Бангладеш хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Бүгд Найрамдах Бангладеш Ард Улс<br/><span style="text-align:left;">{{МонголЮникод|ᠪᠦᢉᠦᠳᠡ</br>ᠨᠠᠶᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ</br>ᠪᠠᠩᠯᠠᠳ᠋ᠧᠱ</br>ᠠᠷᠠᠳ</br>ᠤᠯᠤᠰ|size=1em}}</span>
| common_name            = Бангладеш
| native_name            = {{ubl|{{native name|bn|গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ}}|''Гонопожатонти Банладеш''}}
| image_flag             = Flag of Bangladesh.svg
| flag_type              = [[Бангладешийн төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| image_coat             = National emblem of Bangladesh.svg
| symbol_type            = [[Бангладешийн төрийн сүлд|Сүлд]]
| other_symbol           = {{unbulleted list |[[File:Government Seal of Bangladesh.svg|100px|Бангладешийн Засгийн Газрын Тамга]]}}
| other_symbol_type      = [[Бангладешийн Засгийн Газрын Тамга|Бангладешийн Засгийн Газрын Албан Тамга]]
| national_anthem        = {{native phrase|bn|"[[Бангладешийн төрийн дуулал|Amar Sonar Bangla]]"|italics=off}}<br />{{small|"Миний алтан Бенгал"}}<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:Amar Sonar Bangla - official vocal music of the National anthem of Bangladesh.ogg|center]]</div>{{center|'''Марш:''' "[[Notuner Gaan]]"<br />{{small|"Залуучуудын Дуу"}}<ref name="national march">{{cite web|title=National Symbols→National march|website=Bangladesh Tourism Board|location=Bangladesh|publisher=Ministry of Civil Aviation & Tourism|url=http://visitbangladesh.gov.bd/about-bangladesh/national-symbol/|quote=In 13 January 1972, the ministry of Bangladesh has adopted this song as a national marching song on its first meeting after the country's independence.|access-date=21 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20161228040953/http://visitbangladesh.gov.bd/about-bangladesh/national-symbol/|archive-date=28 December 2016|url-status=dead}}</ref>}}{{center|'''Үндэсний уриа''': "[[Joy Bangla]]" <br />{{small|"Бенгалд Ялалт"}}<ref>{{cite news|url= https://en.prothomalo.com/bangladesh/joy-bangla-to-be-national-slogan-hc|title='Joy Bangla' to be national slogan: HC|publisher= Daily Prothom Alo|date=10 March 2020|access-date = 10 March 2020}}</ref><ref name="bn2">{{cite news|url=https://m.bdnews24.com/en/detail/bangladesh/1732865|title=HC orders govt to announce 'Joy Bangla' as national slogan in three months|publisher=bdnews24.com|date=10 March 2020|access-date=10 March 2020|archive-date=30 Зургадугаар сар 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210630151417/https://m.bdnews24.com/en/detail/bangladesh/1732865|url-status=dead}}</ref>}}
| image_map              = Bangladesh (orthographic projection).svg
| map_caption            = 
| map_width              = 220px
| capital                = [[Дакка]]
| coordinates            = {{Coord|23|45|50|N|90|23|20|E|type:city_region:BD|display=inline}}
| largest_city           = Дакка
| languages_type         = Албан ёсны хэл <br /> {{nowrap|{{nobold|ба үндэсний хэл}}}}
| languages              = [[Бенгал хэл]]<ref name="bdlaws.minlaw.gov.bd">{{cite book|title=The Constitution of the People's Republic of Bangladesh|chapter=Article 3. The state language|chapter-url=http://bdlaws.minlaw.gov.bd/sections_detail.php?id=367&sections_id=24550|website=bdlaws.minlaw.gov.bd|publisher=Ministry of Law, The People's Republic of Bangladesh|access-date=1 February 2017}}</ref>
| religion               = {{ublist |item_style=white-space:nowrap; |91.04% [[Ислам]] ([[төрийн шашин|албан ёсны]])|7.95% [[Хиндү шашин|Хиндү]] |0.61% [[Буддизм]] |0.30% [[Христийн шашин|Христ]]
|0.12% [[Бангладеш дахь шашин|Бусад]]}}
| religion_year          = [[2022 оны Бангладешийн хүн амын тооллого|2022 оны тооллого]]<ref name="dhakatribune1">{{cite web | url=https://www.dhakatribune.com/bangladesh/2022/07/27/bangladeshs-population-size-now-1651-million | title=Census 2022: Bangladesh population now 165 million | date=27 July 2022 }}</ref>
| ethnic_groups          = {{vunblist
 | 98.2-99% [[Бангладешчууд]]
 | 1-1.8% үндэсний цөөнх
}}
| ethnic_groups_year     = 2022<ref>{{cite web|url=https://www.thedailystar.net/news/bangladesh/news/ethnic-population-2022-census-real-picture-not-reflected-3090941 |title=Ethnic population in 2022 census: Real picture not reflected |publisher=The Daily Star |date= 9 August 2022|accessdate=2022-08-11}}</ref>
| demonym                = [[Бангладешчууд]]
| government_type        = [[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[давамгайлсан нам|давамгайлсан намтай]] [[парламентын бүгд найрамдах улс]]
