Бөөрний гаралтай цусны даралт ихсэх хам шинж

Бөөрний гаралтай цусны даралт ихсэх хам шинж

Бөөрний түүдгэнцэрийн цочмог, архаг үрэвслүүд, бөөрний завсрын эдийн эмгэгүүд, хоёрдогч нефропати, бөөрний амилоидоз, поликистоз, хавдар, гипоплази зэрэг цуллаг эдийн өвчнүүд нь бөөрний даралтын шалтгааны дийлэнх хувийг (70%) эзэлдэг.

Бөөрний артерын нарийсал, бөглөрөл, дутуу хөгжил, анхдагч артерын гипертензийн үеийн нефроангисклероз үед цусны даралт ихсэх хам шинж дангаараа илэрдэг онцлогтой. Аутоиммуны нефрит, бөөр хатангиршил, бөөрний судасны эмгэгүүд, зангилгаат периартерит, склеродермийн нефритийн үед цусны даралт ихсэх хорт хам шинж илэрдэг. Шээс дамжуулах замд саад учирснаас үүсдэг постренал гипертензи урологийн өвчний үед элбэг тохиолддог. Бөөр шээсний замын чулуу, бөөр устах, түрүү булчирхай томроход шээсний урсгал тогтонгишин бөөрний эдийг дарж ишеми үүсгэн цусны даралт ихэсдэг. Шээс дамжуулах замд үүссэн саадыг арилгахад цусны даралт буурч хэвийн болдог.

Эмгэг жам

Бөөрний эмгэгийн үед цусны даралт ихсэх нийтлэг механизм нь түүдгэнцэрийн шүүлт (фильтраци) буурч, нефроны сувганцар дээр ус натрийн эргэн шимэгдэлт ихэсч осмосын хуулиар цусны эзлэхүүн хэмжээ нэмэгдэн улмаар цусны даралт ихэсдэг. Артерын даралт ихэсгэх рениний механизмыг авч үзье.

Хэвийн үед ренин нь 0,2-2,4 мг хэмжээгээр дааварладаг авч ангиотензиназа ферментийн үйлчлэлээр задарч идэвхгүй гептапептид метаболит болдог бодис юм. Ренин идэвхжихэд нөлөөлдөг олон хүчин зүйл байдаг. Бөөрөнд цус дутаж ишеми болох, артерын цусны зохистой багтаамж багасахад рениний дааварлалт ихэсдэг. Бөөрний артерыг түр бооход артерын даралт ихсэж, харин бусад эрхтний судсыг бооход цусны даралт хэвийн байсныг туршилтаар баталсан. Бөөрний цусан хангамж минутад 1200 мл байгаа нөхцөлд ренин хэвийн хэмжээгээр ялгардаг. Бөөрний гаралтай цусны даралт ихсэх механизмыг ихэвчлэн ренин-ангиотензин- альдостероны тогтолцоогоор (РААТ) тайлбарладаг. Ангиотензины нөлөөгөөр бүх биеийн хялгасан судас нарийсдаг, үүний зэрэгцээ вазопрессины ялгарлыг ихэсгэдэг. Вазопрессин нь нефроны сувганцар дээр усны эргэн шимэгдэлтийг ихэсгэж улмаар шээсийг багасгана. Альдостерон нь нефроны сувганцар дээр натрийн эргэн шимэгдэлтийг ихэсгэдэг. Үүний улмаас судасны хананд натри хуримтлагдана. Ийнхүү РААТ-ын нөлөөгөөр бүх биеийн хялгасан судас хүчтэй агшиж, натри ус биед хуримтлагдан эсийн гаднах шингэн, цусны сийвэнгийн эзлэхүүн ихсэж цусны даралт ихсэхэд хүргэдэг. Судасны хананд натри хуралдахад барорецепторууд катехоламинд мэдрэг болж улмаар симпато-адреналины тогтолцоо идэвхжин артерын даралт ихсэлт улам нэмэгддэг.

