Цаа буга хуудасны эх кодыг харах

{{Taxobox 
| color = pink              
|name =                     Цаа буга
|image =                    Caribou.jpg
|image_caption=             Rangifer tarandus
|fossil_range =              
|scientific cassification   Биологийн ангилал
|regnum =                   Амьтан
|phylum =                   Хөвчтөн
|subphylum =                Сээр нуруутан
|classis =                  Хөхтөн
|ordo =                     [[Салаа туруутан]] (Artiodactyla)
|familia =                  Бугынхан (Cervidae)
|genus =                    '''''Rangifer'''''
|species =                  Цаа буга
|subspecies =                
|trinomial =                Rangifer tarandus
|trinomial_authority =      Карл Линней, 1758
|range_map =                Rangifer tarandus map.png
|range_map_caption =        Цаа бугын тархалтын зураг 
}}
'''Цаа буга''' (''Rangifer tarandus'') ([[Хойд Америк]]ийн зэрлэг цаа бугыг ''карибу'' гэдэг) нь Арктик, Субарктикт тархсан бугын зүйл.

== Тархац ==
[[Файл:Rentier fws 1.jpg|thumb|upright|Цаа буга]]
Цаа буга 50-р өргөргөөс хойш [[Скандинавын хойг]], Зүүн Европ, [[Орос]], [[Монгол]], [[Хятад]]ын нутагт анх тархжээ. Хойд Америкт [[Аляска]], [[Канад]], [[Вашингтон]]оос [[Мэн]] хүртэл АНУ-ын хойд нутгаар тархсан. Түүнчлэн [[Сахалин]], [[Гренланд]]ад байсан бөгөөд дээр үед [[Шотланд]], [[Ирланд]]ад ч тархаж байжээ. Хожуу [[Плейстоцен]]ий үед цаа буга өмнө зүгт Хойд Америкт [[Невада]], [[Теннесси]], Европт [[Испани]] хүртэл тархаж байсан.<ref>Ronald M. Nowak: ''Walker's Mammals of the World''. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9</ref><ref>Sommer R. S. and Nadachowski A.: ''Glacial refugia of mammals in Europe: evidence from fossil records.'' Mammal Rev. 2006, Volume 36, No. 4, 251-265.</ref> 

Гэршүүлсэн цаа буга Скандинавын хойг, Орос, [[Исланд]] (XVIII зуунд хүмүүс нутагшуулсан), Монголд бий. Европт зэрлэгээрээ үлдсэн цаа буга зөвхөн [[Норвеги]]йн өмнөд хэсэгт л бий.<ref>[http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn4491 Europe's last wild reindeer herds in peril]</ref>

XX зууны эхээр Норвегоос цөөн тооны цаа буга Өмнөд Атлантын Өмнөд Жоржиа аралд нутагшуулсан. Өнөөдөр тэнд мөсөн голоор тусгаарлагдсан хоёр тусдаа сүрэг үржин олширч байна. Нийтдээ хэдэн мянгаас илүү гарахгүй. Тус нутаг дэвсгэрийн далбаа, сүлдэнд цаа буга дүрслэгдсэн. 4000 орчим цаа буга Францын Антарктид хавийн ольтриг Кэргэлэн арлуудад нутагшуулсан.

== Эшлэл ==
{{reflist|2}}

== Гадаад холбоос ==
{{Commons|Rangifer tarandus}}
{{wikispecies|Rangifer tarandus}}
* Rangifer.net has a [https://web.archive.org/web/20080530053513/http://www.rangifer.net/rangifer/herds/images/herd_species_big.jpg map] of subspecies ranges.
* [https://web.archive.org/web/20130605052633/http://www.pwnhc.ca/timeline/index_winIFix.asp?forward=http%3A%2F%2Fwww.pwnhc.ca%2Ftimeline%2F1925%2FReindeer_1935.htm#Scene_1 1935 Reindeer Herding in the Northwest Territories]
* [https://web.archive.org/web/20181002091708/http://www.reindeers.info/ Reindeers.info] - Articles and information about Reindeer
* [http://www.nps.gov/archive/bela/html/rangifer.htm General information on Caribou and Reindeer]
* [http://www.rangifer.net/rangifer/index.cfm Human Role in Reindeer/Caribou Systems]
* [https://web.archive.org/web/20070209193314/http://dnweb5.dirnat.no/wmsdn/Villrein_english.asp Wild reindeer areas in Norway]
* [https://web.archive.org/web/20080321222150/http://www.britishecologicalsociety.org/articles/grants/reports/1725/ Reindeer Studies in South Georgia and Norway]
* [https://archive.is/20121220062008/http://www.villreinfangst.no/eng/index.php Reindeer hunting as World Heritage - a ten thousand year-long tradition]
* [http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6WH8-4M81C9P-1&_user=10&_coverDate=06%2F30%2F2007&_alid=858236248&_rdoc=1&_fmt=high&_orig=search&_cdi=6844&_sort=d&_docanchor=&view=c&_ct=2&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=ae7e884b696a099f95e9127138b363ba The Scandinavian reindeer (Rangifer tarandus L.) after the last glacial maximum: time, seasonality and human exploitation]
* [https://web.archive.org/web/20101212060456/http://reindeer.salrm.uaf.edu/about_reindeer/adaptations/index.php#Adaptations%20To%20Life%20In%20The%20Arctic Adaptations To Life In The Arctic] - Instructional slide-show, University of Alaska
* [http://www.villreinen.no/ ''Villreinen'' magazine] (Norwegian for ''Wild Reindeer'')
* [https://web.archive.org/web/20081220103800/http://www.ub.uit.no/baser/rangifer/ ''Rangifer'' ] - world’s only scientific journal dealing exclusively with husbandry, management and biology of arctic and northern ungulates

'''Карибугийн тухай гогцоонууд (Хойд Америк)'''
* [https://web.archive.org/web/20060820062545/http://www.hww.ca/hww2.asp?id=85 Mammal Fact Sheets: Caribou]
* [https://web.archive.org/web/20061206062749/http://arctic.fws.gov/carcon.htm Frequently Asked Questions about Caribou] from the [[Arctic National Wildlife Refuge]]
* [http://www.caribouandyou.ca Caribou and You] - Campaign by [[CPAWS]] to protect the Woodland caribou, a species at risk in Canada.
* [http://www.releases.gov.nl.ca/releases/2008/env/0207n06.htm Newfoundland Five-Year Caribou Strategy Seeks to Address Declining Populations]
[[Ангилал:Бугынхан]]
[[Ангилал:Монгол орны хөхтөн амьтад]]