Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс улс хоорондын байгууллага
| Name                  = Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага
| englisch              = United Nations Organization
| französisch           = Organisation des Nations unies
| Eigensprache          = бусад
* [[Араб хэл|арабаар]]: الأمم المتحدة
* [[Хятад хэл|хятадаар]]: 联合国
* [[Орос хэл|оросоор]]: Организация Объединённых Наций
* [[Испани хэл|испаниар]]: Organización de las Naciones Unidas
| Flagge                = Flag of the United Nations.svg
| Flaggentext           = [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын далбаа]]
| Bild                  = United Nations (Member States).svg
| Bildunterschrift      = [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн улсууд|Гишүүн улсууд]]
| Organisationsart      = [[Олон улсын байгууллага|Олон улсын]] [[эрх зүйн субьект]]
| Kürzel                = UN/UNO
| Feiertag              = Аравдугаар сарын 24 ([[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын өдөр]])
| Einwohner             = > 7.300.000.000
| Fläche                = 135.700.000
| Bevölkerungsdichte    = 53,8
| Generalsekretär       = [[Антониу Гутерреш]] ([[НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга|ерөнхий нарийн бичгийн дарга]])
| Status                = идэвхтэй 
| Gründung              = [[1945]] оны [[6 сарын 26]];<br />[[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын дүрэм|НҮБ-ын дүрмээр]] 1945 оны аравдугаар сарын 24-ний өдрөөс эхлэн хүчинтэй
| Sitz                  = [[Нью-Йорк хот]] ([[НҮБ-ын төв байр|төв байр]])<br />мөн үзэх: [[НҮБ-ын хүрээлэнгүүдийн төв байруудын жагсаалт|НҮБ-ын хүрээлэнгүүдийн жагсаалт]]
| Website               = '''[http://www.un.org/ www.un.org]'''
| Sprachen              =
* [[Англи хэл|англи]]
* [[Франц хэл|франц]]
| Amtssprachen          =
* [[Араб хэл|араб]]
* [[Хятад хэл|хятад]]
* [[Орос хэл|орос]]
* [[Испани хэл|испани]]
| Gliedzahl             = 193 (мөн үзэх: [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн улсууд|Гишүүн улсууд]])
}}

'''Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага''' товч. НҮБ ([[Англи хэл|англи.]]''United Nations,'' [[Франц хэл|франц]]''.Organisation des Nations unies,'' [[Орос хэл|орос]]. ''Организация Объединённых Наций,'' [[Хятад хэл|хятад.]] ''联合国, [[Испани хэл|испани]]. Organización de las Naciones Unidas'') нь олон улсын хууль, эдийн засгийн хөгжил, аюулгүй байдал, нийгмийн асуудлууд болон хүний эрхийн талаар хамтран ажиллах зорилго бүхий засгийян газар хоорондын олон улсын байгууллага юм.  [[Үндэстнүүдийн Лиг]] үүргээ гүйцэтгэж чадалгүй дэлхийн дайн гаргуулснаас улбаалан [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн хоёрдугаар дайны]] ялагч тал болох  [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн#.D0.A5.D0.BE.D0.BB.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D1.82.D0.BD.D1.83.D1.83.D0.B4|Холбоотнууд]] голлон [[1945]] онд байгуулжээ. Өнөөдөр дэлхийн бараг бүх улс гүрэн энэхүү байгууллагад элсжээ. Тухайн үед дайнд ялсан улсууд НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орнууд болсон бөгөөд тэдгээр улсуудын нөлөө маш их байдаг нь даяаршил, Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагыг эсэргүүцэгчдийн шалтгаан болдог байна. НҮБ нь [[1945]] оны 10-р сарын 24-нд АНУ-ын [[Калифорни]] муж улсын [[Сан-Франциско]] хотод 51 гишүүн оронтойгоор үндэс сууриа тавьсан түүхтэй. 2024 оны байдлаар НҮБ-ын 193 орныг эгнээндээ нэгтгээд байна.  

