]], [[Гүрж]] улсууд Хар тэнгисийн эрэгээр хүрээлэн оршино<ref>Sosio-economic indicators for the countries of the Black Sea basin. (2001). In UNEP/GRID-Arendal Maps and Graphics Library. Retrieved 2 December 2006 from http://maps.grida.no/go/graphic/sosio_economic_indicators_for_the_countries_of_the_black_sea_basin_giwa.</ref>. [[Крымын хойг]] нь 2014 оноос ОХУ-ын автономит эрхтэй муж юм.

Хар тэнгис нь ачаа тээврийн чухал зангилаа бүс нутаг юм. Үүнээс гадна маш чухал стратегийн болон цэргийн ач холбогдолтой тэнгис болно. 

== Мөн үзэх ==
* [[Газар дундын тэнгис]]

== Гадаад холбоос ==
{{commonscat|Black Sea|Хар тэнгис}}
* [https://web.archive.org/web/20090415211018/http://blacksea.orlyonok.ru/blacksea.shtml Black Sea Environment and Marine Life - Learning Pages]
* [https://web.archive.org/web/20120426061730/http://www.blacksea-archaeology.org/en/zaks_en.html The Center for Black Sea Archaeology]
* [https://web.archive.org/web/20051215163815/http://www.museum.upenn.edu/sinop/SinopIntro.htm The Black Sea Trade Project]
* [http://earthfromspace.photoglobe.info/spc_blacksea.html Earth from Space: Black Sea]
* [http://www.nationalgeographic.com/blacksea/ National Geographic Society]
* [http://www.grid.unep.ch/bsein/ Black Sea Environmental Internet Node]
* [https://web.archive.org/web/20141006150829/http://sealevel.ns.ca/igcp521/ Black Sea-Mediterranean Corridor during the last 30 ky: UNESCO IGCP 521 WG12]

== Эшлэл ==
<div class="references-small">
<references/>
* Charles King, ''The Black Sea: A History'', 2004, ISBN 0-19-924161-9
* William Ryan and Walter Pitman, ''Noah's Flood'', 1999, ISBN 0-684-85920-3
* Neal Ascherson, ''Black Sea'' (Vintage 1996), ISBN 0-09-959371-8
* Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük (Black Sea: Encyclopedic Dictionary). 2 Cilt (2 Volumes). Heyamola Publishing. Istanbul.2005 ISBN 975-6121-00-9.
* Rüdiger Schmitt, "Considerations on the Name of the Black Sea", in: ''Hellas und der griechische Osten'' (Saarbrücken 1996), pp. 219–224
* West, Stephanie. "‘The Most Marvellous of All Seas’: the Greek Encounter with the Euxine", ''Greece & Rome'', Vol.&nbsp;50, Issue&nbsp;2 (2003), pp.&nbsp;151–167.
</div>

[[Ангилал:Хар тэнгис| ]]
[[Ангилал:Бага Ази]]
[[Ангилал:Дотоодын тэнгис]]
[[Ангилал:Европын газар зүй]]