Амьтны хүрээлэн
Амьтны хүрээлэн (англи. zoo, орос. зоопарк) -төрөл зүйл бүрийн амьтдыг нэгэн дор цуглуулж олон нийтэд үзүүлэн танилцуулах, өсгөн үржүүлэх, хамгаалах болон ажиглалт шинжлэх ухааны судалгаа хийх зорилго бүхий байгууллага юм.
Дэлхий дээрх хамгийн анхны амьтны хүрээлэн төст байгууламж НТӨ 3500 оны үед Египетэд үүссэн гэж үздэг.
Орчин үеийн Европт амьтны хүрээлэнгүүд 1752 онд Вена, 1770 онд Мадрид хотуудад анх үүсгэн байгуулагдаж байв. Францын их хувьсгалын дараа Парисын ургамлын цэцэрлэгт хүрээлэнд амьтны хүрээлэн нээгдсэн бөгөөд түүний гол зорилго нь танин мэдүүлж судлах байв. Версаль дахь хуучин хааны амьтны хүрээлэнгийн амьтдыг тийш нь шилжүүлсэн байна.
20-р зууны хоёрдугаар хагаст амьтны хүрээлэнгүүд зугаа цэнгэлийн газраас шинжлэх ухааны байгууллага болон хувирч, амьтны ертөнцийн нарийн хэсгүүдэд зориулсан үзмэрүүд бүхий төрөлжсөн амьтны хүрээлэнгүүд бий болж эхэлжээ.
2010 он гэхэд дэлхий дээр 1300 орчим амьтны хүрээлэн байсны бараг тал нь Европт, 20 хувь нь Хойд Америкт байдаг байв.
Берлиний амьтны хүрээлэн нь 1844 онд байгуулагдсахн Германы хамгийн ууган амьтны хүрээлэн бөгөөд амьтдын төрөл зүйлийн хувьд хамгийн том нь юм. Дэлхийн хамгийн том гэгддэг амьтны хүрээлэнгүүдийн нэг нь АНУ-ын Сан-Диего хотод байрладаг бөгөөд түүний нутаг дэвсгэрийн тал орчим хувийг 1800 акр (730 га) талбайд байрлах "Зэрлэг амьтдын цэцэрлэгт хүрээлэн" эзэлдэг.
Амьтны хүрээлэнгийн зорилго
[засварлах | кодоор засварлах]Амьтны хүрээлэнгийн чухал үүрэг бол хотын оршин суугчдад үзүүлэх зэрлэг ан амьтдыг хадгалах, байгаль, ан амьтдыг хамгаалах, тэднийг амьд байгалийн ертөнцийн нэг хэсэг юм байна гэсэн ойлголтыг хүмүүст төлөвшүүлэх, энэ ертөнцийг хамгаалах үүрэг хариуцлагыг тэдний өдөр тутмын амьдралд нийцүүлэн оруулах явдал юм. Шинжлэх ухааны хувьд амьтдын биологи, сэтгэл зүйг судлах, төрөл зүйлийг хамгаалах, дараа нь байгальд амьдрах орчинд нөхөн сэргээх замаар нөхөн үржихүй нь чухал ач холбогдолтой бөгөөд энэ нь амьтны ертөнцийн ховордсон төлөөлөгчдийг зэрлэг байгальд хадгалахад тусалдаг байна. Жишээ нь тахийг ийм аргаар бүрэн устах аюулаас хамгаалж чадсан юм.