| leader_title1          = [[Бангладешийн Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]
| leader_name1           = [[Абдул Хамид (улс төрч)|Абдул Хамид]]
| leader_title2          = [[Бангладеш Улсын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]]
| leader_name2           = [[Шейх Хасина]]
| leader_title3          = [[Үндэсний Хурлын Дарга (Бангладеш)|Хурлын Дарга]]
| leader_name3           = [[Ширин Шармин Чаудхури]]
| leader_title4          = [[Бангладешийн Ерөнхий шүүгч|Ерөнхий шүүгч]]
| leader_name4           = [[Хасан Фоез Сиддик]]
| legislature            = [[Бангладешийн Үндэсний Хурал|Жатио Шонгшод]]
| sovereignty_type       = [[Бангладешийн түүх|Түүх]]
| established_event1     = [[Тусгаар тогтнолын өдөр (Бангладеш)|Тунхагласан]]
| established_date1      = 3 сарын 26, 1971
| established_event2     = [[Ялалтын өдөр (Бангладеш)|Ялалтын өдөр]]
| established_date2      = 12 сарын 16, 1971
| established_event3     = [[Бангладешийн Үндсэн хууль|Одоогийн үндсэн хууль]]
| established_date3      = 12 сарын 16, 1972
| area_km2               = 148,460 <ref name="bdarea">{{Cite CIA World Factbook|country=Bangladesh|accessdate=2021-11-13|year=2021}}</ref>
| area_rank              = 92<ref name="bdarea"/>
| area_sq_mi             = 57320
| area_label2            = Газрын талбай
| area_data2             = 130,170 км<sup>2</sup><ref name="bdarea"/>
| area_label3            = Усны талбай
| area_data3             = 18,290 км<sup>2</sup><ref name="bdarea"/>
| percent_water          = 6.4
| population_estimate    = 
| population_census      = 165,158,616<ref name="populationcensus2022">{{cite news | url=https://www.bbc.com/bengali/news-62315139 | title=জনসংখ্যা সাড়ে ১৬ কোটি, অধিকাংশ নারী, কমেছে হিন্দু জনগোষ্ঠীর হার | newspaper=BBC News বাংলা }}</ref>
| population_estimate_year = 2022
| population_estimate_rank = 
| population_census_year = 2022
| population_census_rank = 8
| population_density_km2 = 1,106
| population_density_sq_mi = 2,864.5
| population_density_rank = 7
| GDP_PPP                = {{increase}} $1.36 их наяд
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_rank           = 25
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $7,985 <ref name="IMF_WEO_Oct2022">{{cite web |title=Download World Economic Outlook database: October 2022 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October/weo-report?c=513,&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,PPPGDP,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPRPPPPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |website=International Monetary Fund |access-date=13 October 2022}}</ref>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 129
| GDP_nominal            = {{increase}} $461 тэрбум <ref name="IMF_WEO_Oct2022"/>
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_rank       = 35
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $2,734 <ref name="IMF_WEO_Oct2022"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 140
| Gini                   = 32.4 <!--number only-->
| Gini_year              = 2021
| Gini_change            = increase<!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref>{{cite web |url=https://worldpopulationreview.com/country-rankings/gini-coefficient-by-country |title=Gini Coefficient by Country 2022 |website=World Population Review}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.661 <!--number only-->
| HDI_year               = 2021 <!--Please use the year to which the HDI data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |archive-date=2022-10-09 |url-status=live|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_rank               = {{ordinal|129}}
| currency               = [[Бангладеш така|Така]] ({{lang|bn|৳}})
| currency_code          = BDT
| time_zone              = [[Бангладешийн Стандарт Цаг|БСЦ]]
| utc_offset             = +6
| date_format            = {{nowrap|өө-сс-жжжж}} ([[Манай эрин|МЭ]])
| drives_on              = зүүн гарын
| calling_code           = [[Бангладеш дахь утасны дугаар|+880]]
| cctld                  = [[.bd]]<br />{{lang|bn|[[.bangla|.বাংলা]]}}
| official_website       = <!-- do not add www.bangladesh.gov.bd – The article is about the country, not the government – from Template:Infobox country, "do not use government website (e.g. usa.gov) for countries (e.g. United States) -->
| area_magnitude         = 
| footnote               = 
| today                  = 
}}

