Jump to content

Сефевийн улс

Холбоос нэмэх
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Сефевийн эзэнт гүрэн
ممالک محروسه ایران (Перс)
Мамалек-е Махрусе-йе Иран
1501–1736
Сефевийн эзэнт улсын далбаа
Далбаа (1576–1732)[1]
Сефевийн Ираны газрын зураг
Сефевийн Ираны газрын зураг
ТөлөвЭзэнт гүрэн
Нийслэл
Нийтлэг хэл
Шашин
Шийт Ислам (төрийн шашин)[18][d]
Суннит Ислам
Зороастризм
Христийн шашин
Иудаизм
Төр засагХаант засаг
Шаханшах 
• 1501–1524
I Исмаил (анхны)
• 1732–1736
III Аббас (сүүлчийн)
Их вазир 
• 1501–1507
Амир Закария (first)
• 1729–1736
Надер Коли Бег (last)
Хууль тогтоох байгууллагаТөрийн Зөвлөл
Түүхэн эринОрчин үеийн эхэн үе
1301
• Байгуулагдсан
12 сарын 22,[19] 1501
• Хотакын дайралт
1722
• Надир шахын дор дахин байлдан дагуулалт
1726–1729
• Мөхсөн
3 сарын 8, 1736
• Надир шах хаан ширээнд суув
3 сарын 8, 1736[20]
Газар нутаг
1630[21]2,900,000 км2
Хүн ам
• 1650[22]
8 саяас 10 сая хүртэл
Мөнгөний нэгжТуман, Аббаси (Абазиг оруулан), Шахи[23]
  • 1 Туман = 50 Аббаси
  • 1 Туман = 50 Франц ливр
  • 1 Туман = £3 6s 8d
Өмнө нь		 Дараа нь
Ак-Коюнлу
Афрасияб
Төмөрийн улс
Михрабанидууд
Ширваншах
Каркия улс
Марашичууд
Бадуспанидууд
Афшарын Иран
Хотакууд
Оросын эзэнт гүрэн
Османы эзэнт гүрэн

Ираны Хамгаалагдсан Гүрэн,[e] буюу Сефевийн Иран, Сефевийн Перс[f] эсвэл Сефевийн эзэнт гүрэн,[g] нь Ираны хамгийн том, хамгийн удаан оршсон эзэнт гүрний нэг байсан юм. 1501-1736 он хүртэл Сефевийн династи захирч байжээ.[25][26][27][28] Сефевийн улсыг ихэвчлэн орчин үеийн Ираны түүхийн эхлэл,[29] мөн дарьны эзэнт гүрний нэг гэж тооцогддог.[30]

Тэмдэглэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Албан ёсны хэл,[2] зоос,[3][4] иргэний удирдлага,[5] шүүх (Исфахан нийслэл болсноос хойш),[6] утга зохиол,[3][5][7] теологийн яриа,[3] дипломат захидал харилцаа, түүх судлал,[8] шүүхэд суурилсан шашны албан тушаал,[9] яруу найраг[10]
  2. ↑ Шүүх,[11][12][13] шашны зүтгэлтнүүд, цэргийнхэн,[8][14][15][16] эх хэл,[8] яруу найраг.[8]
  3. ↑ Шүүх.[17]
  4. ↑ Салбар: Арван хоёртон
    Хууль зүйн сургууль: Жафари
  5. ↑ ممالک محروسهٔ ایران, Мамалек-е Махрусе-йе Иран
  6. ↑ (/ˈsæfəvɪd, ˈsɑː-/)
  7. ↑ شاهنشاهی صفوی, Šāhanšāhi-ye Safavi

