Свахили хэл хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|Зүүн Африкад хэрэглэгддэг Банту хэл}}

{{Инфобокс хэл
| name             = Свахили хэл
| nativename       = {{lang|sw|Kiswahili}}<br/>{{lang|sw|كِسوَحِيلِ}}
| pronunciation    = {{IPA|sw|kiswɑˈhili|lang|Kiswahili.ogg|lang}}
| ethnicity        = [[Свахиличууд]]
| history          = 
| states           = [[Танзани]], [[Кени]], [[Мозамбик]], [[Коморос]], [[Майотт]], [[Уганда]], [[Руанда]], [[Бурунди]], [[Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс]]ын дорнод хэсэг, [[Бажуни арлууд]] ([[Сомали]]йн нэг хэсэг), өмнөд [[Сомали]] ([[Браван аялга]]),<ref>Thomas J. Hinnebusch, 1992, "Swahili", ''International Encyclopedia of Linguistics'', Oxford, pp. 99–106<br />David Dalby, 1999/2000, ''The Linguasphere Register of the World's Languages and Speech Communities'', Linguasphere Press, Volume Two, pp. 733–735<br />Benji Wald, 1994, "Sub-Saharan Africa", ''Atlas of the World's Languages'', Routledge, pp. 289–346, maps 80, 81, 85</ref> [[Малави]], [[Мадагаскар]], болон [[Оман]]
| speakers         = [[төрөлх хэл|Төрөлх]]: {{sigfig|5.265080|2}} сая (2019–2023)<ref name=e27/><br /> [[хоёрдогч хэл|Хоёрдогч]]: {{sigfig|92.393400|2}} сая
| date             = 2019–2021
| ref              = e27
| speakers_label   = Ярилцагчид
| familycolor      = Нигер-Конго
| fam1             = [[Нигер-Конго хэлний язгуур|Нигер-Конго]]
| fam2             = [[Атлант–Конго хэлнүүд|Атлант–Конго]]
| fam3             = [[Вольта–Конго хэлнүүд|Вольта–Конго]]
| fam4             = [[Бенуэ–Конго хэлнүүд|Бенуэ–Конго]]
| fam5             = [[Бантойд хэлнүүд|Бантойд]]
| fam6             = [[Өмнөд Бантойд хэлнүүд|Өмнөд Бантойд]]
| fam7             = [[Банту хэлнүүд|Банту]]
| fam8             = [[Зүүн хойд Банту хэлнүүд|Зүүн хойд Банту]]
| fam9             = [[Зүүн хойд эргийн Банту хэлнүүд|Зүүн хойд эргийн Банту]]
| fam10            = [[Сабаки хэлнүүд|Сабаки]]
|dia1 = [[Браван аялга|Браван]]
|dia2 = [[Бажуни аялга|Бажуни]]
|dia3 = [[Конго Свахили хэл|Конго Свахили]]
|dia4 = [[Макве хэл|Макве]]
|dia5 = [[Мвани хэл|Мвани]]
|dia6 = [[Сиди хэл|Сиди]]
|dia7 = [[Сокотра Свахили хэл|Сокотра]] {{Extinct}}
| protoname        = '''Прото-Свахили'''<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lGwnDwAAQBAJ |title = Свахили: Африкийн нийгэмлэгийн түүх, хэлийг сэргээн босгох нь, 800–1500|isbn = 9781512821666|last1 = Nurse|first1 = Derek|last2 = Spear|first2 = Thomas|date = 10 June 2017|page=[https://books.google.com/books?id=lGwnDwAAQBAJ&pg=PA50 50]| publisher=Пеннсилванийн их сургуулийн хэвлэл }}</ref>
| script           = {{Plainlist}}
* [[Латин бичиг|Латин]] ([[#Зөв бичих дүрэм|Латин Свахили цагаан толгой]])
* [[Араб бичиг|Араб]] ([[Араб Свахили цагаа толгой]])
* [[Свахили брайл үсэг]]
{{Endplainlist}}
| nation           = {{Collapsible list
  | expand = yes
  | titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;
  | title = 4 улс
  | {{flag|Танзани}}
  | {{flag|Руанда}}
  | {{flag|Кени}}
  | {{flag|Уганда}}
  }}
{{Collapsible list
  | expand = yes
  | titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;
  | title=Байгууллагууд
  | {{flagdeco|Африкийн Холбоо}} [[Африкийн Холбоо]]
  | {{flagdeco|Дорнод Африкийн нийгэмлэг}} [[Дорнод Африкийн нийгэмлэг]]
  | {{flagdeco|Өмнөд Африкийн хөгжлийн нийгэмлэг}} [[Өмнөд Африкийн хөгжлийн нийгэмлэг]]<ref>{{Cite web |date=2019-08-30 |title=ӨАХН Кисвахили хэлийг 4 дэх ажлын хэл болгон батлав |url=https://ec.europa.eu/education/knowledge-centre-interpretation/news/sadc-adopts-kiswahili-4th-working-language_en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201018082045/https://ec.europa.eu/education/knowledge-centre-interpretation/news/sadc-adopts-kiswahili-4th-working-language_en |archive-date=2020-10-18 |access-date=2024-10-07 |website=Европын Комисс}}</ref>
  }}
| minority         = {{Plainlist}}
* {{flag|Ангол}}
* {{flag|Бурунди}} 
* {{flag|БНАКУ|name=БНА Конго Улс}} 
* {{flag|Замби}}
* {{flag|Мозамбик}} 
{{Endplainlist}}
| agency           = {{Plainlist}}
* {{lang|sw|[[Бараза ла Кисвахили ла Тайфа]]|italic=no}} (Танзани)
* {{lang|sw|[[Чама ча Кисвахили ча Тайфа]]|italic=no}} (Кени)
* {{lang|sw|[[Бараза ла Кисвахили ла Африка Машарики]]|italic=no}} (Уганда)
{{Endplainlist}}
| iso1             = sw
| iso2             = swa
| iso3             = swa
| lc1              = swc
| ld1              = [[Конго Свахили хэл|Конгын Свахили]]
| lc2              = swh
| ld2              = Эргийн Свахили
| lc3              = ymk
| ld3              = [[Макве хэл|Макве]] (?)
| lc4              = wmw
| ld4              = [[Мвани хэл|Мвани]] (?)
| lingua           = 99-AUS-m
| guthrie          = {{Plainlist}}
* G.42–43;
* G.40.A–H (pidgins & creoles)
{{Endplainlist}}
| glotto           = swah1254
| glottorefname    = Swahili (G.40)
| map              = Maeneo penye wasemaji wa Kiswahili.png
| mapcaption       = {{legend|#055B00|Уугуул иргэдийн ярилцдаг хэл нь Свахили буюу Комор байдаг, далайн эргийн нутаг}}
{{legend|#1A841A|Албан ёсны буюу үндэсний хэл}}
{{legend|#5CD65C|Арилжааны хэл}}
| notice           = IPA
}}