== Зорилго ==
* Олон улсын хэмжээний асуудлыг шийдвэрлэх
* Энхтайван, аюулгүй байдлыг сахиулах (Гол зорилго)
* [[Хүний эрх|Хүний эрхийг]] хамгаалах зэрэг
* Түүний тулд гишүүн улс орнуудын харилцааг зохицуулах

== Түүх ==
[[1943]] оны 10-р сард [[Москва]] хотноо [[Америкийн Нэгдсэн Улс]], [[Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Вант Улс|Их Британи]], [[Зөвлөлт Холбоот Улс]]уудын Гадаад хэргийн сайд нарын уулзалтаар "Хүн төрөлхтний аюулгүй байдлын талаарх 4 улсын тунхаглал" гаргаж, [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн хоёрдугаар дайны]] дараа олон улсын хэмжээний энхтайвны байгууллагыг дахин байгуулах хэрэгцээтэй гэж үзжээ. Үүнд үндэслэн [[1944]] оны 8-10 дугаар саруудад [[Америкийн Нэгдсэн Улс|АНУ]], [[Их Британи]], [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Улс]], [[Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Орос Улс|ЗХУ-ын]] төлөөлөгчид [[Вашингтон хот|Вашингтон]] дахь Дамбэртон Оукст хуралдан, НҮБ-ын Дүрмийн төсөл （"Олон Улсын Байгууллага байгуулах тухай"）-ийг боловсруулсан юм.

[[1945]] оны 4-р сарын 25-нд [[Герман]] буюу [[Япон]]д дайн зарлаад байсан Холбоотны 50 орны төлөөлөгчид [[Сан-Франциско]]д цугларан, НҮБ-ыг байгуулах Сан-Францискогийн чуулган чуулж, Дамбэртон Оүксийн хурлаас боловсруулагдсан [[НҮБ-ын Дүрэм|НҮБ-ын Дүрмийн]] төслийг хэлэлцэн баталжээ<ref name='UN-History of the UN'> {{cite web|url=http://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |accessdate=2008-06-01 |last=United Nations |date=2000 |publisher=United Nations }}</ref>.
[[Файл:Nyc-un-building.jpg|thumb|right|Нью-Йорк дахь НҮБ-ын төв байр<!--<br>([[w:User: djmutex/Maps and images for Wikipedia|Википедиад зориулагдсан зураг]])-->]]
''United Nations'' хэмээх нэр анх [[1942]] оны 1-р сарын 1-нд "Нэгдсэн Үндэстнүүдийн Тунхаг (Вашингтоны Тунхагт)"[https://web.archive.org/web/20050831192744/http://list.room.ne.jp/~lawtext/1942Washington.html] дурьдагдсан бөгөөд дайны дараа байгуулагдсан шинэ байгууллагын нэр болгох тухай Дамбэртон Оуксын хурлаас санал болгосон юм<ref>{{cite web |last=David |first=Wilton |title=United Nations |work=Etymologies & Word Origins: Letter U |publisher=WordOrigins.org |url=http://www.wordorigins.org/index.php/site/comments/united_nations/ |access-date=2008-06-17 |archive-date=2016-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160331193323/http://www.wordorigins.org/index.php/site/comments/united_nations/ |url-status=dead }}</ref>. Энэ нэрийг санаачилсан АНУ-ын ерөнхийлөгч [[Франклин Делано Рузвельт|Франклин Рузвельт]] НҮБ-ыг байгуулах үйлсэд хүчээ зориулсан бөгөөд харамсалтай нь Сан-Францискогийн чуулганаас НҮБ-ын дүрмийг батлахаас хэдхэн долоо хоногийн өмнө нас эцэслэсэн юм.

[[1919]] оноос [[1946]] оны хооронд оршин тогтносон [[Үндэстнүүдийн Лиг|Үндэстнүүдийн Лигтэй]] хууль зүйн үүднээс холбоогүй боловч [[Олон Улсын Эрүүгийн Шүүх]], [[Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага]] зэрэг байгууллагуудыг нь өвлөн авч, хуучин Үндэстнүүдийн Лигийн байрыг шилжүүлэн авсан учир нэг талаар уг байгууллагын үргэлжлэл хэмээн үзэж болох юм.

НҮБ-аас хүний эрхийг хамгаалсан олон гэрээ, конвенцийг батлан гаргасан ба хамгийн гол баримт бол [[Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал|Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал]] юм.

