Мексик хуудасны эх кодыг харах

{{short description|Хойд Америк дахь улс}}
{{about|улсын}}

{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Мексикийн Нэгдсэн Улс
| common_name            = Мексик
| native_name            = <span style=white-space:nowrap;>{{lang|es|Estados Unidos Mexicanos}}&nbsp;([[Испани хэл|Испани]])</span>
| image_flag             = Flag of Mexico.svg
| flag_type              = [[Мексикийн төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| image_flag2            = <!--not officialMexican States Standard.svg//-->
| image_coat             = Coat of arms of Mexico.svg
| alt_coat               = 
| symbol_type            = [[Мексикийн төрийн сүлд|Сүлд]]
| national_anthem        = {{lang|es|[[Мексикийн төрийн дуулал|Himno Nacional Mexicano]]}}<br />{{small|("Мексикийн Үндэсний Дуулал")}}<div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg]]}}</div>
| national_motto         = <br />{{native phrase|es|[[Үндэсний урианы жагсаалт#М|La Patria Es Primero]]}}<br />{{small|("Эх орон нэгт")}}
| other_symbol_type      = 
| other_symbol           = 
| image_map              = {{switcher|[[File:MEX orthographic.svg|frameless]]|Дэлхийн бөмбөрцөг|[[File:Mexico regions map.png|frameless]]|Мексикийн мужууд|Default=1}}
| map_width              = 250px
| capital                = [[Мехико]]
| coordinates            = {{Coord|19|26|N|99|8|W|type:city}}
| largest_city           = Мехико
| official_languages     = [[Мексикийн Испани хэл|Испани хэл]] (''де-факто''){{ref label|iboxb|b}}
| languages_type         = Хамтарсан албан ёсны хэлнүүд
| languages              = {{Plainlist|
* 68 [[Мексикийн хэлнүүд|уугуул хэлнүүд]]
}}
| ethnic_groups          = ''[[#Угсаатны бүлэг болон арьсны өнгө|Доороос харна уу]]''
| ethnic_groups_year     = 
| ethnic_groups_ref      = 
| religion               = {{unbulleted list
|{{Tree list}}
* 78.3% [[Христийн шашин]]
** 74% [[Католик сүм|Ромын католик]]
** 4.3% [[Евангелизм]]
{{Tree list/end}}
|14.8% [[Шашин шүтлэггүй байдал|Шашингүй]]
|6.9% бусад}}
| religion_ref           = <ref>{{cite web |url=https://es.statista.com/grafico/28553/las-religiones-mas-comunes-en-latinoamerica/ |title=Catholicism and evangelism: the two most common religions in Latin America |website=Statista |access-date=18 November 2022 }}</ref>
| religion_year          = 2022
| demonym                = [[Мексикчүүд‎]]
| government_type        = {{nowrap|[[Холбооны улс|Холбооны]] [[Ерөнхийлөгчийн засаглалын систем|ерөнхийлөгчийн]]<br />{{raise|0.13em|[[бүгд найрамдах улс]]<ref>{{cite web |location=MX Q|url=http://www.scjn.gob.mx/SiteCollectionDocuments/PortalSCJN/RecJur/BibliotecaDigitalSCJN/PublicacionesSupremaCorte/Political_constitucion_of_the_united_Mexican_states_2008.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511194922/http://www.scjn.gob.mx/SiteCollectionDocuments/PortalSCJN/RecJur/BibliotecaDigitalSCJN/PublicacionesSupremaCorte/Political_constitucion_of_the_united_Mexican_states_2008.pdf |archive-date=11 May 2011 |title=Political Constitution of the United Mexican States, title 2, article 40 |publisher=SCJN |access-date=14 August 2010}}</ref><!--end nowrap:-->}}<!--end raise:-->}}
| leader_title1          = [[Мексикийн Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]
| leader_name1           = [[Андрес Мануэль Лопез Обрадор]]
| leader_title2          = [[Сенатын ерөнхийлөгч (Мексик)|Сенатын Ерөнхийлөгч]]
| leader_name2           = [[Ана Лилия Ривера]]
| leader_title3          = [[Төлөөлөгчдийн танхимын дарга (Мексик)|Төлөөлөгчдийн танхимын дарга]]
| leader_name3           = [[Марсела Гуэрра Кастилло]]
| leader_title4          = [[Үндэсний Шударга Ёсны Дээд Шүүх#Ерөнхийлөгч|Ерөнхий шүүгч]]
| leader_name4           = [[Норма Лусиа Пина Эрнандес]]
| legislature            = [[Холбооны Конгресс|Конгресс]]
| upper_house            = [[Бүгд Найрамдах Улсын Сенат (Мексик)|Сенат]]
| lower_house            = [[Төлөөлөгчдийн танхим (Мексик)|Төлөөлөгчдийн танхим]]
| sovereignty_type       = [[Мексикийн тусгаар тогтнолын дайн|Тусгаар тогтнол]]
| sovereignty_note       = ([[Испани]]ас)
| established_event1     = [[Долоресийн уйлаан|Тунхагласан]]
