Монгол Ардын Нам хуудасны эх кодыг харах

:''"Монгол Ардын Хувьсгалт Нам" нь энэ хуудсанд шууд холбогджээ. 2010 онд байгуулагдсан Монгол Ардын Хувьсгалт Намын тухай [[Монгол Ардын Хувьсгалт Нам (2010)|эндээс]] үзнэ үү.''

{{Инфобокс нам
| name             = Монгол Ардын Нам
| native_name      = {{MongolUnicode|ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠠᠷᠠᠳ ᠤᠨ ᠨᠠᠮ}}
| native_name_lang = 
| abbreviation     = {{lang|mn|МАН}}
| logo             = 
| chairperson      = [[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]]
| secretary_general = [[Дашзэгвийн Амарбаясгалан]]
| foundation       = {{start date|1920|06|25|df=yes}}
| dissolution      = 
| headquarters     = [[Улаанбаатар]]
| newspaper        = ''[[Монголын үнэн]]''
| student_wing     = Социал-Демократ Монголын Оюутны Холбоо
| youth_wing       = Социал-Демократ Монголын Залуучуудын Холбоо
| womens_wing      = Нийгмийн Ардчилал 
Монголын Эмэгтэйчүүдийн Холбоо
| membership_year  = 2020
| membership       = 220,000
| ideology         = {{ubl|class=nowrap
 | [[Социал демократ]]
 | '''1990–2010:'''
 | [[Ардчилсан социализм]]
 | '''1920–1990:'''
 | [[Коммунизм]]
 | [[Марксизм–Ленинизм]]
}}
| position         = {{ubl|class=nowrap
 | [[Төв-зүүний улс төр|Төв-зүүн]]
 | '''1990–2010:'''
 | [[Зүүн жигүүрийн улс төр|Зүүний жигүүр]]
 | '''1920–1990:'''
 | [[Хэт зүүний улс төр|Хэт зүүн]]
}}
| national         = 
| international    = [[Социалист Интернационал]]<ref>[https://www.socialistinternational.org/committees/asia-pacific-1999-2011/strengthening-democracy-and-pursuing-sustainable-and-fair-economic-growth-in-the-asia-pacific-region/statement-on-mongolia/ Statement on Mongolia, 7-8 October 2011]</ref><br />[[Прогрессив холбоо (улс төрийн интернационал)|Прогрессив холбоо]]<ref>{{cite web|url=http://progressive-alliance.info/network/parties-and-organisations/|title=Participants - Progressive Alliance|work=progressive-alliance.info|access-date=14 February 2017|archive-date=6 Гуравдугаар сар 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170306042542/http://progressive-alliance.info/network/parties-and-organisations/|url-status=dead}}</ref>
| colors           = {{color box|{{Монгол Ардын Нам/meta/color}}|border=darkgray}} [[Улаан]]
| colorcode        = {{Монгол Ардын Нам/meta/color}}
| seats1_title     = [[Улсын Их Хурал]]
| seats1           = {{composition bar|68|126|hex={{Монгол Ардын Нам/meta/color}}}}
| flag             = MAN_dalbaa-1.jpg{{!}}border{{!}}200px
| website          = {{URL|mpp.mn}}
| country          = Монголын
| footnotes        = {{center|Хуучин нэршил<br />'''Монгол Ардын Хувьсгалт Нам'''<br />(1924–2011)}}
}}

'''Монгол Ардын Нам''' (Товчлол: '''МАН''') [[1921]] оны [[3 сарын 1]]-нд байгуулагдсан, [[Монгол Улс|Монголын]] хамгийн том улс төрийн ууган хүчин юм. 1920 оны 1-р сарын 5-нд болсон хоёр бүлгэмийн хуралдаанаар дан гагц харьяат Монголын шашин үндэс ба олон түмэн ардыг гал усны гашуун зовлонгоос гэтэлгэж, амар түвшнийг олох замыг нээгдүүлэн соёрх хэмээх үгийг хадагт сүүгээр бичиж, Хүрээний улаан сахиусанд өргөн, зорьсон хэрэгтээ няцалт буцалтгүй зүтгэхээр тангараг тавьсанаар Монгол Ардын Намын анхын суурь бүрэлдэн тогтсон.