== Гишүүн орнууд ==
{{гол|Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн улсууд}}
[[2011]] оны [[7 сарын 14]]-нд [[Өмнөд Судан]] НҮБ-д элссэнээр, нийт 193 гишүүн оронтой болжээ<ref name="members">{{cite web
|url=http://www.un.org/members/
|title=United Nations Member States
|publisher=United Nations
|accessdate=2007-05-05}}</ref>.
[[Файл:United Nations (Member States and Territories).svg|thumb|center|upright=2|<center>НҮБ-ын гишүүн орнууд </br><small>[[Антарктид]] нь төр, засгийн газаргүй; [[Баруун Сахар]]ын улс төрийн харьяалал маргаантай; НҮБ одоогоор [[Тайвань|Бүгд Найрамдах Хятад улс]] (Тайвань) ба [[Косово]]гийн газар нутгийг [[БНХАУ]] ба [[Серби|Сербийн Бүгд Найрамдах Улсад]] тус тус харьяалагддаг гэж тооцдог.</small></center>]]

== Санхүүжилт ==
{| class="infobox bordered" style="width:20em;text-align:center"
|-
|НҮБ-ын жирийн зардлыг хандивлагч орнууд, 2006 он<ref>{{cite web|title=[Report of the Committee
on Contributions (2006)|publisher=United Nations|date=2006-06-30|url=http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/contributors/N0642856.pdf?Open&DS=A/61/11&Lang=E UN Budget:]}}</ref>
|-
| Гишүүн орнууд <small>(бүрэн бус жагсаалт)</small>
| Хандив <small>(НҮБ-ын нийт зардалд эзлэх %)</small>
|-
| {{template:USA}}
| 22.00%
|-
| {{template:JPN}}
| 16.624%
|-
| {{template:GER}}
| 8.66%
|-
| {{template:GBR}}
| 6.13%
|-
| {{template:FRA}}
| 6.03%
|-
| {{template:ITA}}
| 4.89%
|-
| {{template:CAN}}
| 2.81%
|-
| {{template:ESP}}
| 2.52%
|-
| {{template:CHN}}
| 2.667%
|-
| {{template:MEX}}
| 1.88%
|-
| {{template:AUS}}
| 1.59%
|-
| {{template:BRA}}
| 1.52%
|}

НҮБ-ын төсвийн хэмжээ 4.19 тэрбум америк доллар байгаа<ref name="fifth-2006"/> (Хүснэгтийг үз) ба гишүүн орнуудын хандив, татвараар санхүүждэг байна. 
* Гишүүн орнуудын татвар
Гишүүн орнуудын төлөх татварын хэмжээг тусгай байгууллага [[Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн]]ий хэмжээнд нь үндэслэн 2 жил тутам шинэчлэн тогтоодог<ref name="fifth-2006">{{cite web |title=Fifth Committee Approves Assessment Scale for Regular, Peacekeeping Budgets, Texts on Common System, Pension Fund, as it Concludes Session (Press Release) |publisher=United Nations |date=2006-12-22 |url=http://www.un.org/News/Press/docs/2006/gaab3787.doc.htm}}</ref>. Түүнчлэн аль нэг улс орны нөлөөг ихэсгэхгүйн тулд гишүүн орнуудын татварын хувь хэмжээний дээд хязгаарыг тогтоосон байдаг<ref name="fifth-2006"/>.
* Хандив
НҮБ-ын дэргэдэх [[ЮНИСЕФ|НҮБ-ын Хүүхдийн Сан]] (UNICEF), [[НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөр]] (UNDP), [[НҮБ-ын Хүн Амын Сан]] (UNFPA), [[Дэлхийн Хүнсний Байгууллага]] (WFP) гэх мэт байгууллага, хөтөлбөрүүд нь гишүүн орнуудын сайн дурын хандиваар санхүүждэг.