| established_date1      = 9 сарын 16, 1810 он
| established_event2     = [[Мексикийн эзэнт гүрний тусгаар тогтнолын тунхаглал|Бүрэн эрх]]
| established_date2      = 9 сарын 27, 1821 он
| established_event3     = [[Америк дахь испанийн колониудын тусгаар тогтнолын дайнууд#Шинэ Испани болон Төв Америк|Хүлээн зөвшөөрөгдсөн]]
| established_date3      = 12 сарын 28, 1836 он
| established_event4     = [[1824 оны Мексикийн үндсэн хууль|Анхны үндсэн хууль]]
| established_date4      = 10 сарын 4, 1824 он
| established_event5     = [[1857 оны Мексикийн Нэгдсэн Улсын Холбооны Үндсэн хууль|Хоёрдугаар үндсэн хууль]]
| established_date5      = 2 сарын 5, 1857 он
| established_event6     = [[Мексикийн Үндсэн хууль|Одоогийн үндсэн хууль]]
| established_date6      = 2 сарын 5, 1917 он
| area                   = 
| today                  = 
| area_km2               = 1,972,550
| area_footnote          = 
| area_rank              = 13
| area_sq_mi             = 761,606
| percent_water          = 1.58 (2015)<ref>{{cite web|title=Surface water and surface water change|access-date=11 October 2020|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) |url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#}}</ref>
| population_estimate    = 129,875,529<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Mexico|access-date=22 June 2023|year=2023}}</ref>
| population_estimate_year = 2023
| population_estimate_rank = 10
| population_density_km2 = 61
| population_density_sq_mi = 157
| population_density_rank = 142
| GDP_PPP                = {{increase}} {{nowrap|$2.92 их наяд<ref name="imf-mx">{{Cite web |title=IMF DataMapper|url=https://www.imf.org/external/datamapper/profile/MEX |access-date=27 November 2022 |website=www.imf.org}}</ref>}}
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_rank           = 13
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $22,440<ref name="imf-mx"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 69
| GDP_nominal            = {{increase}} {{nowrap|$1.42 их наяд<ref name="imf-mx"/>}}
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_rank       = 15
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $10,950<ref name="imf-mx"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 71
| Gini                   = 41.8 <!--number only-->
| Gini_year              = 2018
| Gini_change            = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref>{{cite encyclopedia|url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|title=Inequality - Income inequality - OECD Data|publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]|access-date=12 August 2021}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.758 <!--number only-->
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021-2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=15 December 2020|access-date=15 December 2020}}</ref>
| HDI_rank               = 86
| currency               = [[Мексик песо]]
| currency_code          = MXN
| time_zone              = [[Мексик дэх цаг]]ийг ''харна уу''
| utc_offset             = −8 - −5
| utc_offset_DST         = −7 - −5
| DST_note               = 
| time_zone_DST          = янз бүр
| antipodes              = 
| date_format            = 
| drives_on              = баруун
| calling_code           = [[Мексик дэх утасны дугаар|+52]]
| cctld                  = [[.mx]]
| footnote_a             = {{note|iboxa}}[[Уугуул иргэдийн хэл бичгийн эрхийн ерөнхий хууль|Уугуул иргэдийн хэл бичгийн эрхийн ерөнхий хуулийн]] 4 дүгээр зүйл<ref>{{cite web |url=http://www.inali.gob.mx/pdf/LGDLPI.pdf |title=General Law of Linguistic Rights of the Indigenous Peoples |author=INALI |date=13 March 2003 |access-date=7 November 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.inali.gob.mx/clin-inali/ |title=Catálogo de las lenguas indígenas nacionales: Variantes lingüísticas de México con sus autodenominaciones y referencias geoestadísticas |publisher=Inali.gob.mx |access-date=18 July 2014}}</ref>
| footnote_b             = {{note|iboxb}}Испани хэл нь Мексикийн холбооны засгийн газрын ''[[де-факто]]'' албан ёсны хэл юм.
}}