==Түүх==
[[Файл:MAN baiguulgdsan ni 1919.png|left|thumb|250px|Хүрээнд хувьсгалт бүлэгүүд байгуулагдсан нь 1919 он]]

{{Гол|Ардын хувьсгал}}
Үндэсний засаг төрөө сэргээхээр хүчээ нэгтгэсэн [[Улаанбаатар|Хүрээ]]<nowiki/>ний ба Консулын 2 бүлгэм 1920 оны 6 сарын 25-нд “Монгол Ардын нам” нэртэй улс төрийн нэгэн байгууллага болж, тус байгууллагын нэрийн өмнөөс [[Большевик|ОК(б)Н]]-ын Сибирийн товчоо, Зөвлөлт засгийн газартай хэлэлцээр хийж тусламж авсан билээ. 1921 оны 3 дугаар сарын 1-3-нд болсон  зөвлөлгөөнөөр  удирдах байгууллага-Төв хороог сонгон, мөрийн хөтөлбөр “Монгол Ардын намаас түмэнд тунхаглан зарлах бичиг”-ийг баталснаар улс төрийн намын шинжийг бүрнээ олжээ. МАН, АТЗГ эх орноо чөлөөлөх тэмцэлд ард түмнээ удирдаж, 1921 оны хувьсгалыг ялалтад хүргэснээр улс үндэснийхээ тусгаар байдлыг сэргээн тогтоож, нийгмийн  шинэчлэлийн  үйл хэргийг эхлүүлсэн түүхтэй. 1924 оноос тус намын дэргэд олон улсын коммжнист хөдөлгөөний байгууллага - Коминтерний төлөөлөгч суух болж, үндэстний ардчилсан үзлийг баримталсан МАН 1925 онд мөрийн хөтөлбөр, дүрэмд өөрчлөлт оруулж, нэрийг '''Монгол Ардын Хувьсгалт Нам /МАХН/''' болгон өөрчилжээ.

МАХН нь [[Монгол Улс|Монголын]] тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг сэргээн бататгаж, олон улсад хүлээн зөвшөөрүүлэх, нийгэм төрөө шинэчлэн хөгжүүлэх их үйлсийг удирдаж, улс үндэстнээ орчин үеийн соёл иргэншилд хүргэхэд түүхэн үүрэг гүйцэтгэсэн юм.Үүний хамт нийгмийг удирдан чиглүүлэгч хүчний хувьд түүхийн тодорхой үед гадаад, дотоод ээдрээтэй нөхцөл байдлын улмаас Монгол оронд гарсан сөрөг үйл явдлууд, нийгмийг хэт үзэл сурталжуулах, нийгмийн гишүүдийг үзэл бодлоор хяхан  хавчих  үйл ажиллагаанаас ангид байсангүй.

Монгол улс түүхэн сонголтын заагт ирсэн 1980-аад оны дундаас МАХН нийгмийн өөрчлөлт, шинэчлэлийн бодлогыг эхлүүлж, ардчилсан үйл явцыг эргэлт  буцалтгүй болгосон улс төрийн шинэ хүчнүүдийн шаардлагыг хүлээн авсан юм.1990 оны 3 дугаар сард эрх баригч МАХН-ын Төв Хорооны Улс төрийн Товчоо бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцорч, [[Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс|БНМАУ]]-ын Үндсэн хуулийн “Улсын ба хөдөлмөрчдийн олон түмний бүх байгууллагын манлайлагч бөгөөд жолоодогч Монгол Ардын Хувьсгалт нам” гэсэн заалтаас татгалзсанаар улс төрийн шинэ тогтолцоог төлөвшүүлэх өргөн бололцоог нээж өгчээ.
 