НҮБ-ын зардлын дийлэнх нь энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд зориулагддаг байна. 2005-2006 онд 70,000 цэрэг бүхий, 17 энхийг сахиулах ажиллагаанд 5 тэрбум ам. доллар (мөн хугацаанд НҮБ-ын бусад зардал 1.5 тэрбум ам. доллар байсан) зарцуулсан байна<ref name="PeaceKeepingOps">{{cite web |url=http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/bnote.htm |title=United Nations Peacekeeping Operations |accessdate=2008-03-24 |date=2007-12-31 |publisher=United Nations}}</ref>. 2008 оны 1 сарын байдлаар Энхийг сахиулах ажиллагааг хамгийн ихээр санхүүжүүлэгч 10 оронд: [[АНУ]], [[Япон]], [[Герман]], [[Их Британи]], [[Франц]], [[Итали]], [[БНХАУ|Хятад]], [[Канад]], [[Испани]], [[Өмнөд Солонгос]] багтаж байв<ref>[http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/contributors/financing.html Financing of UN Peacekeeping Operations]<!-- Bot generated title --></ref>.

== Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын албан ёсны хэл ==
НҮБ-ын албан ёсны хэлд [[Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орон|Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орнуудын]] хэлнүүд болох [[англи хэл]], [[франц хэл]], [[хятад хэл]], [[орос хэл|орос хэлнүүдээс]] гадна түгээмэл хэрэглэгддэг [[испани хэл]], [[араб хэл]] гэсэн 6 хэл тооцогддог<ref>"Basic Facts About The United Nations", By United Nations (2004) ISBN 92-1-100936-7 </ref><ref>{{cite web | title = What are the official languages of the United Nations? | publisher = United Nations | date = December 2002 | url = http://www.un.org/Depts/DGACM/faq_languages.htm | accessdate = 2008-04-14}}</ref>. Aнгли, франц, хятад, орос, испани хэлийг албан ёсны хэл болгох тухай Ерөнхий Чуулганы 2-р шийдвэр 1946 онд хуралдсан анхны чуулганаас[http://daccess-ods.un.org/access.nsf/Get?OpenAgent&DS=A/RES/2(I)&Lang=E&Area=RESOLUTION], араб хэлийг нэмж оруулах тухай шийдвэр [[1973]] оны 30-р чуулганаас тус тус гарсан байна[http://daccess-ods.un.org/access.nsf/Get?Open&DS=A/RES/3190(XXҮIII)]{{Dead link|date=Хоёрдугаар сар 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Албан ёсны хурал чуулгануудын протоколууд, бичиг баримтууд эдгээр хэлээр заавал орчуулагдах ёстой байдаг юм. НҮБ-ын Ажлын алба англи ба франц хэлийг хэрэглэнэ.

== Гол байгууллагууд ==
НҮБ нь доорхи 5 үндсэн байгууллагаас бүрдэнэ (хуучин 6 байсан ба Фонд хариуцсан зөвлөлыг 1994 онд татан буулгасан<ref>{{cite web| url=http://www.un.org/News/Press/docs/2005/org1436.doc.htm|title=Membership of Principal United Nations Organs in 2005|publisher=United Nations|date=[[2005-03-15]]}}</ref>). Үүнд: Ерөнхий чуулган, Аюулгүйн зөвлөл, Эдийн засаг, нийгмийн зөвлөл, Ажлын алба (Нарын бичгийн дарга нарын газар - the Secretariat), Олон улсын шүүх багтана. 

=== Ерөнхий Ассамблей ===
[[Файл:Unpicture.jpg|thumb|НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей]]
{{main|НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей}}
Бүх гишүүн улсаас бүрдэх [[НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей|Ерөнхий Ассамблейд]] улс бүр 1 саналын эрхтэй бөгөөд НҮБ-тэй холбоотой бүх асуудлыг хэлэлцэнэ. Бүх гишүүд санал нэгдсэн асуудал л батлагддаг системтэй байснаас болж үйл ажиллагаа нь зогсонги байдалд орсон [[Үндэстнүүдийн Лиг]]ийн туршлагад тулгуурлан Ерөнхий Ассамблейгаар чухал асуудлуудыг гуравны хоёр, энгийн асуудлуудыг олонхын саналаар шийдвэрлэх болсон. Гэвч Ерөнхий Ассамблейн шийдвэр нь гишүүн улсууд болон [[НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл|Аюулгүйн Зөвлөл]]д хүргүүлэх санал төдий байх бөгөөд шийдвэрээ хэрэгжүүлэх эрхгүй.

