Үнэн

Үнэн бодит байдал нөхцөл байдлыг дагасан гэх зэрэг олон утгатай. Үүнд бас жинхэнэ чин шударга байх эсвэл стандарт эсвэл төгс нийтийн хэрэглээнд ихэвчлэн үнэнч байх болон чин сэтгэлийн үйл явдал болон зан төлөвт илэрхийлэгдэнэ. Үнэний шууд эсрэг утга бол худал хуурмаг зүйл. Логикоор авч үзэхэд үнэн, зүй ёсны эерэг утга нь нийцсэн тийм утгатай. Хэдий тийм ч хэл болон үг нь хүмүүсийн мэдээллийг нөгөөдөө зөөвөрлөх хэрэгсэл болдог. Үнэн гэдэг нь хэлэнд заавал хадгалан үлддэг хэрэгтэй үг юм. Чадавх бололцоог тодорхойлоход шинж тэмдгүүдээс харагдана. Үнэнийг арга барилаар нь таньж мэдэхэд үнэний шинж тэмдэг гэж томьёологдоно. Хулээн зөвшөөрөгдсөн шалгуур байхгүй л бол тэдгээрийг онол гэж үзнэ. Олон онолууд болон үнэний санаанууд сурагчид болон гун ухаанчдад одоо болтол мэтгэлзээн хэвээр байна... үнэнг хэрхэн батлах вэ? Гэх зөндөө нэхэмжлэх асуултууд байдаг. Үнэнийг хэрхэн ялган тогтоох вэ? Илэрсэн болон эзэмшсэн мэдлэг бас хүсэл эрмэлзлэл харилцаа холбоо эсвэл үнэмлэхүй дундаас аль нэг нь үнэн.

Үнэний чухал теоромууд

Юу гэх асуулт нь үг тэмдэг, ойлголт, итгэлүүдийг үнэн үгүй шалгах гол үндэс нь болдог, ганц хүн ч бай, бүр олон нийт ч бай доор дурдсан 5 онолд хамаатай байдаг. Онол тус бүр өөр өөрийн гэсэн онолыг шингээжээ. Тэдгээр нь бас сүүлийн үед deflationary эсвэл minimalist гэх мэт ойлгоход бэрх онолууд үнэнд үндэслэсэн санаа гэх мэт нэр томьёоны хавсралтууд нь байгаль зэрэгт утгын хувьд багтахгүй. Үнэн гэдэг дээр сүүлийн үеэс deflationary болон минималист санаанууд гарч ирсэн бөгөөд үнэн гэдэг нь хүлээн зөвшөөрөлт, санаа бодлыг дэмжих болон ор үндэсгүй болохыг бататгах ярианы хэрэглээ юм.

Харилцааны онол

Харилцааны онол гэдэг нь үүрэг хүлээх үнэн зөв мэдээлэл өгөх үүрэгтэй. Мэдээллийг дамжуулахдаа алдаагүй нарийвчлан ажиллахыг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл үг бэлэг тэмдэг зарим нэр томъёог өөрийн төлөөллөөр бодит байдал болгохыг хэлнэ. Хэл нь зарим орлуулагдах амар биш үгээр зөндөө байдаг. Жишээ нь: Герман гэдэг нь өөрийнхөө бодож буй санааг тухайн хэл дээрээ орчуулах эсвэл ярих гэсэн үг. Гэтэл зарим орчуулганд өөрийн санаагаа илэрхийлэх гэж тайлбарласан байдаг. Энэ нь үгийн олон янзын утга агуулагдсаныг илтгэсэн хүндрэлтэй асуудлын нэг аж. Зарим үгс нь нэмэлт өгөгдөл гэсэн тайлбарлахад хүндрэл учирдаг. Гол асуудал нь тухайн үгийн философийг ойлгоход оршино. Үгийн өргөц их утга агуулгыг илэрхийлсэн тухай симантик онолыг дэвшүүлсэн зайлшгүй шаардлагатай шинжилгээ тухайлбал тухайн юмс үзэгдлийн мөн чанарыг онолд тусгана гэж Алфред Тарскийн хэлжээ.

Хамаарлын онол

Аливаа системийн элемент бүрийг анхааралтай судлах нь хамаарлын онолын гол зарчим юм. Ихэвчлэн энгийн логик бүтцэд аливаа юмс үзэгдлийг задлаад бие биеэ дэмжин гол хүчин зүйлийг илрүүлэхэд оршино. Жишээ нь хамаарлын системийн ашиглалтын гол хүчин зүйл нь давамгайлах зарчмуудыг тодорхойлоход оршино.