Бөөрний архаг дутагдлын эцсийн шатанд цусны даралт ихсэх хорт хам шинж бий болж гиперрениний механизм давамгайлж цусны сийвэнгийн ренин 2-3 дахин ихсэж рениний өндөр идэвхжил бүхий гипертензи үүсэж даралт бууруулах эмээр зохицуулах боломж алдагддаг. Натрийн ялгарал ихэсч, сийвэнгийн эзэлхүүн буурахад ренин-ангиотензины тогтолцоо идэвхжиж энэ нь дангаараа буюу эсвэл альдостероны ялгарлыг нэмэгдүүлэх замаар артерын даралтын хэмжээнд нөлөөлдөг. Бөөрний ЮГА нь цусны эзлэхүүн хэмжээг мэдрэх аппарат юм. Сийвэнд натрийн концентраци буурахад ЮГА-ын макула денза мэдэрч ренин идэвхждэг. Бөөр нь судас нарийсгах (ангиотензин), (простагландин-2а) ба судас өргөсгөх (ПГЕ2., ПГА2, ПГЕ1, кинин-калликрейны тогтолцоо, ангиотензиназа, атеропептин) бодисоор дамжуулан артерын даралтыг зохицуулдаг.

Бөөрний депрессор (судас өргөсгөх) үйл ажиллагаа нь простагландин, калликрейн кининий тогтолцоогоор зохицуулагддаг. Одоогоор 20-иод төрлийн простагландин (ПГ) нээгдээд байгаа. Бөөрөнд простагландины нийлэгшилт, метаболизм аль аль нь явагдана. Бөөрний тархилаг эдийн завсрын бодис дааварладаг простагландинууд нь (ПГЕ2, ПГД2, ПГИ2, ПГА2) хялгасан судас артериолыг тэлж эрхтний цусан хангамжийг сайжруулан натрийг биеэс гадагшлуулах, тромбоцитийн бөөгнөрөл, цус өтгөрлөөс хамгаалдаг. Простагландин А2 нь зөвхөн бөөрний эдээс дааварладаг бөгөөд бусдаасаа илүү артерын даралтыг буулгах нөлөө үзүүлдэг. ПГА2, ПГЕ2, ПГЕ, нь цусны даралт ихдэлтийг үр дүнтэй эмчилж байсныг туршилтаар баталсан. ПГЕ2 бөөрний цусны бичил эргэлтийг сайжруулан, ус давсны шилжилт хөдөлгөөнийг зохицуулан бөөрөөр ялгарах натрийн хэмжээг нэмэгдүүлснээр цусны эзлэхүүн хэмжээг багасган артерын даралтыг бууруулдаг. Бөөрний эмгэгийн үед простагландины нийлэгшилт эрс буурч түүний угтвар бодис болох арахидоны хүчил дутмагшин судас нарийсгагч бодисыг (ренин, ангиотензин) саармагжуулах боломж алдагддаг. Нефроны тахир сувганцрын төгсгөл хэсгийн нефроцит эс, макула дензагийн ойролцоох калликрейноцит эсээс дааварласан калликрейн нь кининогентэй харилцан үйлчилсний үр дүнд кининийг нийлэгшүүлдэг. Кинин олон талын физиологийн үйлчилгээ үзүүлдэг полипептид юм. Кинин нь судас өргөсгөх үйлчилгээ үзүүлснээрээ эдийн цусан хангамжийг сайжруулан ишемийг арилган цусны даралтыг бууруулдаг.

