Жо Байден хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс албан тушаалтан
| image         = Joe Biden official portrait 2013.jpg
| caption       = Албан ёсны хөрөг, 2013
| order         = <!--46th-->
| office        = {{USA}}ын Ерөнхийлөгч
| status        = 
| vicepresident = [[Камала Харрис]]
| term_start    = 2021 оны 1 сарын 20
| term_end      =
| order2        = 
| office2       = {{USA}}ын 47 дахь Дэд Ерөнхийлөгч
| president2    = [[Барак Обама]]
| term_start2   = 2009 оны 1 сарын 20
| term_end2     = 2017 оны 1 сарын 20
| predecessor2  = [[Дик Чени]]
| successor2    = [[Майк Пенс]]
| jr/sr3        = {{USA}}ын сенатор
| state3        = [[Делавэр]]
| term_start3   = 1973 оны 1 сарын 3
| term_end3     = 2009 оны 1 сарын 15
| predecessor3  = Ж. Калеб Боггс
| successor3    = Тэд Кауфман
| office4       =  {{USA}}ын Сенатын Гадаад харилцааны байнгын хорооны дарга
| term_start4   = 2007 оны 1 сарын 3
| term_end4     = 2009 оны 1 сарын 3
| predecessor4  = Ричард Лугар
| successor4    = Жон Керри
| term_start5   = 2001 оны 6 сарын 6
| term_end5     = 2003 оны 1 сарын 3
| predecessor5  = [[Жесси Хелмс]]
| successor5    = Ричард Лугар
| term_start6   = 2001оны 1 сарын 3
| term_end6     = 2001 оны 1 сарын 20
| predecessor6  = Жесси Хелмс
| successor6    = Жесси Хелмс
| office8       = {{USA}}ын Сенатын Шүүхийн байнгын хорооны дарга
| term_start8   = 1987 оны 1 сарын 3
| term_end8     = 1995 оны 1 сарын 3
| predecessor8  = Стром Төрмонд
| successor8    = Оррин Хатч
| office9       = Нью Кэсл тойргийн зөвлөлийн 4-р тойргоос сонгогдсон гишүүн
| term_start9   = 1970 оны 11 сарын 4
| term_end9     = 1972 оны 11 сарын 8
| predecessor9  = Хенри Фолсом
| successor9    = Фрэнсис Свифт
| birth_name    = Бага Жозеф Робинетт Байден
| birth_date    = {{birth date and age|1942|11|20}}
| birth_place   = АНУ, [[Пеннсилвани]], [[Скрантон]]
| death_date    = 
| death_place   = 
| party         = [[Ардчилсан Нам (Америкийн Нэгдсэн Улс)|Ардчилсан Нам]]
| spouse        = {{plainlist}}
* {{marriage|Нейлиа Хантер|1966|1972|end=d}}
* {{marriage|Жилл Жакобс<br>|1977}}
{{endplainlist}}
| children      = {{flatlist|
* [[Бо Байден|Бо]]
* [[Хантер Байден|Хантер]]
* Наоми
* [[Эшли Байден|Эшли]]}}
| parents             = {{plainlist|
* Том Жозеф Робинетт Байден
* Катерин Южиниа Финнеган}}
| occupation    = {{hlist|Улс төрч|Хуульч|Зохиолч}}
| education     = {{plainlist|
* [[Делавэрийн их сургууль]] ([[Бакалавр|BA]])
* [[Сиракюз их сургууль]] ([[Хууль зүйн ухааны доктор|JD]])}}
| signature     = Joe Biden Signature.svg
| website       = {{plainlist}}
* {{url|joebiden.com|Кампанит ажлын цахим хуудас}}
* {{url|buildbackbetter.com|Шилжилтийн цахим хуудас}}
{{endplainlist}}
|name=Жо Байден|honorific-prefix=Эрхэмсэг ноён</br>|predecessor=[[Доналд Трамп]]|termstart=2021 оны 1 сарын 20|blank1=Шагнал|data1=Ерөнхийлөгчийн эрх чөлөөний одон (2017)}}
'''Жозеф Робинетт Байден''' ({{lang-en|Joseph Robinette Biden}}, 1942 оны 11-р сарын 20-нд АНУ-ын [[Пеннсилвани]] муж улсын Скрантон хотод төрсөн) 2020 оны 11-р сарын 7-ны өдөр АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон. Тэрээр 2020 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд 77 насандаа ялж, тус улсын хамгийн өндөр настай Ерөнхийлөгч болоод байна.  2009 оны 1-р сарын 20-ноос 2017 оны 1-р сарын 20-ны хооронд АНУ-ын 47 дахь Дэд ерөнхийлөгч; Ерөнхийлөгч [[Барак Обама|Барак Обамагийн]] үед дэд Ерөнхийлөгч ерөнхийлөгчөөр сонгогдохоосоо өмнө тэрээр [[Делавэр]] мужаас сонгогдсон [[АНУ-ын Сенат|АНУ-ын Сенатын]] гишүүн байсан (1973-2009). [[Ардчилсан Нам (АНУ)|АНУ-ын Ардчилсан намын]] гишүүн.