'''Бангладеш''' ({{lang-bn|বাংলাদেশ}} «[[бенгал]] орон»), албан ёсоор '''Бүгд Найрамдах Бангладеш Ард Улс''' нь [[Өмнөд Ази]]йн [[улс]] юм. Урдуураа [[Бенгалын булан]]тай нийлж, эргэн тойрондоо [[Энэтхэг]], зүүн урд талдаа багахан зурвасаар [[Мьянмар]] улстай тус тус хил залгадаг. Бангладеш улс (Зүүн Бенгал) нь [[Энэтхэг]] улсын [[Баруун Бенгал]] мужтай  нийлж, [[Бенгал]]ын бүс нутаг хэмээгдэнэ. 

1947 онд Бенгал, Энэтхэг салж шинээр байгуулагдсан [[Пакистан]] улсын зүүн хэсэг болох үед өнөөгийн Бангладеш улсын хил хязгаар тогтоогджээ. Харин энэ нь баруун хэсгээс нь Энэтхэгээр 1,600 км газраар тусгаарлагдаж байв. Улс төр, хэл ярианы ялгаварлан гадуурхал, мөн эдийн засгийн хайхрамжгүй байдал зэргээс болж тусгаар тогтнолын төлөөх дайн болж, 1971 онд тусгаарлажээ. Гэвч шинээр байгуулагдсан Бангладеш улс нь [[хоолны хомсдол]], [[байгалийн гамшиг]], [[ядуурал]], улс төрийн үймээн самуун, цэрэг армийн эхлүүлсэн төрийн эргэлт зэрэг үйл явдлууд олноор тохиолдох болов. 1991 онд [[ардчилал|ардчилсан тогтолцоог]] сэргээснээр харьцангуй тогтвортой байдал, эдийн засгийн хөгжил дагалдаж байна.

Бангладеш нь дэлхийд [[хүн амын нягтрал]]аараа маш өндөрт бичигддэг бөгөөд [[ядуурлын түвшин]] нь ч өндөр. Газар зүйн хувьд [[Ганга мөрөн|Ганга мөрний]] бэлчирийн хоёр талд орших бөгөөд жил болгон улирлын борооны үер, хар салхи тохиолдоно. Засаглалын хэлбэр нь парламентийн засаглалтай ардчилал боловч 2007 оны 1 сарын 11-нээс онцгой байдал зарлан ард түмний засаглалыг түр зогсоосон байгаа. Бангладеш нь [[Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл]], [[Өмнөд Азийн Хамтын Ажиллагааны Байгууллага]] (''South Asian Association for Regional Cooperation''), [[Бенгалын Буланд Бүх Секторын Техник, Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагааг Дээшлүүлэх Санаачлага]] (''Bay of Bengal Initiative for MultiSectoral Technical and Economic Cooperation''), [[Исламын шашинт улсуудын байгууллага]] (''Organization of the Islamic Conference''), [[Хөгжиж буй 8 орон]] (''Developing 8, D8'') зэрэг байгууллагуудын гишүүн орон юм. [[Дэлхийн Банк]]ны 2005 оны 7 сарын судалгаагаар Бангладеш улс нь бичиг үсэгт тайлагдах байдал, сургуулиудад хүйсийн тэгш байдал, хүн амын өсөлтийн сааруулалт зэрэгт ихээхэн ахиц дэвшил гаргажээ.