Эмнэл зүй

Бөөрний гаралтай цусны даралт ихдэлтээр голдуу залуу насны хүмүүс өвчилдөг. Даарах, хоолой шүд өвдөх, ханиад томуу тусах өөрөөр хэлбэл ямар нэг халдвар авахад цусны даралт ихэсдэг (бөөрний гадаргын цусны даралт ихсэлт нь сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй холбоогүй) Артерын даралт ихэссэнтэй холбоотой зовуурь шаналгаа, өвөрмөц шинж тэмдэг тун бага илэрдэг. Заримдаа өөрсдийгээ цоо эрүүл гэсэн хүмүүсийн дунд үзлэг хийхэд бөөрний гипертензи илрэх тохиолдол байдаг. Гэхдээ өвчтөнөөс сайн асууж тодруулбал толгой өвдөх, хараа муудах, ууц нуруу өвдөх, шөнө шээх гэсэн зовуурь шаналгааг илрүүлж болно. Өвчтөнийг гаднаас нь харж ажиглахад бөөрний гаралтай даралт байж болохыг төсөөлж болно. Нүүр царай арьсны өнгө нь цайвардуу, зовхи нь хавантай, артерын даралт өндөр байгаа мөртлөө өвчтөн тайван ноомойдуу харагддаг. Сэтгэлийн хөдөлгөөн, стресс, вегататив мэдрэлийн өөрчлөлт бага, артерын даралтын хэлбэлзэл, хямрал, криз ховор байдаг. Бөөрний орчим, сүвээний хонхоройд (Петийн гурвалжинд) эмзэглэлтэй Пастернацскийн шинж илрэхийн зэрэгцээ бөөр байрнаасаа хөдөлсөн доошилсон байх нь цөөнгүй тохиолдоно. Бөөрний артерын эмгэгийн үед хүйсний хоёр талд агшилтын шуугиан сонсдож болно. Зүрх зүүн тийш томорч 2-р цэгт зүрхний авиа өргөлттэй сонсогддог. Диастолийн даралт ихэсч, 2 гар дээр артерын даралт зөрүүтэй ялгаатай тодорхойлогддог. Эмнэл зүйн илрэл, явц нь өвчний тавилан төгсгөл, бусад эрхтэн системийн талаас гарах хүндрэлүүдэд ихээхэн нөлөө үзүүлдэг. Бөөрний гаралтай артерын даралт ихсэлт нь эмнэл зүйн хувьд түр зуурын ба тогтвортой байдлаар ихэсдэг.

Артерын даралт түр зуур ихсэх

Бөөрөн дэх үрэвслийн процесс сэдрэхэд цусны даралт ихсэх ба үрэвсэл намжихад артерын даралт бараг хэвийн болдог, Гэхдээ диастолийн даралт 90-100 мм.муб болж төдийлэн буурдаггүй онцлогтой. Транзитор үед артерын даралтын ихсэх хэмжээ өндөр бус 160-100 мм.муб-аас хэтрэхгүй. Артерын даралт хэдийгээр түр зуур ихсэж байгаа ч гэсэн нүдний торлог бүрхүүлийн судсанд тодорхой өөрчлөлт илэрдэг. Энэ нь нүдний угийн дурангийн шинжилгээгээр илэрдэг. Зүрхний цахилгаан бичлэгээр зүрхний зүүн ховдлын томролт, булчингийн тэжээл дутмагшлын шинжүүд залуу хүмүүст гардаг. Зүрхний цахилгаан бичлэгийн V46 дахь холболтод R шүд өндөрших Т шүд хөрвөх Гиссийн багцийн зүүн хөлийн хориг үүсэх нь цөөнгүй тохиолдоно. Нүдний торлог бүрхүүл хавагнаж, артерын судасны салаанууд нь бүдгэрэх шинж тэмдэг илэрдэг. Транзитор гипертензийн үед бөөрний үйл ажиллагаа алдагдахгүй фильтраци хэвийн хэмжээний доод хязгаарт буюу 80 мл/минут байна.

Артерын даралт тогтвортой (стабилны) ихсэх үе

Энэ үед цусны даралт тогтвортой өндөр түвшинд баригддаг. Артерын даралт 190-130 мм муб-аас дээш болж ихсэнэ. 160-170 мм муб-ын систолын даралт нь тухайн өвчтөний хувьд хэвийн хэмжээ болж хувирдаг. Үүнээс доош буулгах гэж оролдвол бөөрний фильтрац буурч хордлогын байдал ихэсдэг. Иймд артерын даралтыг эмээр зохицуулан тохиромжтой түвшинд барина.