== Намтар ==
Жо Байден 1942 оны 11 дүгээр сарын 20-нд Пеннсилвани мужийн Скрантон хотод эцэг Жозеф Робинетт Байден (''Joseph Robinette Biden'', 1915-2002), эх Кэтрин Южиниа Жин Финнеган (''Catherine Eugenia «Jean» Finnegan'', 1917-2010) нарын ууган хүү болж төржээ. Тэдний гэр бүл ирланд гаралтай католик шашинтнууд юм. Түүний эцгийн элэнц өвөө Уильям Байден нь Английн Сассекс хотод төрж АНУ-д анх цагаачилсан ирсэн ажээ. Түүний өөрийн элэнц өвөө Эдвард Ф.Блевитт Пеннсилвани мужийн Сенатын гишүүн байсан. Тэрбээр Жеймс Брайан Байден, Фрэнсис В. Байден (James Brian Biden и Francis W. Biden) гэж хоёр эрэгтэй дүүтэй бөгөөд эмэгтэй дүүг Валери Байден Оуэнс (Valerie Biden-Owens) гэдэг байна. 

Жо Байден Делавер мужийн Уилмингтон хотод Гэгээн Хэлэнагийн сургууль,  Клеймонт хотын хувийн ахлах сургууль дүүргэсэн байна. Түүний дараа тэрбээр "Делавэрийн Их Сургуульд суралцаж, 1965 онд түүх, улс төрийн шинжлэх ухааны бакалавр зэрэгтэй төгссөн. Сүүлд тэрээр 1968 онд Нью-Йорк мужийн Сиракюз хотын хувийн судалгааны их сургуульд (Syracuse University) хууль зүйн доктор зэрэг хамгаалжээ. 

Жозеф Байден 30 хүрсэн жилдээ буюу 1972 онд АНУ-ын Сенатад Делавер мужаас сонгогдсон.  Түүнээс хойш Делавэр мужаас байнга улиран сонгогдож байсан байна. 1974 онд Америкийн "Тайм" сэтгүүл сенатч Байденыг “Ирээдүйн түүх бүтээх 200 хүн” -ийн жагсаалтад оруулж байсан байна. 

1987-1995 онуудад АНУ-ын Сенат дахь Шүүхийн байнгын хорооны даргаар ажилласан. 

1988 онд Байденд тархины хоёр судасны аневризм оношлогдож, хүнд байдалтай эмнэлэгт хүргэгдэн яаралтай хагалгаанд оржээ. Түүнээс долоон сарын дараа Ж.Байден Сенатад эргэн ирж ажиллах боломжтой болжээ. 

1979, 1988 онд Сенатч Жо Байден Зөвлөлтийн удирдлагын урилгаар Москвад хоёр удаа айлчилсан байна. Тэр үеэр түүнийг Зөвлөлтийн [[Алексей Косыгин]], [[Андрей Громыко]] нар хүлээн авч уулзаж тэд зэвсэг хураах асуудлаар санал солилцож ярилцсан байдаг. 

Жо Байден Арменийн лоббиг дэмжих үйл ажиллагаа явуулдаг байсан ба 1995-2007 онд [[АНУ-ын Конгресс]] дахь Арменичуудын асуудал эрхэлсэн бүлгийн гишүүн байжээ. 1992-2008 онд [[Армени]], Бүгд Найрамдах Карабах Улсад Америкийн санхүүгийн тусламжийг хуваарилахад мөн санал өгсөн байна.

2001-2009 оны хооронд гурван удаа Сенатын Олон улсын харилцааны асуудлаарх Байнгын хорооны даргаар ажиллаж байсан.

2008 оны 11-р сарын 4-нд Ардчилсан намаас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшсэн (Обама - Байден) нар ялалт байгуулсан. Мөн тэр өдөр Жо Байден мөн өөрийн Делавэр мужаас сенатчаар дахин сонгогдсон юм. Тангараг өргөх ёслолоос тав хоногийн өмнө буюу 2009 оны 1-р сарын 15-нд Байден Сенатын гишүүнчлэлээсээ сайн дураараа огцорсон.

2012 онд Ардчилсан намаас дээрх хоёр улс төрчийг дахин Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлэхэд Обама-Байден нар ялалт байгуулж улиран АНУ-ын Ерөнхийлөгч, Дэд Ерөнхийлөгчөөр ажилласан. 

Жозеф Байден АНУ-ын Дэд Ерөнхийлөгч байх үедээ буюу 2011 онд [[Монгол]] Улсад албан ёсоор айлчилж байсан.