== Төр улс ==
[[Зураг:Somapura Mahavihara, Bangladesh.jpg|thumb|145px|left|IV зуунд баригдсан буддын [[Сомапура Махавихара|Сомапура сүм]]]]
[[Зураг:Shat Gombuj Mosque 0016.JPG|thumb|145px|left|Султант үеийн «[[Жаран бөмбөгөр оройт сүм]]»]]
=== Эрт дээр үе ===
Эртний [[Бенгал]] газарт [[Ванга]], [[Саматата]], [[Харикела|Харикелын]] гэх мэт төр улс оршин байв. МЭӨ II зуунд [[Ашока]] хааны [[Маурья гүрэн|Маурья]] гүрний мэдэлд байсан. III-VI зууны [[Гуптын улс]] задарсны дараа [[Шашанка]] гэгч [[Гауда улс|Гауда]] (590–626) улсыг үндэслэсэн нь Бенгал нутагт төвлөсөн анхны төр улс байсан. Хэсэг уймарсны дараа [[Пала улс|Пала]] улс (750–1174) тогтож [[буддын шашин|буддын]] шашныг дагаж байлаа. Түүнийг [[хинду шашин|хинду]] шашинт [[Сена улс]] (1070–1230) залгаж авсан. 1206 онд [[Делийн султант улс]]ыг үндэслэсэн [[түрэг угсаатан|түрэг]] угсааны хилжи аймгийн [[Бахтияр]], хожим түүний үр хойч Сена улсыг мөхөөж Бенгалд эзэн суув. Энэ цаг, түүнээс урьд гэвэл XII зуунаас [[ислам]] шашны [[суф]] урсгал Бенгалд дэлгэрчээ. XIV зуунаас [[Бенгалын султант улс]] (1352–1576) хүчирхэг оршин байгаад [[Их Могол Улс]]ын үе ирэхэд мөхөв. Могол гүрний доор Бенгал мужийн эрхтэй болж, [[Дакка]] шинээр үүсч төв нь болсон. 

Европын худалдаачид [[Ганга мөрөн|Ганга]] мөрний адаг Бенгалыг баян чинээлэг гэж санаархаж байв. Анх Португалын худалдаачид [[Читтагонг]]т ирж суугаад 1577 онд [[Акбар]] хаанаас зөвшөөрөл аван байнгын суурин үүсгэжээ. Европынхон байр сууриа бэхжүүлсээр [[Палаши]] гэдэг газар  1757 онд шийдвэрлэх ялалт байгуулснаар Бенгал нутаг [[Британийн Дорно Энэтхэг]]т хамаарчээ.<ref>Baxter, C (1997). Bangladesh, from a Nation to a State.</ref> [[Энэтхэгийн 1857 оны бослого|1857 оны их бослого]] нэг жил үргэлжлээд дарагдсан. Бослогын дараа Британийн хаан [[Британийн Энэтхэг|Энэтхэгийг]] (тухайн үеийн Бенгал бас орно) шууд өөрийн мэдэлд авч чангалаад урлаг соёлын хүчтэй нөлөө үзүүлэв. [[Рам Мохан Рой]] (1775–1833) гэгээнээс эхлээд [[Рабиндранат Таагүр]] (1861–1941) яруу найрагчаар дуустал олон сэхээтэн төрснийг [[Бенгалын сэргэн мандалт]] гэдэг.

=== Орчин үе ===
1905 онд [[Бенгал]]ыг хоёр хуваав. 1911 онд буцаад нэгдэв. Британиас 1947 онд тусгаар тогтноход урьдын адил хуваагдлаа. Хинду шашин давамгайлдаг баруун хэсэг нь [[Энэтхэг улс|Энэтхэгт]] нийлж, ислам шүтлэгтэй [[Дорно Бенгал]] нь [[Пакистан]]д нийлж 1956 оноос [[Дорно Пакистан]] гэгджээ. Эхний жилээс л ялгаа мэдрэгдсэн. Эдийн засаг, хүн амын тоогоор дорнод илүү жин дарж, улс төрийн эрх, цэрэг зэвсгээр өрнөд ноёлж байв. 1952 онд Даккын оюутнууд [[урдү хэл|урду]] хэлээр хөтөлж буй албан хэргийг [[бенгал хэл|бенгал]] хэлээр хөтлөхийг шаардан жагсч байсан. 1949 онд байгуулагдсан «[[Авами лиг]]» (Ардын холбоо) нам одоо ч улс төрийн гол хүчин байсаар байгаа. 1966 онд намын тэргүүн [[Шейх Мужибур Рахман|Мужибур Рахман]] зургаан заалтат шаардлагынхаа гайгаар шоронд хоригдсон ч олны тэмцлээр 1969 онд суллагдаад хожим Бангладешийн анхны ерөнхийлөгч болжээ. Дорно Пакистанд [[Пакистаны арми]] орсон 1971 оны III сарын 26-ны орой Бангладеш тусгаар тогтнолоо зарлан дайтав. Үхэж үрэгдсэн ч тоймгүй.<ref>Rummel, Rudolph J., "Statistics of Democide: Genocide and Mass Murder Since 1900"</ref>  Өвөл нь Бангладеш-Энэтхэгийн холбоот цэрэг нийслэлийг эргүүлэн авч XII сарын 16-нд ᠌Пакистан [[Бангладеш тусгаар тогтносон нь|бууж өгчээ]].