Бусад эрхтэн системийн талаас гүнзгий өөрчлөлт ажиглагдана. Кардиомиопати, ретинопати III зэрэг, цусны эргэлтийн зогсонгишлын шинжүүд илэрдэг.

Бөөрний үйл ажиллагаа алдагдан өвчтөн шөнийн цагаар их шээж (никатурия) шээсний хувийн жин багасдаг. Бөөрний цусан хангамж муудаж үйл ажиллагаа нь саардаг. Зимницкийн сорил, Ребергийн сорил хийж радио-изотопын ренограмм хийж бөөрний үйл ажиллагааны байдлыг үнэн зөв үнэлэх шаардлагатай.

Цаашилбал цусны даралт түргэн давшингуй ихсэж, тогтвортой өндөр түвшинд баригдан, эмчилгээ үр дүнгүй болж артерын даралт ихсэх хорт хам шинж бий болдог.

Онош

Бөөрний евчнөөр өвдөж байсан хүмүүст онош тавихад хялбар байдаг. Далд хэлбэрийн гипертензийг ялган оношлоход ихээхэн бэрхшээл учирдаг. Цусны даралт ихдэлтийг оношлох нь субъектив судалгаа, бодит судалгаа, лаборатори болон багажийн шинжилгээ гэсэн тодорхой үе шатыг дамжин хийгдэнэ. Цусны даралт ихдэлтийн шалтгааныг тогтооход зайлшгүй хийгдэх шинжилгээнүүд байдаг:

• Шээсний клиник шинжилгээнүүд: (Нечипоренко, шээсэнд нян ургуулах г.м.)
• Бөөрний үйл ажиллагааны сорилууд: Зимницкий.Реберг, радио-изотоп, ренограмм
• Бөөрний хэт авиан оношлуур, бөөрний рентген шинжилгээнүүд: урограмм, пиелограф, ангиограф
• Нүдний угийг дурангаар шинжлэх (Ялгах онош хийхэд ач холбогдолтой)
• Зүрхний цахилгаан бичлэг, цээж гэрэлд харах.

Бөөрний цуллаг эдийн эмгэгүүдээс гломерулонефрит, пиелонефрит нь артерын даралт ихдэх гол шалтгаан болдог. Анхдагч архаг гломерулонефрит, пиелонефритийн даралт ихсэх хэлбэр, эссенциал гипертензийг хооронд нь ялган оношлоход тодорхой бэрхшээл учирдаг. Заримдаа анхдагч архаг пиелонефрит цусны даралт ихсэх хувилбараар эхэлдэг. Залуу эмэгтэйчүүд ихэвчлэн өвчилж цусны даралт ихсэх хорт хам шинжээр хүндэрч болно. Бүсэлхий нуруугаар өвдөх, бие арзайх даардас хүрэх, ам цангах, их шээх, арьс хуурайшин дегидротаци илэрэх нь архаг пиелонефрит өвчний шинж юм. Пиелонефритээс шалтгаалсан гипертензийг бүрэн төгс оношлоход рентген урограмм, бөөрний артерын ангиограф хийнэ. Бөөрний судасны зурган дээр, пиелонефрит байгаа хэсэгт артерын судасны салаа салбарлалт үгүй болж шатсан модных шиг шинж тодордог. Архаг гломерулонефрит цусны даралт ихсэх хэлбэрээр олон жилийн турш далд байдлаар явагдаж болно. Ийм тохиолдолд өвчтөний зовуурь шаналгаа өгүүллэгийг сайн тодруулбал зохино. Хааяа шээсний өнгө улайж хэмжээ нь багасаж байсан эсэх, бага насандаа халдвар, васкулитаар өвчилсөн эсэхийг тодруулан асууна. Гломерулонефритийн цусны даралт ихсэх хэлбэрийг эрт оношлоход бөөрний биопсийн шинжилгээ ач холбогдолтой.