Тохиролцооны онол

Дээр нь нэг байсан зүйлийг өчүүхэн ч төсөөлөөгүй байх эсвэл зарим таамаглал үнэн байх дээр санал нэг байсан байж магадгүй. Зарим тодорхой заасан хэлээр Үнэн гэдэг нь тодорхой заасан хүмүүс бүгдээр зөвшөөрөх дээр санал нэг байсан зүйлийг өчүүхэн ч төсөөлөөгүй байх эсвэл зарим тохиолдолд үнэн байх дээр санал нийлсэн байж магадгүй. Үүнийг тохиролцооны онол гэнэ. Бүх хүн төрөлхтөнд нэг хэсгийг багтаах эсвэл магадгүй онол дэд олонлог нэг хүнээс бүрдэж байгаа. Үнэний уг санааг тусдаа судалсан хүний тоонд Жорген Хабермас ордог. Санал нэг юу байх байсан гэдэг нь үнэний зохистой нөхцөл байдалд хэлэх үг тогтвортой байдаг хэмээн Хабермас хэлсэн байдаг. Зөвшилцөл тохиролцооны онолын өнөөгийн үндэсний шүүмжлэгчийн тоонд оршигч Николас Ресеер ордог.

Чин үнэний прагматик онол

Үнэний төлөө прагматик онолын 3 хүн хамгийн их нөлөө үзүүлсэн байдаг. 20-р зуунд тэднийг Чарлис Сандейрс пейрс, Виллиам Жеймс мөн Жон Дэвей нар юм. Хэдийгээр тэд өргөн зөрөөтэй үзэл бодлын дунд бас бусад пропонентэй прагматик онол Pierce гэдэг хүн үнэн гэдэг үгийг ийнхүү тодорхойлсон байна. Үнэн гэдэг нь бодит бус хийсвэр мэдэгдэл болон эцэс төгсгөлгүй үргэлжлэх мөрдөх үйл ажиллагааны явцад гарсан шинжлэх ухааны баримт хоёрын дундаас гарсан зохицол. Ер нь бол хийсвэр мэдэгдлээс илүү шинжлэх ухааны баримт үнэмшилийг илүү болгох хандлагатай. Тэрхүү бодит бус мэдүүлгийн давуу тал болох алдаатай байдал болон 1 талыг барьсан шинжээр нь хэргийг зарлан мэдэгддэг. Энэ мэдүүлэг нь үнэн гэдэг үгийн ерөнхий шинж чанар тодорхойлолт юм. Энэ мэдээлэл нь үнэний жинхэнэ ойлголтод хамаарагдана. Энэ нь ирээдүйрүү явах дохио, бас тэрний хаана ч алдаагаар зурдаг хүсэл бүрэн гүйцэд болоогүй төсөөтэй санаанууд гэсэн ч Pierce тохиролцоо, нэг бичсэн хэлбэрээр харилцдаг хүний талаар тайлбарлахад тохиролцоотой адилхан үгнүүд хэрэглэдэг. Тэр бас энгийн баталгаатай илүү дутуу зүйлгүй тохиролцоо үнэний ортой тодорхой юм яриж байхад чимээгүй ханддаг. Энэ нь тэрний жинхэнэ тодорхойлолтоос илүү бага хэм хэмжээнд таарна.

Бодитой онолын Вильям Жэймсийн хувилбар. Тэрний мэдэгдлээр зөв зүйтэй арга зам байна. Жон Дъюи хэрвээ санал асуулгад оролцогсдын холбооны шугамаар учрыг нь олж батлаж боловсруулах ба эсвэл үнэний тухай тааварлахыг няцаах байдлаар нээлттэй хянуулан үзүүлсэн бол Жон Дъюи, Жэймсээс илүү нээлттэй биш, гэвч Пирсээс илүү нээлттэй. Энэ судалгаанд тулгуурлан шинжлэх ухаан философ эсвэл нийгмийн байдал эсхийн цаг хугацаанаас илүү өөрийгөө зөвтгөсөн байдалтай.

