Поль Дирак

Поль Адриен Морис Дирак
Төрсөн огноо	Поль Адриен Морис Дирак 1902 оны 8 сарын 8 (1902-08-08) Бристоль, Англи
Нас барсан огноо	20 October 1984(1984-10-20) (82 насалсан) Таллахасси, Флорида, АНУ
Үндэс	Швейцар (1919 оныг хүртэл) Нэгдсэн Вант Улс (1919 оноос)
Салбар	Физикч
Байгууллага	Кембрижийн Их сургууль Флоридагийн Улсын Их сургууль
Төгссөн сургууль	Бристолийн Их сургууль Кембрижийн Их сургууль
Эрдмийн ажлын зөвлөх	Ральф Фаулер
Нэр хүндтэй шагналууд	Нобелийн шагналтнуудын нэрс (1933)
Тэмдэглэл Габриэль Эндрью Дирак нь түүний хойд эцэг.

Поль Адриен Морис Дирак (, 1902 оны наймдугаар сарын 8 — 1984 оны аравдугаар сарын 20) нь Английн онолын физикч байв. Дирак квант механик, квант электродинамикийн хөгжилд чухал түлхэц өгсөн гавьяатан бөгөөд Кембрижийн Их сургууль болон Флоридагийн Улсын Их сургуульд тус тус тэнхмийн эрхлэгчээр ажиллаж байгаад насан эцэслэсэн эрдэмтэн, сургагч багш байв.

«Хоёр дахь квантлал» гэх тодотголтой квант онолын хүчин зүйлийг тусгасан бүтээлдээ шинэ ухагдахууныг үндэслэж байсан юм. Дирак атомын онолыг болосронгуй болгоход электрон, түүний релятив шинж, эгэл хэсгүүдийн онолыг дэвшүүлсний тул 1933 онд «физикийн салбар дахь Нобелийн шагналыг» Эрвин Шрёдингерийн хамт хүртээсэн юм.

Дирак квант механик болон квант электродинамикийн аль алиных нь хөгжилд үндсэн хувь нэмэр оруулж, сүүлийн нэр томьёог анх гаргажээ. Бусад нээлтүүдийн дотроос тэрээр 1928 онд фермионуудын зан төлөвийг тодорхойлж, антиматер байдгийг таамагласан Диракийн тэгшитгэлийг томьёолсон нь физикийн хамгийн чухал тэгшитгэлүүдийн нэг гэж үздэг бөгөөд зарим хүмүүс үүнийг "Орчин үеийн физикийн жинхэнэ үр" байх. Тэрээр 1931 онд эсрэг бодис оршин тогтнохыг урьдчилан таамагласан алдартай бүтээлээ бичсэн байна. Дирак 1933 оны физикийн салбарын Нобелийн шагналыг "атомын онолын шинэ бүтээмжтэй хэлбэрийг нээсэн төлөө" Эрвин Шрөдингертэй хуваалцсан. Тэрээр харьцангуйн ерөнхий онолыг квант механиктай эвлэрүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулсан. Түүний 1930 онд бичсэн "Квантын механикийн зарчмууд" хэмээх монографи нь квант механикийн хамгийн нөлөө бүхий бичвэрүүдийн нэг гэж тооцогддог.

Диракийн оруулсан хувь нэмэр зөвхөн квант механикаар хязгаарлагдахгүй. Тэрээр Дэлхийн 2-р дайны үед атомын бөмбөгийг судлах, бүтээх Британийн хөтөлбөр болох Tube Alloys төсөлд хувь нэмрээ оруулсан. Цаашилбал, Дирак уран баяжуулах, хийн центрифуг хийх үйл явцад үндсэн хувь нэмэр оруулсан бөгөөд түүний ажлыг "центрифугийн технологийн хамгийн чухал онолын үр дүн" гэж үзсэн. Тэрээр мөн өөрийн олон тооны таамаглал дэвшүүлж, сансар судлалд хувь нэмэр оруулсан. Дирак мөн Дирак мембраны болон Дирак-Борн-Инфельд үйл ажиллагааны талаар хийсэн ажил, бусад хувь нэмрээ оруулан утсан онолыг бий болохоосоо өмнө маш их таамаглаж байсан гэж үздэг.