=== Аюулгүйн Зөвлөл ===
[[Файл:UN security council 2005.jpg|thumb|НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн танхим]]
{{main|НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл}}
НҮБ нь [[НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл|Аюулгүйн Зөвлөлд]] маш том эрх мэдэл олгосон байдаг бөгөөд НҮБ-ын Энхийг Сахиулах хүчний тусламжтайгаар энхийг сахиулах үйл ажиллагаа явуулах эрхтэй.15н гишүүнээс бүрддэг бөгөөд түүнчлэн Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орон болох 5 орон ([[АНУ]], [[Франц]], [[ОХУ]], [[Их Британи]], [[БНХАУ]]) нь дангаараа хориг тавих эрхтэй байдаг<ref name="ChapterV">{{cite web |url=http://www.un.org/aboutun/charter/chapter5.htm |title=UN Charter: Chapter V |accessdate=2008-03-24 |publisher=United Nations}}</ref> нь хүйтэн дайны үед АЗ-ын байнгын гишүүн орнуудын сөргөлдөөнөөс болж үйл ажиллагаанд нь нөлөөлж байв. Мөн Аюулгүйн Зөвлөл нь НҮБ-ын байгууллагууд дундаас гаргасан шийдвэрээ хэрэгжүүлэх эрхтэй цорын ганц байгууллага юм.

=== Эдийн Засаг, Нийгмийн Зөвлөл ===
{{main|НҮБ-ын Эдийн Засаг, Нийгмийн Зөвлөл}}
Эдийн засаг, нийгэм, соёл, боловсрол, эрүүл мэндийн асуудлаар үйл ажиллагаа явуулахаар заагдсан байдаг ч ихэнхдээ дэргэдээ байх Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага (ILO) зэрэг тусгай байгууллагуудаар дамжуулан явуулдаг.
* Бүтэц:  53 улсыг жил тутам гуравны нэг нь шинэчлэгдэхээр 3 жилийн хугацаагаар сонгоно.
** Дэргэдэх байгууллагууд
*** Олон Улсын Хөдөлмөрийн Байгууллага(ILO)
** Бүс Нутгийн Эдийн Засгийн Зөвлөлүүд
*** Ази Номхон Далайн Эдийн Засаг Нийгмийн Зөвлөл
**: 1947 онд байгуулагдсан, анхны бүс нутгийн эдийн засгийн байгууллага(ESCAP)
** Комиссарууд
*** НҮБ-ын Хүний Эрхийн Комиссаруудын хороо
**: 1948 онд байгуулагдсан, Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал, Олон Улсын Хүний Эрхийн Гэрээ зэрэг баримт бичгийг гаргасан.
**: •1945 онд Женевт хуралдсан НҮБ-ын Бага хурлаар Эдийн засаг, Нийгмийн Зөвлөл хэд хэдэн тодорхой салбарт ажлын хэсэг байгуулан ажиллах үүрэг өгсний нэг нь хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалыг батлан гаргах явдал юм

=== Нарийн Бичгийн Даргын Газар ===
{{main|НҮБ-ын Нарийн Бичгийн Даргын Газар}}
Aль нэг улс орны нөлөөнд авталгүй дундыг баримтлан НҮБ-ын өдөр тутмын үйл ажиллагааг эрхлэн явуулдаг байгууллага юм. [[НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга]] удирддаг.

=== Олон Улсын Шүүх ===
{{main|Олон Улсын Шүүх}}
НҮБ-ын Олон улсын шүүх нь 1945 онд байгуулагдсан ба Нидерландын [[Хааг]] хотод байрлана. Үйл ажиллагаагаа 1946 оноос эхэлсэн байна. Зорилго нь улс хооронд гарсан маргааныг таслан шийдвэрлэх юм. Шүүхээр дайны гэмт хэрэг, улсын дотоод хэрэгт хууль бусаар хөндлөнгөөс оролцох, үндэстний хомроголон устгах зэрэг асуудлуудыг шүүн хэлэлцэнэ<ref>{{cite web |url=http://www.icj-cij.org/court/index.php?p1=1&PHPSESSID=26e84ff7b1a8f1f3edf82cf94f3a7d68 |title=The Court |publisher=International Court of Justice |accessdate=2007-05-17 |archive-date=2007-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071214170419/http://www.icj-cij.org/court/index.php?p1=1&PHPSESSID=26e84ff7b1a8f1f3edf82cf94f3a7d68 |url-status=dead }}</ref>. 

