Тоба Вэй хуудасны эх кодыг харах

{{Жааз Улс
|уугуул_нэр                    = Тоба 
|албан_ёсны_нэр                = '''Тоба Вэй улс'''
|богино_нэр                    = Тоба Вэй
|далбааны_зураг                =
|сүлдний_зураг                 =
|сүлдний_төрөл                 =
|үндэсний_уриа                 =
|үндэсний_дуулал               =
|газрын_зураг                  = Nirun, Tuyuhun, Yueban, Tuoba Wei.jpg
|нийслэл_хот                   = Шэнлэ (386-398),<br> [[Датун|Пинчэн]](398-493)<br> Луоян(493-534)<br> Ши'ань(534-535)
|хамгийн_том_хот               =
|албан_ёсны_хэл                = [[Сяньби хэл]]
|бүс_нутгийн_хэл               = [[Эртний Хятад хэл]]
|үндэс_язгуур                  = 
|үндэс_язгуур_он               = 
|засаглалын_хэлбэр             = Хаант засаглал
|удирдагчийн_цол1              = Хаан
|удирдагчийн_нэр1              = [[Тоба Гүй]]
|удирдагчийн_цол2              = Хаан
|удирдагчийн_нэр2              = [[Юань Шиу]]
|хууль_тогтоогч                =
|оршин_тогтнолын_утга          = 386-535
|тогтносон_үйл_явдал1          = Тоба Вэй улс байгуулагдсан нь
|үйл_явдалын_огноо1            = 386 оны 2 сарын 20
|тогтносон_үйл_явдал2          = Умард Хятадыг нэгтгэж дууссан
|үйл_явдалын_огноо2            = 439 он
|тогтносон_үйл_явдал3          =Тоба Вэй улс задарсан нь
|үйл_явдалын_огноо3            = 535 он
|газар_нутаг_эрэмбэ            =
|газар_нутаг_км2               = 2,000,000 км² 
|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс=
|усны_эзлэх_хувь               =
|газар_нутаг_бусад             =
|газар_нутаг_бусад_нэр         =
|хүн_амын_тооцоо               =
|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс   =
|хүн_ам_тооцоолсон_он          =
|хүн_амын_тооллого             =
|хүн_ам_тоолсон_он             =
|хүн_ам_бусад_нэр              =
|хүн_ам_бусад                  =                   
|Мөнгөн_тэмдэгт                =
|Мөнгөн_тэмдэгт_код            =
|тэмдэглэл                     =
}}
[[File:Asia_500ad.jpg|thumb|500 он]]
{{Хятадын түүх}}
'''Тоба Вэй''' улс нь ('''Юань Вэй''' буюу '''Тоба Вэй''', '''Хожуу Вэй''', '''Умард Вэй''') 386-535 оны хооронд хойд Хятад [[Хятад]]ын [[Хөх мөрөн]] хүртэлх газар нутаг, [[Өвөр Монгол|Өвөр Монголын]] өмнөд хэсгийг багтаасан хүчирхэг улс байжээ. Уг улс нь [[Сяньби]] угсааны [[Тоба]] аймгаас гаралтай. Хятадад гүн орж сууснаар 535 он болоход Хятадад уусч алга болоод 535 онд 2 хэсэг болж задарсан.
{{Монголчуудын түүх}}

==Үүсэл, гарал==
[[Зураг:Nirun- Mongolian National Atlas 2009.jpeg|thumb|200px|[[Нирун улс|Нирун]] ба Тоба Вэй]]
[[Зураг:Toba uls.jpg|thumb|200px|Тоба Вэй буюу Умард Вэй]]
Тоба нар нь түүхэн сурвалж бичигт [[Сяньби]] улсын сүүл үеэс нэр дурдагах болсон. Тэд анх [[Говь|Говийн]] хойгуур нутаглаж байсан гэх бөгөөд Сяньби улсын дунд болон сүүл үед Говийг өнгөрч, одоогийн [[Шэньси]] мужийн баруун хойд нутгийг эзлэн нутаглах болсон. МЭ 235 онд Сяньби улс задран мөхөх үед Тоба нар нь тусгаарлан салсан. Харин хожуу 310-376 онуудын хооронд [[Дай ханлиг|Дай ханлигийг]] байгуулан, одоогийн [[БНХАУ]]-ын нутаг [[Өвөр Монгол]]ын нутаг [[Хөх хот]] орчимд төвлөрөн оршиж байжээ. 
386 оноос [[Тоба Гүй]] буюу '''Дао У''' хааны үед ихэд хүчирхэгжин [[Тоба Вэй]] улсыг байгуулсан.