Хэдийгээр өргөн хүрээнд өөрийн үзэл бодлыг тулгаагүй мэдээллэж суртачлаагүй ч прогматик өөрийн үзэл бодлын нэгэн шинэ хувилбар нь 20-р зуунаас урд үеэс амжилттай тэргүүлж, өөрийн гэсэн хэл хязгаарыг тогтоосон. Вильям Хокингийн тодорхойлсон энэ шинэ хувилбарыг эцэг прогматисм гэнэ. Ричард Фэйнман бас үүнийг ингэж үзсэн:Бид хэзээ ч яг зөв байдаггүй харин бид ганчан буруу байхдаа л зөв гэж боддог.

Пирс, Жэймс ба Дьюийн санаануудаас энэ санаа ойртсон. Pierce -ийн дуусашгүй мөрдлөгө нь шинжлэх ухааны итгэл үнэмшлийг авчирдаг гэх санаа нь сөрөг прогматисм-д таардаг хэдий ч сөрөг прогматисм хэзээ ч шалгахаа зогсоодоггүй. Фэйнман тэмдэглэлд хэзээ ч зөв батлагдахгүй учир нь маргаашын туршлаганд чин буруу батлагдах нь бий. Тийм учраас чи юу гэж бодсон чин зөв гэх санаа ч юм уу онол байдаг. Түүнтэй адилаар James ба Dewey-ийн санаанд өөрийгөө байнга шалгах нь давтагддаг хэмээв. Хүмүүсийн амьдарлын туршлага болон оролдлого мэдлэгийг ашиглаад хамтад нь тест хийж болно. Прогматисм сөрөг прогматисм болон түүнтэй параллель түвшинд байдаг. Coherence -ын онолын үнэн хоёрын аль нэгийг ганцааранг нь шалгаж болохгүй.

Оршин буй ертөнц бол бүтэн ба чөлөөтэй сул орон зайн систем, тэгээд энэ бүхэн орчлонд тест хийх нь таньж мэдэх болон хэргэлэх байдаг. Feynman - ы хэлсэнээр санал зөрчилдөх нь буруу гэжээ.

Минималист

Олон тооны философичид үнэний талаарх олон санаа баталгаа болох өгүүлбэрүүдийг түтгэлзүүлдэг. ХХ-р зууны эхний хагасын философын лекцэнд тархсан энгийн биш бүх хүний маргалддаг зарим зүйл бол үнэн гэдэгт философичид хариулж байна. Энэхүү өнцгөөс үзвэл 2+2=4 нь үнэн гэсэн хэллэг нь логикийн хувьд 2+2=4 гэсэн хэллэгтэй ижил утгатай юм. Үнэн гэсэн хэллэг нь энэ болон бусад хэсгүүдэд хэрэглэж болохуйц юм. Эдгээр нь маш дэлгэрэнгүй тайлбарлагдсан байдаг.

• Deflation-ы үнэний онол нь үнэн гэсэн үгийн чухалийг илэрхийлдэг.
• Desquotational- онол нь дээрх жишээнүүд дэхь тэмдгүүд нь байхгүй үед хэрэглэгддэг.
• As minimalist- онол бол үнэн.

Дуусашгүй хүн бүрийн мэддэг өгүүлбэрүүд байдаг. Жишээ нь Michel-ын хэлсэн дуусашгүй шинж чанар дээр харьцуулсан өгүүлбэрүүд. Тэр хэлэхдээ цас бол цагаан ч цас бол угаасаа цагаан эсвэл сарнай бол улаан юм гэсэн сарнай бол улаан юм. Хамгийн шуурхай зөв бол Michel юу гэж хэлсэн тэр бол үнэн.

Performative theorem

Performative theory of thrath P.F Strawson бол үнэний онол болох цас бол цагаан энэ үнэн бол ярианы үйлдэл тэмдэгээр хүний хулээн зөвшөөрөлт дээр цас бол цагаан гэдгийг баталдаг. Зарим харилцааны байрлал бол бусад харилцааны байрлалаас сонин байдаг. Тунгаан үзэхэд жишээ нь хуриман дээр эрэгтэй нь гэж хэлэхэд эмэгтэй нь түүнийг хууль ёсныхоо нөхөр хэмээн ярьж эхэлдэг. Тэр бол түүнийг зүгээр эрэгтэй гэж тодорхойлохгүй. Зүгээр л хийж орхидог анализыг illocutionary acts гэж Austin нэрлэдэг. 1 асуултаар хэрхэн зүилсийг үгтэй хийдэг вэ? Strawson бүх ярианы үйлдэлд зэрэг анализ мэдүүлдэг illocutionary –д зөвхөн биш Ямар нэгэн байдалыг үнэн гэдэг нь байдалын талаарх байдал гэсэн үг биш зөвшөөрөх байдал илэрхийлэх эсвэл байдалд өөрийн биеэр оролцох юм.