'''Свахили хэл''' буюу '''Кисвахили'''<ref>[[Oxford English Dictionary]]</ref> (''Kiswahili'') нь [[Банту хэлнүүд|Банту хэлний]] нэг төрөл бөгөөд [[Мозамбикийн суваг|Мозамбикийн сувгийн]] эргийн дагуу, хойд [[Кени]]эс хойд [[Мозамбик]] хүртэл, мөн [[Комор|Коморын арлуудад]] оршин суугч янз бүрийн угсаатны ярилцдаг хэл юм.<ref>Prins 1961</ref> Түүнчлэн [[Сомали]]йн угсаатны цөөнх уг хэлээр ярилцана. 5 сая хүний л [[төрөлх хэл]]<ref>{{cite book |title=African folklore: an encyclopedia |last=Peek |first=Philip M. |authorlink= |coauthors=Kwesi Yankah |year=2004 |publisher=Taylor & Francis |isbn=0-415-93933-X |page=699}}</ref> боловч [[зүүн Африк]]ийн ихэнх нутагт уг хэлээр нэвтрэлцэх боломжтой бөгөөд ярилцагчдын тоо 60 саяд хүрнэ.<ref>Irele 2010</ref> Свахили хэл нь дараах 5 улсын [[үндэсний хэл|үндэсний]] буюу [[албан ёсны хэл]] болдог: [[Танзани]], [[Кени]], [[Уганда]], [[Комор]], [[Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс]].

1200 гаруй жилийн турш [[Араб]] хэлтнүүд [[Свахили эрэг|зүүн өмнөд Африкийн эрэг]] хавьд нутаглагчидтай харилцаатай байж ирсэн тул свахили хэлэнд [[араб хэл]]нээс зээлдсэн үг олон бий. Мөн сүүлийн таван зууны туршид [[Перс хэл|перс]], [[Герман хэл|герман]], [[Португал хэл|португал]], [[Англи хэл|англи]], [[Франц хэл|франц]] үгнүүд тодорхой хэмжээгээр орж иржээ.

==Эшлэл==
{{Reflist}}

[[Ангилал:Дан ганц хэл]]
[[Ангилал:Свахили хэл| ]]
[[Ангилал:Свахили соёл|хэл]]