МАХН-ын Онц их хурлаар намын  үзэл баримтлал, зохион байгуулалт, мөрийн хөтөлбөр  дүрмээ өөрчлөн шинэчилж, 2003 онд [[Социалист Интернационал]]<nowiki/>ийн бүрэн эрхт гишүүнээр элсэв. 2010 онд хуралдсан МАХН-ын XXVI  их  хурлаас “...Монгол улсынхаа тусгаар тогтнол, эрх чөлөө, шударга ёс, эв нэгдэл, үндэсний язгуур эрх ашгийг эрхэмлэн дээдэлсэн, нийгмийн ардчиллын үзэл баримтлал бүхий зүүн төвийн нам мөн" хэмээн зарлаж, '''МОНГОЛ АРДЫН НАМ''' нэрийг сэргээжээ.<ref>[https://mongoltoli.mn/history/h/852 Монгол ардын нам]</ref>

==Монгол Ардын Намын далбаа==

Монгол Ардын Намын далбаа улаан, цагаан, хөх хосолсон өнгөтэй, урт, өргөн нь 2:1-ийн харьцаатай байна. Далбааны гуравны нэгийн хэмжээстэй эхний хэсэг нь Монгол Улсын тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл улаан, дунд хэсэг нь шударга ёс, эв нэгдэл, ариун нандины бэлгэдэл цагаан, төгсгөл хэсэг нь хөгжил дэвшил, төрт ёсны бэлгэдэл мөнх тэнгэрийн хөх өнгөтэй байна. Далбааны төв хэсэг дэх цагаан дэвсгэрийн дунд Монгол Ардын Намын бэлгэдлийг байрлуулна.

== Харилцаа ==
[[Зураг:12468-1.jpg|thumb|right|250px|МАН-ын төв байр - Тусгаар тогтнолын ордон]]

Монгол Улсын Засаг захиргааны бүх нэгжид МАН-ын анхан шатны байгууллагууд байршин ажилладаг ба нийтдээ 121 мянга орчим гишүүнтэй. МАН-ын дэргэд [[Нийгмийн Ардчилал, Монголын Залуучуудын Холбоо]], [[Нийгмийн Ардчилал, Монголын Эмэгтэйчүүдийн Холбоо]], [[МАСОХ]], МАН-ыг дэмжигч ахмадын холбоо зэрэг олон нийтийн байгууллага ажиллаж байна.

МАН нь уламжлалт харилцаатай [[ОХУ]], [[БНХАУ]]-ын эрх баригч болон зүүний чиглэлийн намуудтай харилцаагаа хөгжүүлж байна. Түүнчлэн [[АНУ]], [[Япон]], [[ХБНГУ]], [[Англи]], [[Франц]], [[БНСУ]], [[Энэтхэг]], [[Вьетнам]], [[Лаос]] зэрэг орны улс төрийн олон намуудтай хамтын ажиллагаатай бөгөөд сүүлийн жилүүдэд АНУ-ын Бүгд Найрамдахчуудын Олон улсын хүрээлэн, [[Герман|ХБНГУ-ын]] Социал Демократ Намын дэргэдэх Эбертийн сан, архив зэрэг олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж байна.

