Далайн од
| Далайн одод Оршин байсан хугацаа: Ordovician–Recent | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 "Asteroidea" from Ernst Haeckel's Kunstformen der Natur, 1904
| ||||||||
| Биологийн ангилал | ||||||||
| ||||||||
| Orders | ||||||||
|
Brisingida (100 species[1]) |
Далайн од буюу од загас нь суумал амьдралт Asteroidea ангид харьяалагддаг. Үүнээс гадна ophiurs гэж нэрлэгдэх хавсрага шинжлэх ухаанаар хэврэг од , бөмбөлөг од гэж нэрлэгддэг. Дэлхийн далай тэнгист 1800 гаруй зүйлийн далайн од байдаг.Түүний дотор Атлантийн далай, Номхон далай,Энэтхэгийн далай,Хойд болон Өмнөд далайд элбэг байдаг. Далайн од нь 6000м гүнээс далайн түрэлгээр эрэг дээр гарч ирдэг. Далайн од нь далайн дунд амьдарч сурсан, эзэмшил нутгаа мэддэг онцлог зан чанартай, дунгаар хоололдог амьтан.Гадаад төрхөөрөө хоолоо олж идэх, өөрийгөө хамгаалах олон аргатай амьтан. Далайн одны төрөл зүйлүүдийн хооллох үйл явц болон араатан амьтнаас өөрийгөө хамгаалах өвөрмөц чадвартай. Asteroidea-д хамаарах зүйлүүдийн үүрэг, үйл ажилгаа нь биологи болон эклогид хамаардаг. Үүний жишээ нь шар буюу pisaster далайн од нь элбэг байдагийн учир нь эклогитой холбоотой юм. Халуун орны Титэм далайн од /Acanthaster planci/ нь махчин , бүх талаараа шүрээр хүрээлэгдсэн амьтан. Энэтхэгийн далай, Номхон далайгаар амьдардаг.Бусад далайн одны эд эсийг ашиглан биологийн хөгжлийг тодорхойлдог.
Гадаад төрх
[засварлах | кодоор засварлах]Далайн од нь тэгш хэмтэй болсон үедээ насанд хүрсэн байдаг.Далайн од нь ердийн үедээ 5 хөлтэй хавтгай дугриг хэлбэртэй байдаг. Гэхдээ ихэнх далайн од нь 6-н хөлтэй байдаг.Оцгой төрөлд багтах asteroid нь 10-15 хөлтэй ч байдаг. Мөн Labidiaster annulatus энэ далайн од нь 50 орчим хөлтэй байдаг. Asteraidia өөр групп юм. Нэр томъёоны хамаарал,бодгалын байршил мөн хөдөлгөөнийг нь хүлээн авах homology ба ховор гадаргуутай 2талтай амьтан юм. Далайн одны биеийн гадаргуу нь төрөл бүрийн бүтцийг агуулдаг бөгөөд заримдаа өөрт нь тусалдаг. Modreporite нь бодгалын төвд бага зэрэг гэрэлтэж ялгардаг.Энэ нүх нь сувгаар дамжин амьтныг усны системтэй холбогдог, Үйл ажилгааныхаа өчүүхэн хэсгийг хангах нэмэлт ус болон амьтаны хэрэгцээг хангах усны системтэй байдаг.
Онцгой төрлийн asteroids, Asterias –ыг оролцуулсан ялангуя Forcipulatacea эзэмшилийн жижиг хавхлага бүтэцтэй. Биеийн гадаргуу буюу арьс нь зузаан байдаг.Бүрэн үеийн үйл ажилгааны үл мэдэх бүтцийг хоолоор нь дамжуулан судалдаг.Антрагтидийн Labidiaster annulariae төрлийн далайн од нь маш том биетэй учраас pedicellariae төрлөө барьж иддэг байсан. Өмнөд далайн од болох stylasterias-ыг судалснаар pedicellariae нь жижиг загас барьж иддэгийг нь тогтоосон. Зарим төрлийн далайн одны бүтэц нь өөрчлөгдөж эхэлсэн Жишээ нь: Биеийн бүтэцэд нь өөрчлөлт гарч шинээр эрхтэн бий болсон. Эрхтэн үүссэн болсон шалтгаан нь ичдэг болсонтой нь холбоотой.
Дотоод бүтэц
[засварлах | кодоор засварлах]Vasalar системийн тусламжтайгаар усыг хоолойн хэмжээнээс их, бага хэмжээгээр гадагшлуулдаг . Мөн хөлний хөдөлгөөн үйл ажилгааны шилжилт нь хооллох үйл явцыг дэмжиж өгдөг.Хоолойн хэмжээний нээгдэх эсэх нь endoskeleton болон гадаад мэдрэмжнээс хамаарна.Энэ хоолой нь хөлний үзүүр хэсэгт оршино. Vasalar усны системийг зөвхөн хоолойн хэсгээр дамжуулдаггүй, биеийн ухархай хэсгийг бас тэтгэдэг. Мөн тараагч систем болон hemal системд холбогддог. Hemal систем нь амны хэсэгт байдаг. Амаа хаахад гэдэсний агших сунах булчирхай ажилдаг. Хөлөн дээрх нүдийг нь микросквоор харагддаг. Гэрэлд болон харанхуйд хөдөлгөөнийг нь мэдэрч чаддаг .Нэг эст эрхтэн байдаг тэр нь улаан болон хар өнгөтэй нүдний бүрхэвчинд байдаг. Тэдгээр нь яг л толбо шиг харагддаг. Далайн одны онцгой шинж чанар нь хорт бодис ялгаруулдаг ба хоёрдогч бодисийн солилцоо явуулдаг энэ нь судалгааны давуу тал болж pharmacological –ыг дэлхийн өнцөг булан бүрт үйлдвэрлэх болсон. Шилжилт хөдөлгөөн Далайн од нь усны vasalar системээр шилжилт хөдөлгөөн хийдэг.
Тархац
[засварлах | кодоор засварлах]1800 зүйлийн далайн од дэлхий дээр байдаг. Энэтхэгийн далайд далайн од том хэмжээтэй төрлүүд байдаг.Нутаг дэвсгэртэй хамгийн алдартай төрлүүд нь халуун орны нутаг, Австрали, дорнод номхон далай болон хүйтэн уст хойд номхон далайд байдаг. Asteriads төрөл нь Европын ба дорнод тэнгис, америкын Pisasier дагуу Dermasterias (одны арьс) үргэлж баруун өмнөд эрэгт байдаг.Уугуул нутаг нь халуун орны шүрэн арал, kelp ой, далайн гүний давхаргийн усанд бүх зүйлийн далайн од амьдардаг. Echinoderms нь далайн одны биед бус хүрээлэн буй орчинд нь хэрэгтэй.
Амьдрах хугацаа
[засварлах | кодоор засварлах]Амьдрах хугацаа нь төрлөөсөө хамааран өөр өөр байдаг. Жишээ нь: Leptasterias hexactis /насанд хүрсэн нь 2гр жинтэй/ 10 жил амьдардаг. Pisaster ochraceus /насанд хүрсэн нь 80гр жинтэй/ 34 жил амьдардаг.