2016 оны 12 дугаар сард Жозеф Байден сэтгүүлчдэд хэлэхдээ 2020 онд АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өөрөө нэр дэвших магадлалыг үгүйсгэхгүй байна гэж мэдэгдэж байсан. 2017 оны 2 дугаар сард шинэ Ерөнхийлөгч ирсний дараа дэд Ерөнхийлөгч асан тэрээр Пеннсильванийн Их Сургуулийн оюутнуудад "Олон улсын дипломат ажиллагаа" заахаар шийджээ. Жо Байден мөн Пенн Байдены "Дипломат харилцаа ба дэлхийн хамтын ажиллагааны шинэ төв"-ийг тэргүүлж, голчлон дипломат ажиллагаа, гадаад бодлого, үндэсний аюулгүй байдалд анхаарлаа хандуулсан байна. 

==2020 оны ерөнхийлөгчийн сонгууль==
2020 оны 8-р сарын 18-ны өдөр [[Милуоки]] хотод болсон Ардчилсан намын Үндэсний их хурал дээр намын төлөөлөгчдөөс 3.5 мянга гаруй санал авч түүнийг 2020 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчээр албан ёсоор батласан байна. 

Сонгуулийн сурталчилгааны туршид Жо Байден өөрийн дэмжигчдээс санхүүгийн хандив цуглуулахад тэргүүлсэн байна. 2019 оны дөрөвдүгээр улирал гэхэд тэрээр 22.7 сая долларын хандив цуглуулж чаджээ. 

===2019-2020 оны сонгуулийн кампанит ажил===

* Жозеф Байден Америкийн цэргүүдийг Афганистанаас нэн даруй гаргахыг дэмжиж байгаа бөгөөд төрийн тэргүүний албан тушаалд томилогдсон даруйдаа Талибантай хэлэлцээ хийж эхлэхээ амлав; 
* "Халуун цэгүүд" дэх АНУ-ын цэргийн оролцоог хамгийн бага хэмжээнд байлгах шаардлагатай (дор хаяж тусгай хүчний түвшинд) гэж үзэж, Зүүн Европт Оростой сөргөлдөхөд НАТО-г хадгалах хэрэгтэй гэж үзсэн; 
* Ирантай байгуулсан "цөмийн хөтөлбөрийн хэлэлцээр"-ийг хадгалахыг дэмжиж, АНУ энэ улсын эрх баригчдыг нөхцөл байдалд нь оруулахыг шаардах ёстой гэж үздэг; 
* АНУ нь ОХУ, БНХАУ-ын кибер халдлагаас хамгаалах зориулалттай системийг сайжруулж, шинэчлэх ёстой гэж үзэж байсан;
* Трампын татварын бодлого нь "дундаж давхаргыг боомилж байна" гэдэгт би бүрэн итгэлтэй байгаа бөгөөд "өндөр орлоготой хүмүүст үзүүлж буй татварын бүх хөнгөлөлтийг арилгахыг" зорьж байв;
* Оросын ерөнхийлөгч өөрийн биеэр "ирэх 2020 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд түүнийг ялахыг хүсэхгүй" гэдэгт итгэлтэй байна гэж мэдэгдэж байсан.

==Гэр бүл==
1972 оны 12-р сард Жо Байдены анхны эхнэр Нелиа болон тэдний охин Наоми нар автомашины ослоор амь насаа алджээ. Машин дотор байсан хүү Бо, Хантер нар хүнд гэмтэл авсан ч эсэн мэнд гарсан байна. 

Гэргий [[Жилл Байден]] дунд сургуулийн англи хэлний багш бөгөөд тэд 1975 онд Пенсильвани мужид тэд анх танилцаж 1977 онд Нью-Йорк хотод гэр бүл болсон байна. Залуу гэр бүл "бал сар"-аа тэр үеийн социалист Унгарын [[Будапешт]] хотод өнгөрөөсөн гэдэг юм. 

1981 онд тэд нар охин Эшлиг төрүүлжээ.

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Joe Biden|Жо Байден}}
* [https://joebiden.com/ Албан ёсны цахим хуудас]

{{DEFAULTSORT:Байден, Жо}}
[[Ангилал:АНУ-ын ерөнхийлөгч]]
[[Ангилал:Одооны төрийн тэргүүн]]
[[Ангилал:Одооны засгийн газрын тэргүүн]]
[[Ангилал:АНУ-ын дэд ерөнхийлөгч]]
[[Ангилал:АНУ-ын сенат дахь Делавэрийн сенатч]]
[[Ангилал:АНУ-ын Ардчилсан Намын гишүүн]]
[[Ангилал:20-р зууны эрх зүйч]]
[[Ангилал:АНУ-ын өмгөөлөгч]]
[[Ангилал:Барак Обама]]
[[Ангилал:Гурван Одод одон шагналтан (их офицер)]]
[[Ангилал:Ерөнхийлөгчийн эрх чөлөөний медаль шагналтан]]
[[Ангилал:Марийн орны загалмай одон шагналтан (1-р зэрэг)]]
[[Ангилал:Украины Эрх чөлөөний одон шагналтан]]
[[Ангилал:Америкчууд]]
[[Ангилал:1942 онд төрсөн]]

{{Poli-bio-stub}}