=== Асрамжийн зөвлөл ===
{{main|НҮБ-ын Асрамжийн зөвлөл}}
[[1994]] онд үйл ажиллагаа нь зогссон. Ядуу орнуудад тусламж үзүүлэх зорилготой байсан.

== Энх тайван аюулгүй байдал ==
[[Файл:UNpeacekeeping.svg|thumb|НҮБ-ын энхийг сахиулах үйл ажиллагаа. Цайвар цэнхэрээр одоо явагдаж байгаа, хар хөхөөр явагдаж дууссан үйл ажиллагааг тэмдэглэв]]
=== Зэвсэглэлийг бууруулах ===
[[1945]] оны [[НҮБ-ын Дүрэм|НҮБ-ын Дүрэмд]] "Даян дэлхийн хүн төрөлхтөн болон эдийн засгийн нөөцийг зэвсэглэлд зарцуулахыг багасгах" талаар дүрэм журмуудын цогцыг бий болгохоор заасан байдаг. Харамсалтай нь НҮБ-ын дүрэм батлагдсанаас хэдхэн долоо хоногийн дараа [[цөмийн зэвсэг]] хэрэглэгдсэн нь энэхүү асуудлыг хурцаар тавих шаардлагыг бий болгожээ. Ийнхүү НҮБ-ын Ерөнхий Чуулганы анхны хуралдааны ([[1946]] оны 1 дүгээр сарын 24) анхны шийдвэр нь  "Цөмийн энергийг нээсэнтэй холбоотой асуудлуудын тухай зөвшилцөх зөвлөл байгуулах тухай" гэсэн нэртэй гарсан байна.

Өдгөө НҮБ нь цөмийн туршилтыг хориглох, сансарт зэвсэг хэрэглэхийг хязгаарлах, химийн зэвсгийг хориглох, цөмийн зэвсэггүй бүс нутаг бий болгох, батлан хамгаалах зардлыг бууруулах, олон улсын аюулгүй байдлыг хангах талаар хүчин чармайлт тавин ажиллаж байна.

=== Энхийг сахиулах ===

Энхийг сахиулах нь НҮБ-ын хамгийн чухал үүрэг бөгөөд тус байгууллагын дүрмийн 1-р бүлгийн 1-р зүйлд НҮБ-ын зорилгын нэгээр тодорхойлогдсон байдаг. Үүний тулд цэргийн хүч хэрэглэх тухай 7-р бүлэгт зааснаар зөвшөөрөгддөг боловч хүйтэн дайны үед Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орнууд болох АНУ болон ЗХУ-ын сөргөлдөөний улмаас бараг хэрэглэгдэж байгаагүй бөгөөд цорын ганц удаа [[Солонгосын дайн|Солонгосын дайнд]] Энхийг сахиулах хүчин үйл ажиллагаа явуулсан байна. Харин үүний оронд хэрэглэж байсан арга нь сөргөлдөгч талуудыг хэлэлцээрийн ширээний ард суулгах үйл ажиллагаа байлаа. Хүйтэн дайн төгсгөл болсноор 7-р бүлгийг хэрэглэж эхэлсэн хэдий ч уг дүрэм ёсоор төлөвлөгдөж байсан Нэгдсэн Үндэстний Арми хараахан байгуулагдаагүй байна.

НҮБ-ын энхийг сахиулах үйл ажиллагаа нь гишүүн орнуудын татвараар санхүүждэг. Ердийн төсвөөс ялгаатай нь энэ үйл ажиллагааны зардалд Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орнууд ердийнхөөсөө их хувийг нь санхүүжүүлэх болдог байна. 

1988 онд НҮБ-ын Энхийг Сахиулах Хүчин  ("Цэнхэр дуулгатнууд" гэж нэрлэгддэг), 2001 онд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга [[Кофи Аннан]] [[Нобелийн шагнал|Нобелийн Энхтайвны шагнал]] хүртсэн байна<ref>{{cite web|url=http://nobelpeaceprize.org/eng_lau_list.html|publisher=The Norwegian Nobel Institute|title=Nobel Peace Prize Laureates|accessdate=2007-05-05}}</ref>.

