Гарри Каспаров
| Гарри Каспаров | |
|---|---|
 Гарри Каспаров, 2007 он | |
| Бүтэн нэр | Гарри Кимович Каспаров |
| Улс |  Зөвлөлт Холбоот Улс,  Орос |
| Төрсөн | 1963 оны 4 сарын 13, ЗХУ, ЗСБНАзербайжан Улс, Баку |
| Цол | Их мастер |
| Дэлхийн аварга | 1985–1993 (үнэмлэхүй) 1993–2000 (сонгодог) |
| ОУШХ-ны чансаа | 2812 |
| Оргил чансаа | 2851 (1999 оны 7 сар) |
Гарри Кимович Каспаров (төрөхөд овог нь Вайнште́йн) бол дэлхийн шатрын 13 дахь аварга бөгөөд шатрын гарамгай их мастер билээ. Тэрбээр 1963 оны 4-р сарын 13-нд Азербайжаны Баку хотод төржээ. Каспаров 1985 онд дэлхийн аварга болж, дэлхийн шатрын 8 дахь аварга Михаил Талийн хамгийн залуудаа дэлхийн аварга болсон амжилтыг шинэчилж чаджээ.
Каспаров нь шатрын түүхэнд маш олон гайхамшигт амжилтыг тогтоосон ба тэдгээрийн нэг нь түүний 2005 онд тогтоосон оргил чансаа болох 2851 юм. Тэрбээр дэлхийн шатрын аваргаас гадна "Шатрын Оскар" хэмээх нэр хүндтэй шагналын эзэн юм.
Каспаров 1985-2000 оны хооронд дэлхийн шатрын аварга байсан бөгөөд 2000 онд дэлхийн 14 дэх шатрын аварга Крамникт хожигдсоноор шатрын хааны суудлаас буужээ. Гэсэн хэдий ч ийнхүү хожигдсоноор түүний шатрын ертөнц дэх ноёрхол дуусаагүй юм. Каспаров Крамникт аваргын титмээ алдсан ч гэсэн шатрын ертөнцөд шилдэг нь гэдгээ удаа дараа харуулж байсан бөгөөд 2000 оноос хойш 2007 онд зодог тайлах хүртлээ шилдэг их мастеруудын тэмцээнд үргэлж дээгүүр байранд орж байсан ба дийлэнхэд нь түрүүлж байв.
Дэлхийн аварга цолоо эргүүлэн олж авахаар Крамниктай халз тоглохоор санал тавьсан боловч Крамник зөвшөөрөөгүй байна. Каспаров 2014 оны 2 сарын 27-нд Хорват улсын иргэн болжээ.
Бага нас
[засварлах | кодоор засварлах]Гарри Каспаров 1963 оны 4 дүгээр сарын 13-нд хуучин ЗХУ-ын БН Азербайжан Улсын нийслэл Баку хотод төрсөн, эцэг Ким Моисеевич Вайнштейн (1931-1971) нь эрчим хүчний инженер мэргэжилтэй, эх Клара (Аида) Шагеновна Каспарова (1937-2020) инженер, автоматжуулалтын чиглэлээр мэргэшсэн, телемеханик. Г.Каспаров нь эцгийн талаас еврей гаралтай, эхийн талаас армен гаралтай. Гарригийн өвөө Мосе Рубинович Вайнштейн (1906-1963) бол Баку хотын алдарт хөгжмийн зохиолч, удирдаач, хотын хэд хэдэн драмын театрын хөгжмийн хэлтсийн дарга байсан. Аавын талын бүх гэр бүл хөгжимтэй холбоотой байв: аавын дүү Леонид Моисеевич Вайнштейн бас хөгжмийн зохиолч, Азербайжаны урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, эмээ нь дунд сургуулийн хөгжмийн багш байжээ. Үеэл Тимур Вайнштейн бол телевизийн продюсер юм.
Каспаровын эцэг эх нь шатар тоглох дуртай байсан бөгөөд сонинд нийтлэгдсэн шатрын бодлого боддог байжээ. Харри тэднийг сонирхож байгаад нэг удаа таван настай байхдаа зөв шийдлийг санал болгожээ. Үүний дараа Гарригийн аав шатар гүнзгий зааж өгсөн байна. Гарри долоон настайгаасаа эхлэн Баку хотын Пионерын ордонд шатрын хичээл заалгаж эхлүүлсэн бөгөөд түүний анхны дасгалжуулагч нь мастер Олег Исаакович Привороцкий байжээ. Энэ үед эцэг нь нас баржээ. Нөхрөө нас барсны дараа эх Клара Шагеновна хүүгийнхээ шатрын карьерт өөрийгөө бүхэлд нь зориулж 1975 онд түүнийг 12 настай байхад Клара Каспарова эцгийнх нь еврей Вайнштейн овгийг Каспаров болгон өөрчилжээ.
Арван настайдаа Вильнюс хотод болсон залуучуудын тэмцээнд мастер Александр Никитин Гарритай уулзаж танилцаад түүний дасгалжуулагч болжээ. 1976 он хүртэл Никитин үе үе зөвлөгөө өгч, бичгээр даалгавар өгч, дараа нь тэд байнга хамт багаар ажиллаж эхлэв. Түүний зөвлөмжийн дагуу 1973 оны 8 дугаар сард Гарри дэлхийн аварга асан Михаил Ботвинникийн шатрын сургуульд ирж шалгуулаад оржээ. М.Ботвинник залуу шатарчныг хувийн төлөвлөгөөний дагуу сургаж, дараа нь тэтгэлэгт хамруулжээ.
1976 оны эхээр, арван хоёр настайдаа Гарри Каспаров ЗХУ-ын өсвөрийн шатрын аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлэхэд оролцогчдын ихэнх нь түүнээс хэдэн насаар ах байжээ.
Үүний дараа Никитин Москвад амьдарч байсан тул Бакугийн мастер Александр Шакаров Гарри Каспаровын байнгын дасгалжуулагч болжээ.
1981 оны эхээр Каспаров ЗХУ-ын шигшээ багийн бүрэлдэхүүнд дөрөв дэх тэмцээнд залуучуудын багийн эхний ширээнд тоглов. Тэрбээр ширээндээ нэгдүгээр байр эзэлсэн бөгөөд дэлхийн аварга Карповтой хийсэн хоёр тоглолтод хоёулаа тэнцсэн. Тэр жилийн сүүлээр Карповын ялалт байгуулсан Москвагийн олон улсын тэмцээнд Каспаров Смыслов, Полугаевский нартай 2-4 байр эзлэв. Каспаров, Карпов нарын хоорондох уулзалт сүүлийн тойрогт болсон бөгөөд өрсөлдөгчид хурдан тэнцэхийг зөвшөөрчээ. Арван хоёрдугаар сард арван найман настай Каспаров Фрунзе хотод болсон ЗХУ-ын АШТ-д аварга цолыг Лев Псахистай хуваалцаж, тус улсын түүхэн дэх хамгийн залуу шатрын аварга болжээ.
2013 онд Каспаров Латвийн иргэншил хүссэн боловч татгалзсан хариу авчээ. 2014 оны 2 дугаар сард Каспаров Хорват улсын иргэншил авч, далайн эргийн амралтын Макарска хотод байшинтай болсон байна.