Тусгаар тогтносон Бангладеш 1975–1990 оны хооронд цэргийн эрхтний гарт байв. Бие биенийгээ авч чулуудсаар 1982 оны [[Хуссейн Мохаммад Эршад]]ын үед овоо тогтож 1990 оны коммунизмын уналтын нөлөөгөөр ардчилсан зам руу орсон. 1991 онд [[Халеда Зиа]] ерөнхий сайд болжээ. Түүнтэй ээлж халаа солилцсон бас нэгэн эмэгтэй бол нөгөө анхны ерөнхийлөгчийн охин [[Шейх Хасина]] юм. 

Өнөөдөр Бангладеш [[нэгдмэл улс|нэгдмэл]] төрийн байгууламж, [[парламент]]ийн эрх давуу [[бүгд найрамдах засаг]] бүхий төрийн хэлбэр, ардчилсан дэглэмтэй улс юм. Төрийн тэргүүн нь [[Бангладеш улсын ерөнхийлөгч|ерөнхийлөгч]] боловч [[Бангладеш улсын ерөнхий сайд|ерөнхий сайд]] хамаг ажлыг нугалдаг. 5 жил тутам сонгодог нэг танхимийн 350 суудал (50 эмэгтэй байх)-тай «[[Жатио Шонгшод]]» (Үндэсний Хурал) гэдэг улсын хуралтай.

<gallery widths="160px" heights="120px">
Зураг:21 Feb 1953 Dhaka University female students procession.png|1952 оны «Хэлний хөдөлгөөн»
Зураг:Bangladeshi election, 2008.jpg|2008 оны сонгуулийн үеэр
Зураг:Sangshad Assembly Hall.jpg|Улсын хурлын танхим
</gallery>

=== Орон нутаг ===
Бангладешийн нутаг дэвсгэр 7 «бипхага» ([[муж]]), дотроо 64 «зила» ([[тойрог (засаг захиргааны нэгж)|тойрог]]), 483 «упазила» (дэд тойрог)-д хуваагддаг.<ref>[http://www.cabinet.gov.bd/view_area.php?page=all_area&lang=en http://www.cabinet.gov.bd/view_area.php?page=all_area&lang=en]</ref>
[[Зураг:Bangladesh divisions ru.svg|thumb|140px|left|Долоон муж]]
{| class="wikitable" align="center" 
|+
! |Д/д
! |Муж
! |Төв хот
! |Талбай,<br /> км²
! |Хүн ам,<br /> (2011) хүн
|-----
| 1 || [[Барисал муж|Барисал]] || [[Барисал]] || 11,394 || 8,147,000
|-----
| 2 || [[Дакка муж|Дакка]] || [[Дакка]] || 30,772 || 46,729,000
|-----
| 3 || [[Кхулна муж|Кхулна]] || [[Кхулна]] || 22,181 || 15,563,000
|-----
| 4 || [[Ражшахи муж|Ражшахи]] || [[Ражшахи]] || 18,195 || 18,329,000
|-----
| 5 || [[Рангпур муж|Рангпур]] || [[Рангпур]] || 16,316 || 15,665,000
|-----
| 6 || [[Силхет муж|Силхет]] || [[Силхет]] || 12,718 || 9,807,000
|-----
| 7 || [[Читтагонг муж|Читтагонг]] || [[Читтагонг]] || 32,696 || 28,079,000
|- style="background: #e0e0e0;"
|  || colspan=2| Бүгд   || 144,272 || 142,319,000
|}