Вазореналь гипертензи

Бөөрний судасны төрөлхийн гаж тогтолцоо болон атероскелерозын үед үүсэж, бөөрний артерын нарийсал, бөглөрөл, вазореналь гипертензи илэрдэг. Бөөрний өвчний анамнез, зовуурь шаналгаа байдаггүй. Бодит үзлэгээр бөөрний өвчний шинж тэмдэг илрэхгүй. Цусны даралт ихдэлт нь анхнаасаа өндер түвшинд баригдан даралт бууруулах эмчилгээ үр дүнгүй байдаг. Шээсний шинжилгээ болон бөөрний хэлбэр дүрсэнд өөрчлөлт илэрдэггүй. Хүйсний 2 талд агшилтын шуугиан сонсогддог. Бөөрний артерын ангиограф, аортографын шинжилгээгээр оношийг тогтооно.

Фибромускуляр гиперплази (ФМГ) нь вазоренал гипертензийн нэгэн хэлбэр юм. Энэ нь төрөлхийн эмгэг юм. Бөөрний артерын булчингийн давхарга хэсэг газар зузаарч артер бөгж хэлбэрээр нарийсдаг. Эмэгтэйчүүд ихэвчлэн өвдөнө. 20-30 насанд артерын даралт ихсэх шинж тэмдэг илэрдэг. Бөөрний өвчний өгүүллэг, зовуурь шаналгаа байхгүй зөвхөн цусны даралт ихэснэ. Бөөрний артерын ангиограф, аортограф хийж оношийг тогтооно.

Эмчилгээ

Артерын гипертензийг үүсгэсэн бөөрний үндсэн өвчнийг бүрэн гүйцэд эмчлэх талаар анхаарал тавина. Хэрвээ бөөрний судасны эмгэг байгаа бол мэс засал эмчилгээгээр асуудлыг шийдвэрлэнэ. Артерын гипертензийг эмчлэхдээ цусны даралт бууруулах янз бүрийн үйлчилгээтэй эмүүдийг хавсарган хэрэглэвэл үр дүнтэй.

Гэхдээ бөөрний фильтраци үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг бодолцох шаардлагатай. Бөөрний гаралтай гипертензид хэрэглэх эмийн бэлдмэлүүд:

• Антиадренерг бэлдмэлүүд (Төвийн болон захын симпатик мэдрэлийн тонусыг багасгана): Клофеллин (гемитон), катапрессан 0,075 мгр-аар өдөрт 1-2 удаа өгч ажиглана. Тун хэмжээг өвөрмөцөөр тохируулна. Допегит (альдомет метилдофа) 250 мгр-аар өдөрт 4 удаа уулгана. Шаардлага гарвал 500 мгр-аар 4 удаа уулгаж болно. Раувольфийг (рауседел, раунатин) транзитор гипертензийн эмчилгээнд хэрэглэнэ.
• Захын судасыг тэлэгч, кальцийн сувагт хориг тавих бэлдмэлүүд: Апресйин (депрессан гидралазин), дигидралазин бага тунгаас эхэлнэ.

прессиныг 0.01-ээр өдөрт 2-3 удаа уулгана. 1.0-аар булчинд тарина. Дигидралазинийг 25 мгр-аар өдөрт 2-3 удаа уулгана. Шаардлага гарвал тун хэмжээг аажим нэмнэ. Нифедипин (коринфар) 10 мгр-аар өдөрт 3 удаа (ердийн тун) Верапамил 2%-2мгр дуслаар хийнэ.