'''Mексик''' ({{lang-es|México}} {{Audio|es-mx-México.ogg|<small>(сонсох)</small>}}) - албан ёсоор '''Мексикийн Нэгдсэн Улс''' ({{lang-es|Estados Unidos Mexicanos}}) — [[Хойд Америк]]т оршдог [[улс]]. Умар зүгт [[АНУ]], дорно өмнө зүгт [[Белиз]], [[Гватемал]] гурван улстай газраар хил залгаж, өрнө зүгт [[Калифорнийн булан]], [[Номхон далай]], дорно зүгт [[Мексикийн булан]], [[Карибын тэнгис]]тэй эрэг хөвөөлдөг.

Мексик 1,972,550 км² газар нутагтайгаараа  [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|дэлхийн 14-р]], [[Америк]] тивийн 5-р том орон болохоос гадна 112.3 сая хүн амтай тул дэлхийн 11 дэх, Испани хэлт орнуудаас хамгийн олон хүн амтай улс гэгдэнэ. Хүн амын үндсэн хэл - [[Испани хэл|Испани]]. Зонхилох шашин - [[Христийн шашин|Христ]]. Нийслэл [[Мехико]] дэлхийн их хотын тоонд багтдаг.

Мексик бол [[холбооны улс|холбооны төрийн байгууламжит]], ерөнхийлөгчийн эрх мэдэл давамгайлах [[бүгд найрамдах улс|бүгд найрамдах засагт]], төлөөллийн [[ардчилал|ардчилсан улс төрийн дэглэмтэй]] улс. Ард иргэдийг засаглах учир холбооны гучин нэгэн [[муж улс]], [[Мехико|нэг дүүрэг]]т нутаг дэвсгэр хуваагддаг.

Мексик нь тухайн бүсийнхээ хүчирхэг орон бөгөөд 1994 оноос [[Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагаа ба Хөгжлийн Байгууллага]]д элссэн цорын ганц [[Латин Америк]]ийн орон болсон. Мексик нь дундаас дээгүүр орлоготой оронд тооцогддог.

[[ҮНБ]]-ийг нь худалдан авах чадварын паритетаар тооцвол Мексикийн [[эдийн засаг]] нь дэлхийд 12-т орно. Эдийн засаг нь [[Хойд Америкийн Чөлөөт Худалдааны Гэрээ]]ний (NAFTA) гишүүн орнуудтай чухал уялдаа холбоотой. Мексик нь дэлхийн хүчтэй орон болж буйд тооцогдож байгаа боловч нийгмийн болон аюулгүй байдлын асуудлууд нь муугаар нөлөөлж байна.

2000 оны сонгуульд анх удаад сөрөг хүчний нам, 1929 оноос хойш Ерөнхийлөгчийн албыг барьж байсан Байгууллын Хувьсгалт намыг ("Partido Revolucionario Institucional" : PRI) дийлж ялалт байгуулжээ.

== Зүүлт ==
{{reflist}}

== Гадаад холбоос ==
* {{commons|México}}

<br />

{{Хөтлөгч мөр Америкийн Улсуудын Байгууллага}}
{{Хөтлөгч мөр Хойд Америкийн улсууд}}
{{Хөтлөгч мөр Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа ба хөгжлийн байгууллага}}
{{stub}}

[[Ангилал:Мексик| ]]
[[Ангилал:Ерөнхийлөгчийн засаглалтай холбооны бүгд найрамдах улс]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]
[[Ангилал:Хойд Америкийн орон]]
[[Ангилал:Төв Америкийн орон]]
[[Ангилал:ЭЗХАХБ-ын гишүүн орон]]