== Нийгэм соёл==
=== Хүн ам зүй ===
{{Хүн амын түүхэн тоо
|эхүндэс = ЭЗХАХБ/Дэлхийн банк<ref name=IEApop2011>[http://www.iea.org/co2highlights/co2Highlights.XLS CO2 Emissions from Fuel Combustion] Population 1971–2009 IEA ([http://iea.org/co2highlights/co2highlights.pdf pdf] pages 87–89)</ref>
|нэр       = Хүн амын түүхэн тоо <br> <small>(саяаар)</small>
|1971 |67.8
|1980 |80.6
|1990 |105.3
|2000 |129.6
|2011 |142.3
}}
[[Зураг:Bangladeshpop.svg|lang=mn|thumb|133x133px|left|Нас хүйсний бүтэц]]
Бангладеш улсад 2011 онд 142,316,000 хүн байна гэж тоологдсон. Үүнээс олон буюу 150-170 сая хүн байгаа гэж үзэх нь ч бий. Хүн амын олноор [[Улс орнууд хүн амын тоогоор|дэлхийд 8-рт]], хүн амын нягтшилаар [[Олон улсын харьцуулалт:Хүн амын суурьшлын нягт сийрэг|11-д]] зогсдог. Бага газартай орнуудыг үл тооцвол нэгдүгээр байр эзлэхээр шигүү суудаг гэж ойлгож болно. 1960-1970-аад онд Бангладешийнхан 65 саяаас 110 сая хүрч огцом олширсон. Ингээд 1980-аад оноос төрөлтийг хязгаарласнаар арай саарсан. Гэвч хүн амын өндөр өсөлттэй (жилд 1.59%) хэвээр байна. Хүн ам харьцангуй залуу, 15 хүртэлх насны хүүхэд 34 хувийг бүрдүүлдэг. Хүн амын 98% нь [[бенгал үндэстэн]]. Түүнээс тэдний төрөлх [[энэтхэг-ари хэлний салбар|энэтхэг-ари]] салбарын [[бенгал хэл]] (бангла [банла]) улсын албанд хэрэглэгдэнэ. Нэгэн зүйлийн үет үсэг болох [[бенгал үсэг|бенгал үсгээр]] бичдэг. Уламжлалт хэрэглээтэй учраас [[англи хэл]]ийг бусад харь хэлнээс илүү сайн мэднэ. Шашин шүтлэгээр үзвэл бүх ард түмний 90.4% [[ислам]], 8.2% [[хинду]] шашны шүтлэгтэй. Ислам шашинтан (хотон) нь үндсэндээ [[суннит]] дэгийг дагадаг. 1972 оны үндсэн хуульдаа төр шашин хоорондоо хамаагүйг цаазлан тогтоожээ.

=== Хот суурин ===
{{double image|right|Dhaka-skyline-aymash.jpg|135|Ctg Agrabad4.jpg|145|{{nbsp|15}} [[Дакка]] {{nbsp|35}} [[Читтагонг]]}}
Бангладешийн хүн амын 27% хот газар суудаг. 30 мянгаас олон хүнтэй 200 гаруй хот байгаа. Томоохон нь:<ref>{{Webarchiv|url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-29 |wayback=20130531012316 |text=Bangladesh: largest cities and towns and statistics of their population |archiv-bot=2023-09-26 07:04:30 InternetArchiveBot }}.</ref>
{|class="wikitable"
|- valign="top"
|
* [[Дакка]] — 7,033,075 оршин суугчтай
* [[Читтагонг]] — 2,592,439
* [[Кхулна]] — 663,342
* [[Нараянганж]] — 543,090
||
* [[Силхет]] — 479,837 хүнтэй
* [[Тонги]] — 476,350 
* [[Ражшахи]] — 449,756
* [[Богра]] — 350,397
|}
=== Хүний хөгжил ===
{{double image|right|Children in rural school.jpg|150|A community health worker conducting a survey in the Korail slum, Bangladesh (8630810827).jpg|165|Хөдөөний сурагчдын хичээл — Эрүүл мэндийн судалгаа}}
Бангладешт бичиг үсэг тайлагдалтын хувь бага байна. Эрэгтэйд  61.3%, эмэгтэйд 52.2%.<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bg.html |title="Bangladesh" |access-date=2014-03-12 |archive-date=2021-01-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210101182840/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bg.html |url-status=dead }}</ref> Бага, дунд, ахлах сургууль, зарим хувийн дунд сургуулийг төрөөс санхүүжүүлдэг. Ерөнхий мэдлэгт 12 жил боловсорно.<ref>T. Neville Postlethwaite (1988). The Encyclopedia of Comparative Education and National Systems of Education. </ref> Их дээд сургууль гурван янзаар санхүүжнэ. [[Дээд сургуулийн газар|Улсын сургууль]] (төр санхүүжүүлнэ), [[Дээд сургуулийн газар|хувийн сургууль]] (хувийн хэвшлийн), [[Дээд сургуулийн газар|олон улсын]] (олон улсын байгууллага, сангаас). Улсын өмчит их дээд сургууль 34, хувийн 64, олон улсын 2 сургууль одоо байгаа. Хамгийн том нь [[Бангладеш улсын их сургууль]] (1992 онд байгуулагдсан) бол хамгийн нэртэй нь [[Даккын их сургууль]] (1921 оноос) юм.

