Эдгар Аллан По

По 39 настайдаа. 1848 он, нас барахаасаа жилийн өмнө.

Эдгар Аллан По (Англи: Edgar Allan Poe; 1809 оны 1 сарын 19 – 1849 оны 10 сарын 7) нь Америкийн богино өгүүллэгийн нэрт зохиолч, яруу найрагч, утга зохиол шүүмжлэгч, урлагийн онолч байв.

Намтар

Тэр хуульчийн гэр бүлд төржээ. Эх нь авъяаслаг нэр цуутай жүжигчин хүн байсан аж. Гэвч эцэг нь түүнийг багад нас барсан учир тэрбээр үйлдвэрийн баян эзэнд үрчлэгдсэн байна.

По Шотланд, Англид бага дунд боловсрол олж аваад нутагтаа ирж, 1826 оноос Виржиниагийн их сургуульд орж суралцсан боловч жилийн дараа мөрийтэй тоглоом тоглосон хэргээр сургуулиасаа хөөгдөж, төрөлх Ричмонд хотдоо эргэн ирж, Елмаир Роустер гэгч эмэгтэйтэй амьдралаа холбожээ.

По хөгжим, уран зураг сонирхдог, түүх, одон орон, хими, биологи, анагаах ухаан судалсан, цагтаа боловсролтой, их авъяастай хүн байв. Тэрбээр хэсэг зуур цэргийн албанд байснаа 1830-аад оны үеэс сэтгүүлч болж, яруу найраг, богино өгүүллэг бичих болсон байна. Яруу найрагт дуртайн улмаас баян хойд эцгийнхээ өвөөс салж, байнгын гачигдалд орж явсан хийгээд замбараагүй амьдрал, архи сархад их хэрэглэж байснаасаа болж 1849 онд зуурдаас нас баржээ.

Бүтээл

Погийн уран зохиолын өв олон янз. Тэрбээр Артур Гордон Пимийн түүх, Мальстремад болсон сүйрэл, Алтан цох зэрэг шинжлэх ухааны уран зөгнөлт зохиол, Морг гудамжинд гарсан хүн амины хэрэг зэргийн адал явдлын өгүүллэг, Хар үхлийн сүг, Хар муур, Хулгайлагдсан захидал туурь, Хэрээ, Хонх зэрэг уран нарийн хийцтэй олон өгүүллэг бичжээ. Бас урлаг, уран зохиолын судлалаар Зохиомжийн учир, Яруу найргийн зарчим зэрэг өгүүллэг бичсэн байна.

Эдгээрээс Алтан цох, Морг гудамжинд гарсан хүн амины хэрэг өгүүллэгүүд нь өвөрмөц содон болж, орчин үеийн адал явдалт зохиолын эхлэлийг тавьсан төдийгүй, Америкийн хүүрнэл зохиолын түүхэнд хосгүй шинэчлэл хийсэн бол Хэрээ зэрэг шүлгээрээ яруу найргийн хувьд ч мөн л шинэчлэл хийсэн юм.

Тухайлбал Алтан цох өгүүллэгээ Хар шувуу гэгч дээрэмчдийн нуусан их эд агуурсын тухай олонд дэлгэрсэн домогт тулгуурлан зохиож, хүний оюун ухаан шавхагдашгүй бөгөөд хүний санаж стэгэх чадвар хязгааргүйг гаргасан юм. Түүний шинжлэх ухааны гүнзгий мэдлэг, ер бусын задлан шинжилгээ хийх чадвар нь эрин үеийнхнээ гайхуулж байв.

Погийн зохиол бүтээл дэлхий дахинаа өргөн дэлгэрч XIX зууны эцсээр Европын уран зохиолд гарсан декадент чиглэлийн эхийг тавьсан бөгөөд Франц, Оросын символист зохиолчдод нөлөөлжээ.

Их зохиолч Дашдоржийн Нацагдорж Алтан цох зохиолыг монгол хэлнээ хөрвүүлснээр Эдгар По манай уншигчдад танил зохиолчдын нэг болжээ.