• Бета-адреноблокаторууд: Анаприлин (обзидон, индерал) 10 мгр-аар өдөрт 2-3 удаа, бага тунгаас эхэлж тохирох тунг тогтооно. Окспренолол (тразикор) хоногийн тун 40-120 мгр, Атенолол 0.05, Метапролол 0.05 гм.
• Ангиотензиныг хувиргагч ферментийн ингибиторууд: Каптоприл (капотен) тензиомин 25 мгр өдөрт 3 удаа хоолны өмнө уудаг. Эналоприлыг 10 мгр-аар өдөрт 2-3 удаа өгнө. Эналоприлийг гипотиазидтай хамт үйлдвэрлэсэн байдаг учир артерын даралт буулгах нөлөө нь каптоприлээс илүү байдаг.

Цусны даралт тогтвортой хорт байдлаар ихсэхэд апрессин, катапрессан, дилтиазем, диазоксид, миноксидил, эналоприл, шээлгэх эмүүдийг зөв хослуулан тохирох тунгаар хэрэглэнэ (1,3,15,10,13). Диастолын даралт тогтвортой өндөр байгаа тохиолдолд простоноид бэлдмэл простагландин A, Е-ийг өгнө (6,1). Мөн альф-адреноблакаторууд (Празозин 2мг)-г тунг тохируулан хэрэглэдэг. Цусны даралт ихдэлт нь бөөрний дутагдлаар хүндрэхэд гемодиализ, гемосорбци, плазмофарез хийнэ (8, 11, 14, 10). Бөөрний архаг дутагдлын III-IV үед бинефроэктоми хийж төлөвлөгөөт гемодиализ, бөөр суулгах мэс засал эмчилгээгээр өвчтөний амь насыг уртасгана.

Ном зүй

1. Алмазов В.А., Цырлин В.А., Маслова Н.П. и др. Регуляция артериального давления в норме и при патологии. -Л: Наука. 1983. -160 с.
2. Арабидзе Г.Г. Симптоматические артериальные гипертонии (Руководство по кардиологии) Под ред. Е.И.Чазова. -М.:Медицина, 1982.-Т.4. -с. 65-01.
3. Арабидзе Г.Г.Злокачбственная артериальная гипертония Кардилогия-1985-№1-С.5-11.
4. Гартер Г патофизиология гипертензии (почки и гомеостаз в норме и при патологии) под редС.Клар 1287 с. 279-321
5. Петров В.И, Кротовский Г.С., Пальцев М.А. Вазоренальная гипертензия.-М. Медицина
6. Некрасова А.А., Ахметов М.А., Кравченко А.Н. Использование простагландинов серий Е для лечения больных гипертонической болезнью Кардиология.-1985
7. Кутырина И.М., Рогов В.А., Лифшиц Н.Л., Тациевский В.А. Патофизио логические особенности артериальной гипертонии при хронических нефритах Тер. арх- 1987- №11. -С. 75-80.
8. Ермоленко В.М. Хронический гемодиализ.-м Медицина -1982-277с.
9. Карретеро О.А., Сцикли А.Г. Калликреин -кининовая система почек Почечная эндокринология (Под ред. М. Дж .Данн) Пер.с англ. -М.Медицина, 1987. -Гл.З. -С.138-161.
10. Руководство нефрологии под рөд И.Е.Тареевой 1995. с. 7-77
11. Куценко А.И., Арабидзе Г.Г., Кухарчук В.В.и др. Гемосорбция в комплексном лечении больных с симптоматической артериальной гипертонией злокачественноготечения//Тер. арх.-1987-№4-с. 106-108
12. Тареев.Е.М. злокачественная гипертония // Новести медицины 1946 №19 с. 17-19
13. Цэцэгмаа. Ц Гломеруланефрит. 1995 он, 109 хуудас
14. Bedogna V., Valvo Е., Casagrande P.et Effects of ACE inhibition in normotensive patients with chronic glomerulal disease and hormai renal function Kidney Int.-2001.-Vol.38 -N1.-P. 101-107
15. Bord J., Bahlmann J., Cachovan M., Pretschner P. Development of hypertension in renal disease Clin. Science. -1983. -Vol.64 -N 2-P. 141-152