Бангладешт эрүүл мэндийн байдал муу, эмнэлгийн хангамж тэр бүр хүрэлцдэггүй. 10,000 хүний дунд эмнэлгийн 4 ор ноогдоно.<ref>{{Cite web |url=http://www.globalhealthfacts.org/data/topic/map.aspx?ind=78 |title=Archive copy |access-date=2014-03-12 |archive-date=2013-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130411101617/http://www.globalhealthfacts.org/data/topic/map.aspx?ind=78 |url-status=dead }}</ref> Хүн амын 26% хоол тэжээл, хүүхдийн 46% жингийн дутагдалтай. Хүнсний хангамж хүрэлцдэггүйгээс өлсгөлөн, өлөн зэлмүүн байдал хавтгай. ДНБ-ийн 3.35% эрүүл мэндийн салбарт зарцуулагдаж байгаа.

=== Урлаг соёл ===
[[Зураг:Bangladeshi Biryani.jpg|thumb|160px|Бангладешийн «биряни»]]
Бенгал нутгаас [[Кази Назрул Ислам]], [[Рабиндранат Таагүр]], [[Сарат Чандра]] гээд зохиолч, яруу найрагч олон төрсөн. Бенгал яруу найргийн эх нь VIII зууны [[Чарьяпада]] байж магадгүй. Бенгал аман зохиолын сан арвин баян. Бангладешийн нийслэл [[Дакка]]д 1956 оноос кино хийж эхэлсэн. ''Далливүүд'' гэх энэ газраас жилд 80-100 орчим кино төрж байна.<ref>Logan, Stephen (2008)</ref> Гэхдээ телевизээр ихэвчлэн Энэтхэгийн кино гардаг. Гамбхира, бхатиала гэх мэт энэ нутгийн дуулах өвөрмөц хэв маяг, урсгал гэж бий. Эктара (нэг чавхдаст) гэдэг хөгжмийн зэмсэг байна.

Хоолондоо [[цагаан будаа]], [[загас]], [[хүнсний ногоо]], [[халуун ногоо]], [[өндөг]] хийдэг. «[[Биряни]]», «[[панта бхат]]», «рашгула» зэрэг хоол байна.

Эмэгтэйчүүд [[сари]] өмсдөг бол эрэгтэйчүүд европ хувцас их өмсөнө. [[Курта]] гэдэг хослол, [[лунги]] гэх богино өмд бас өмсдөг.

Бангладешийн хүүхэд залуус [[хөлбөмбөг]], [[крикет]], [[каббади]] тоглодог. Бангладеш Олимпын наадмаас медаль хүртэж амжаагүй.

== Зүүлт, тайлбар ==
{{лавлах холбоос|2}}
{{дуудүрс|Bangladesh|Бангладешийн зураг}}
== Гадаад холбоос ==
*  edu.olloo.mn. [https://web.archive.org/web/20080503200112/http://edu.olloo.mn/modules.php?name=Country&co=view&cid=8 «Бангладеш (Бvгд Найрамдах Бангладеш Ард Улс)»] 
* Цээноров. [http://legationstseenee.blogspot.com/2010/01/v-1972-06-28.html «Монгол-Бангладешийн харилцааны товч лавлах»] <small>(2010)</small>

{{Ази}}
{{Хөтлөгч мөр Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл}}
{{OIC}}
{{Хөтлөгч мөр Өмнөд Азийн бүс нутгийн хамтын ажиллагааны нийгэмлэг}}
[[Ангилал:Бангладеш| ]]
[[Ангилал:Азийн орон]]
[[Ангилал:Буурай хөгжилтэй орон]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]