== Намын дарга нар ==
{| {{prettytable}}
  !д.д.||Нэр||Сонгогдсон огноо||Огцорсон огноо||Тайлбар
 |-
|1||[[Солийн Данзан]]||[[1921]] оны 3 сарын 3||1921 оны 9 сарын 26
|-
|||[[Догсомын Бодоо]]{{ref|1}}||[[1921]] оны 9 сарын 27||1921 оны 11 сарын 22
|-
|2||[[Цэрэн-Очирын Дамбадорж]]||[[1921]] оны 11 сарын 22||1923 оны 1 сарын 12||Нарийн бичгийн дарга (1922 оны 3 сарын 7 хүртэл үүрэг гүйцэтгэгч)
|-
|3||[[Ажвагийн Данзан]]||[[1923]] оны 1 сарын 12||1924 оны 8 сарын 31||"Япон" Данзан
|-
|4||Цэрэн-Очирын Дамбадорж||[[1924]] оны 8 сарын 31||1928 оны 10 сар
|-
|5||[[Өлзийтийн Бадрах]]||[[1928]] оны 11 сарын 12||1932 оны 1 сарын 30||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|6||[[Бат-Очирын Элдэв-Очир]]||[[1928]] оны 11 сарын 12||1930 оны 3 сарын 13||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|7||[[Пэлжидийн Гэндэн]]||[[1928]] оны 11 сарын 12||1932 оны 6 сарын 30||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|8||[[Золбингийн Шижээ]]||[[1930]] оны 3 сарын 13||1932 оны 6 сарын 30||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|9||Бат-Очирын Элдэв-Очир||[[1932]] оны 6 сарын 30||1937||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|10||[[Жамбын Лүмбэ]]||[[1932]] оны 6 сарын 30||1933||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|11||[[Доржжавын Лувсаншарав]]||[[1932]] оны 6 сарын 30||1937||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|12||[[Хас-Очирын Лувсандорж]]||[[1934]] оны 10 сарын 5||1936 оны 8 сарын 15||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|13||[[Банзаржавын Баасанжав]]||[[1936]] оны 10 сарын 7||1940 оны 2 сарын 22||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|14||[[Дашийн Дамба]]||[[1932]] оны 7 сарын 4||1940 оны 4 сарын 8||Адил эрхтэй 3 нарийн бичгийн даргын нэг
|-
|15||[[Юмжаагийн Цэдэнбал]]||1940 оны 4 сарын 8||1954 оны 4 сарын 4||Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
|-
|16||Дашийн Дамба||[[1954]] оны 4 сарын 4||1958 оны 11 сарын 22||1-р нарийн бичгийн дарга
|-
|17||Юмжаагийн Цэдэнбал||1958 оны 11 сарын 22||1984 оны 8 сарын 24||Ерөнхий нарийн бичгийн дарга (1981 оны 5 сарын 30 хүртэл 1-р нарийн бичгийн дарга)
|-
|18||[[Жамбын Батмөнх]]||1984 оны 8 сарын 24||1990 оны 3 сарын 14||Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
|-
|19||[[Гомбожавын Очирбат]]||1990 оны 3 сарын 14||1991 оны 2 сарын 28||1990 оны 4 сар хүртэл Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
|-
|20||[[Бүдрагчаагийн Даш-Ёндон]]||1991 оны 2 сарын 28||1996 оны 10 сарын 5
|-
|21||[[Намбарын Энхбаяр]]||1996 оны 10 сарын 5||1997 оны 2 сар||Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
|-
|22||[[Нацагийн Багабанди]]||1997 оны 2 сар||1997 оны 6 сарын 6
|-
|23||[[Намбарын Энхбаяр]]||1997 оны 6 сарын 6||2005
|-
|24||[[Миеэгомбын Энхболд]]||2005||2007 оны 11 сар
|-
|25||[[Санжаагийн Баяр]]||[[2007]] оны 11 сар||2010 оны 4 сарын 8
|-
|26||[[Сүхбаатарын Батболд]]||[[2010]] оны 4 сарын 8||2012 оны 7 сарын 25
|-
|27||[[Өлзийсайханы Энхтүвшин]]||[[2012]] оны 7 сарын 25||2013
|-
|28||[[Миеэгомбын Энхболд]]||[[2013]] оны 11-р сар || 2017 оны 11 сарын 21
|-
|29||[[Ухнаагийн Хүрэлсүх]]||2017 оны 11 сарын 21 || 2021 оны 6 сарын 9
|-
|30||[[Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнэ]]||2021 оны 6 сарын 9|| Одоог хүртэл
|}
{{note|1}} - ''Үүрэг гүйцэтгэгч''

== Мөн үзэх ==
* [[Анхны долоо]]
* [[Монголын намын жагсаалт]]
* [[Улс төрийн нам]]
* [[Социализм]]
* [[Монгол Улс]]

==Эшлэл==
{{Reflist}}

== Цахим холбоос ==
*[https://web.archive.org/web/20210328135210/http://www.nam.mn/ Албан ёсны сайт]

[[Ангилал:Монгол Ардын Нам| ]]
[[Ангилал:Монголын нам]]
[[Ангилал:Коммунист нам]]
[[Ангилал:Социал демократ нам]]
[[Ангилал:Социалист нам]]
[[Ангилал:Коминтерний салбар]]
[[Ангилал:1921 онд байгуулагдсан]]