Хэтрүүлэг ба холбоотой теоромууд

Үнэний хэтрүүлгийн теором ёсоор энэ санааг бүрэн батлах нь энэ санааг өөрийг нь батлах гэдэгтэй нэг утгатай юм. Жишээ нь баталгаа хийе гэвэл цасан цагаан гэдэг нь үнэн энэ нь цас бол цагаан гэдгийг батлахтай нэгэн утгатай. Хэтрүүлгийн теоромд үнэн гэдэг нь хэтрүүлсэн ойлголт гэсэн нөхцөлөөс таасан. Үнэн гэдэг үг нь зүгээр л харилцан яриа болон бичигт хэрэглэгддэг үг бөгөөд онцолж хэлэхэд хэрэглэдэг ч энэ нь бүх бодит зүйлтэй нэг утгатай байх үг биш юм. Энэ теором нь ерөнхийдөө P.Ramsey –с гаралтай. Энэ хүн нь үнэн ба баримт гэдэг үгнүүдийн хэрэглээ нь юу ч биш харин санааг батлах тойруу арга. Мөн энэ нь бодлоос тусгаарласан тусдаа асуудалтай хамааралтай үгнүүд бөгөөд зүгээр л хэл шинжлэлийн замбараагүй саад байдаг. Хэтрүүлгийн теоромийн өөр нэг хувилбар нь disquotation–ны теором. Энэ нь Tavski –ийн схемийн хувьссан хэлбэр P-нь үнэн гэж хэлэх нь P гэдгийг хэлэх юм. Энэ теоромын хувилбар нь C.J.F.Williams–ын Үнэн гэж юу вэ? Гэдэг номоор зөвтгөгдсөн.Deflationism-ын өөр нэгэн хувилбар бол үнэний prosentential теором. Анх Donothy Grover, Joseph Camp болон Nuel Belnap нараар тодорхойлогдсон ба Ramsey-ын санааны сайжруулсан нь байв. Тэд энэ бол үнэн гэдэг өгүүлбэрүүд дээр яг л дээр хэлсэн бороо орж байна гэдэг дээр маргасан шиг маргалдсан ба эдгээр prosentence(өгүүлбэр) илэрхийлсэн зүйлийн өөр нэгэн агуулгын давталт юм.

Крипкийн онол

Saul Kripke Байгалын хэл нь зөрчилдөөн болох хэрэггүй үйл явдалаар өөрөө үнэн болохоо маргаангүйг баталдаг. Тэр нэгээс цааш үргэлжлэлийг үзүүлжээ.

• - Үнэн илэрхийлэл агуулаагүй байгалын хэлний олон өгүүлбэрүүдээр эхэлдэг. The barn is big гэсэн өгүүлбэрт үнэн худал гэж заагаагүй учир үнэнийг батлахад маш ээдрээтэй.
• - Бүлэг өгүүлбэрүүд дотроо үнэнийг тодорхойлно.
• - Бүлэг өгүүлбэрүүдийн үнэн худлыг батлахын тулд бүх өгүүлбэрийн үнэнг тодорхойлох хэрэгтэй. Энэхүү процесс нь үргэлжлэл тусам үнэнийг үнэн хэмээн батласаар байна.
  

This sentence is false гэсэн өгүүлбэр нь үнэнийг тодорхойлохгүй гэдгийг анхаараарай.Крипке-ийн онолд үүнийг далдлагдсан гэж нэрлэдэг. Энэ процесс үргэлжилсэн ч гэсэн үнэн худлыг нь зааж өгөөгүй учраас Крипке-ийн онол нь зарим өгүүлбэрүүд үнэн ч биш худлаа ч биш гэдгийг сануулж байдаг. Энэ нь бивалентын зарчимтай зөрчилддөг байна. Энэхүү онолын бүх өгүүлбэрүүд нь үнэн эсвэл худлаа байх ёстой. Liak paradox-ийг үүсгэдэг гол түлхүүр таамаглал нь энэхүү зарчим байдаг учраас paradex нь шийдвэрлэгдээгүй байна.