==Хүчирхэгжилт ба Мөхөл==
[[Тоба Гүй]] хааны байгуулсан Тоба Вэй улс нь 386-534 онуудын хооронд Умард Хятадыг нэгтэгэн оршиж байв. Тус улсын ноёлох овог болох Тоба нар нь аажимдаа Хятадад уусч овог, улсаа Юань гэж нэрийдснээр түүхнээ Юань Вэй гэж алдаршсан. 534 онд [[Зүүн Вэй]], [[Баруун Вэй]] 2 хэсэг болж салсан. 

== Тоба Вэй улсын хаад ==
{| class="wikitable"
|'''Хятад тахилын цол'''
|'''Жинхэнэ нэрийн хятад галиг'''
|'''Хаанчилсан хугацаа'''
|-
|Дао У ди (道武帝)
|Тоба Гүй (拓拔珪 tuò bá guī)
|386-409
|-
|Мин Юань ди (明元帝 míng yuán dì)
|Тоба Сы (拓拔嗣 tuò bá sì)
|409-423
|-
|Тай У ди (太武帝 tài wǔ dì)
|Тоба Тао (拓拔燾 tuò bá táo)
|424-452
|-
|Нань Ань ван (南安王 nán ān wáng)
|Тоба Ю (拓拔余 tuò bá yú)
|452
|-
|Вэнь Чэнь ди (文成帝 wén chéng dì)
|Тоба Жунь (拓拔濬 tuò bá jùn)
|452-465
|-
|Шянь Вэнь ди (獻文帝 xiàn wén dì)
|Тоба Хун (拓拔弘 tuò bá hóng)
|466-471
|-
|Шяо Вэнь ди (孝文帝 xiào wén dì)
|Юань Хун (元宏 yuán hóng)
|471-499
|-
|Шуань Вэнь ди (宣武帝 xuān wǔ dì)
|Юань Кэ (元恪 yuán kè)
|499-515
|-
|Шяо Мин ди (孝明帝 xiào míng dì)
|Юань Шю (元詡 yuán xǔ)
|516-528
|-
|Шяомин хааны охин
|байхгүй
|528
|-
|Южу (幼主 yòu zhǔ)
|Юань Жао (元釗 yuán zhāo)
|528
|-
|Шяо Жуан ди (孝莊帝 xiào zhuāng dì)
|Юань Зи Ю (元子攸 yuán zǐ yōu)
|528-530
|-
|Чан Гуан ван (長廣王 cháng guǎng wáng)
|Юань Е (元曄 yuán yè)
|530-531
|-
|Жиэ Минь ди (節閔帝 jié mǐn dì)
|Юань Гун (元恭 yuán gōng)
|531-532
|-
|Ань Дин ван (安定王 ān dìng wáng)
|Юань Лан (元朗 yuán lǎng)
|531-532
|-
|Шяо У ди(孝武帝 xiào wǔ dì) эсвэл
Чу ди (出帝 chū dì)
|Юань Шиу (元脩 yuán xiū)
|532-53
|}

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Northern Wei Dynasty|Хойд Вэй улс}}

[[Ангилал:Умард Вэй| ]]
[[Ангилал:Монголын түүхэн улс]]
[[Ангилал:Сяньби]]
[[Ангилал:Хятадын династи]]
[[Ангилал:4-р зууны түүx]]
[[Ангилал:5-р зууны түүx]]
[[Ангилал:6-р зууны түүx]]