== Хүний эрх ==
Хүний эрхийн асуудал нь НҮБ-ыг байгуулах болсон үндсэн шалтгаануудын нэг билээ. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайны]] үед харгислал, аймаглан устгах явдал гарч байсан учраас иймэрхүү асуудал дахин гаргахгүй байх нь шинэ тутам байгуулагдсан НҮБ-ын үүрэг хэмээн заажээ.

[[Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглал]] нь хууль зүйн үүднээс заавал биелүүлэх ёстой зүйл биш боловч "бүх хүн төрөлхтөн, бүх улс орнууд заавал хангах ёстой ерөнхий стандарт" болж 1948 онд Ерөнхий Чуулганаар батлагдсан билээ. Эдийн Засаг, Нийгмийн Зөвлөл (''Economic and Social Council, ECOSOC'')-ийн дэргэдэх НҮБ-ын Хүний Эрхийн Хороо (''UN Human Rights Commission, UNHRC'') нь янз бүрийн судалгаа явуулж, техникийн туслалцаа үзүүлэх зэргээр энэ асуудлыг шууд хариуцдаг бөгөөд НҮБ-ын Хүний Эрхийн Дээд Комиссар нь энэхүү хороог удирдана.

НҮБ болон түүний дэргэдэх байгууллагууд улс орнуудад [[сонгууль|чөлөөт сонгууль]] явуулах бололцоогоор хангах, [[эрүүгийн хууль|эрүүгийн хуулийг]] шинэчлэх, хүний эрхийн ажилтнуудыг сургах, зэвсэгт бүлэглэлүүдийг [[улс төрийн нам]] болгон төлөвшүүлэх зэргээр [[ардчилал]], [[хүний эрх]]ийг хамгаалах үйлсэд маш их хувь нэмэр оруулж байна. 

Түүнчлэн эмэгтэйчүүдийн эрхийн талаар ч үйл ажиллагаа явуулж байна.
<!--See also: United Nations Conүention on the Abolition of Slaүery-->

== Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Шинэчлэл ==
Сүүлийн жилүүдэд [[НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөл|Аюулгүйн Зөвлөлийг]] өргөтгөх зэрэг төрөл бүрийн шинэчлэл хийхээр төлөвлөж байгаа юм.

[[Иракийн дайн]]ы үед өөрийн үүргээ биелүүлж чадаагүй нь томоохон асуудал болсон юм. [[Япон]], [[Герман]], [[Энэтхэг]] болон [[Бразил]] зэрэг улсууд [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн]]ы үеэс хойш огт өөрчлөгдөөгүй Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүн орон болохоор зорьж байна.

Гэтэл нөгөө талаар [[Канад]] зэрэг Аюулгүйн Зөвлөлийн эрх хэтэрхий их байна хэмээн шүүмжилж, [[НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблей|Ерөнхий Ассамблей]] эрхийг нэмэгдүүлэх хүсэлтэй байгаа орон ч олон байгаа юм.

== Мөн үзэх ==
* [[Монгол ба Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага]]
* [[НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга]]
* [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн улсууд]]
* [[НҮБ-ын Хөгжлийн 10 жил]]
* [[Олон Улсын байгууллагууд]]

== Эшлэл ==
{{reflist}}

== Цахим холбоос ==
{{commons|United Nations}}
* [http://www.un.org/ United_Nations] (англи, хятад, франц, испани, араб, орос хэлээр)
* [http://www.un.org/documents/resga.htm Ерөнхий Ассамблейн тогтоолууд] (англи хэлээр)
* [http://dmoz.org/Society/Goүernment/Multilateral/United_Nations/ Нээлттэй Жагсаалт: Society: Government: Multilateral: United Nations]{{Dead link|date=Аравдугаар сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} 
(англи болон бусад хэлээрх НҮБ-тэй холбоотой холбоосууд)


[[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага| ]]
[[Ангилал:Геополитик]]
[[Ангилал:Дипломат байгууллага]]
[[Ангилал:Дэлхийн засгийн газар]]
[[Ангилал:Нью-Йорк дахь олон улсын байгууллага]]
[[Ангилал:Олон улсын эрх зүйн байгууллага]]
[[Ангилал:Энхтайвны Нобелийн шагналтан]]
[[Ангилал:1945 онд байгуулагдсан]]