Найз нөхөд, хамтран ажиллагсад нь Диракийг ер бусын зан чанартай гэж үздэг байв. Альберт Эйнштейн 1926 онд Пол Эренфестэд бичсэн захидалдаа Диракийн цаасны талаар "Би Диракийн төлөө зүтгэж байна. Суут ухаан ба галзуугийн хоорондох толгой эргэм замыг тэнцвэржүүлэх нь үнэхээр аймшигтай" гэж бичжээ. Комптон эффектийн тухай өөр нэг захидалдаа тэрээр "Би Диракийн нарийн ширийнийг огт ойлгохгүй байна" гэж бичжээ. 1987 онд Абдус Салам "Дирак бол энэ эсвэл аль ч зууны хамгийн агуу физикчдийн нэг байсан нь эргэлзээгүй. Энэ зууны физикийн үйл явцад Эйнштейнээс өөр хэн ч ийм чухал нөлөө үзүүлсэнгүй." 1995 онд Стивен Хокинг "Дирак энэ зуунд хэнээс ч илүү зүйлийг хийсэн" гэж хэлсэн. Эйнштейнээс бусад нь физикийг хөгжүүлэх, ертөнцийн дүр төрхийг өөрчлөх." Антонино Зичичи Дирак орчин үеийн физикт Эйнштэйнээс илүү их нөлөө үзүүлсэн гэж батлав. Түүний амжилтыг Сэр Исаак Ньютон, Жеймс Клерк Максвелл, Эйнштейн нартай тэнцүү гэж үздэг.

Эшлэл

• The Second Creation: makers of the revolution in twentieth century physics by Robert P. Crease and Charles C. Mann, 1986 Macmillan Publishing, New York, 1996 (revised), Rutgers University Press. Entertaining personality-based history of particle physics/quantum mechanics in the twentieth century.
• QED and the men who made it: Dyson, Feynman, Schwinger, and Tomonaga by Silvan S. Schweber, Princeton University Press, 1994. Includes a chapter on Dirac as the founder of quantum electrodynamics.
• "Paul Adrien Maurice Dirac"
• The Strangest Man: the Life of Paul Dirac by Graham Farmelo, Faber and Faber, London 2009.

Нэмэлтээр уншиж болох

• Brown, Helen (24 January 2009). "The Strangest Man: The Hidden Life of Paul Dirac by Graham Farmelo – review [print version: The man behind the maths]". The Daily Telegraph (Review). p. 20..
• Gilder, Louisa (13 September 2009). "Quantum Leap - Review of 'The Strangest Man: The Hidden Life of Paul Dirac by Graham Farmelo'". The New York Times (Review)..

Дүрс бичлэгүүд

• Archival footage of Dirac in Princeton 1947
• Dirac in 1927

Цахим холбоос

 Commons: Paul Dirac – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Диракийн медаль Олон улсын онолын физикчдийн төв хүрээлэн
• О'Коннор, Жон Ж.; Робертсон, Эдмунд Ф., "Поль Дирак", МакТутор математикийн түүхийн архив, Сент-Эндрьюсын Их Сургууль.
• Диракийн медаль of the World Association of Theoretical and Computational Chemists (WATOC)
• The Paul Dirac Collection at Florida State University
• The Paul A. M. Dirac Collection Finding Aid at Florida State University
• Photocopies of Dirac's papers from the Florida State University collection, held under Dirac's name in the Archive Centre of Churchill College, Cambridge, UK
• Letters from Dirac (1932-36) and other papers, held in the Personal Papers archives of St John's College, Cambridge, UK
• Annotated bibliography for Paul Dirac from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
• Oral History interview transcript with Paul Dirac 1 April 1962, 6, 7, 10, & 14 May 1963, American Institute of Physics, Niels Bohr Library and Archives
• Photos of Paul Dirac at the Emilio Segrи Visual Archives, American Institute of Physics
• 2010 June 24 - ScienceTalk Part 1 of interview with Graham Farmelo author of The Strangest Man of Science
• 2010 June 24 - ScienceTalk Part 2 of interview with Graham Farmelo author of The Strangest Man of Science