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "... Арслан ба нарны одон буюу 17-р зуунаас хойш Сефевийн төрийн далбаан дээр Али болон нарны арслан Шиит шашны алдар сууг илэрхийлдэг зураг", Михаил Борисович Пиотровский, Ж. М. Рожерс, Сомерсет Хаус дахь Эрмитажийн өрөөнүүд, Куртргийн урлагийн дээд сургууль, Heaven on earth: Art from Islamic Lands: Works from the State Hermitage Museum and the Khalili Collection, Престел, 2004, х. 178.
  2. ↑ Roemer 1986, p. 189.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Руди Матти, "Сефевүүд Архивлагдсан 2022-09-01 at the Wayback Machine" in Encyclopædia Iranica, татсан огноо: 2025-04-03. "Перс хэл дээр анхаарлаа хандуулж байгаа нь теологийн бүтээлүүд бас перс хэл дээр зохиогдож эхэлсэн бөгөөд зоосон дээр араб бадгийг Перс бадгаар сольсноор бас харагдаж байна." "Тэдний дор бий болсон улс төрийн тогтолцоо нь улс төр, шашны хил хязгаарыг давхцуулж, үндсэн хэл болох перс хэлтэй байсан бөгөөд энэ нь утга зохиолын хэл болж, тэр ч байтугай араб хэлийг теологийн ярианы хэрэгсэл болгон орлож эхэлсэн.".
  4. ↑ Рональд В Ферриер, The Arts of Persia. Йелийн их сургуулийн хэвлэл. 1989, х. 9.
  5. ↑ 5.0 5.1 Жон Р Перри, "Turkic-Iranian contacts", Encyclopædia Iranica, 1 сарын 24, 2006: "... дээд утга зохиол, иргэний удирдлагын бичгийн перс хэл статус, агуулгын хувьд бараг өөрчлөгдөөгүй хэвээр байв".
  6. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Cyril Glassé 2003, pg 392
  7. ↑ Арнольд Ж. Тойнби, A Study of History, V, х. 514–515. Ишлэл: "Могол, Сефев, Османы дэглэмийн оргил үед шинэ перс хэлийг энэ асар том орон даяар эрх баригч хүчин хүн төрөлхтний уран зохиолын хэл болгон ивээн тэтгэж, харин Сефев болон Моголын хилийн хүрээнд орших өөрийн хаант улсынхаа гуравны хоёрт албан ёсны хэл болгон ашиглаж байжээ"
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named mazzaoui
  9. ↑ Руда Журди Абисааб. "Iran and Pre-Independence Lebanon" in Houchang Esfandiar Chehabi, Distant Relations: Iran and Lebanon in the Last 500 Years, IB Tauris 2006, х. 76: "Араб хэл нь шашны сургаалыг илэрхийлэх хэрэгсэл хэвээр байгаа хэдий ч яг Сефевийн үед хадисын ээдрээ, сургаалийн бүх төрлийн бүтээлүүдийг Перс хэл рүү орчуулж байжээ. Шүүхэд суурилсан шашны албан тушаалд үйл ажиллагаа явуулдаг Амили (Шийтийн шашны Ливаны эрдэмтэд) Перс хэлийг эзэмшихээс өөр аргагүй болсон; шавь нар нь зааварчилгаагаа перс хэл рүү орчуулсан. Персжилт нь шийтийн "үндсэн" итгэл үнэмшлийг түгээн дэлгэрүүлэхтэй зэрэгцэн явав."
  10. ↑ Сэйвори, Рожер М. & Ахмет Т. Карамустафа (2012), "ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ: His poetry", Encyclopaedia Iranica, <https://iranicaonline.org/articles/esmail-i-safawi#ii>
  11. ↑ Флоор, Виллем; Жавади, Хасан (2013). "The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran". Iranian Studies. 46 (4): 569–581. doi:10.1080/00210862.2013.784516. S2CID 161700244.
  12. ↑ Ованнисян, Ричард Ж.; Сабаг, Жоржес (1998). The Persian Presence in the Islamic World. Кембриж: Кембрижийн их сургуулийн хэвлэл. p. 240. ISBN 978-0521591850.
  13. ↑ Эксворти, Майкл (2010). The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B. Tauris. p. 33. ISBN 978-0857721938.
  14. ↑ Savory 2007, p. 213, qizilbash Сафавигийн шахуудын адилаар шүүх дээр турк хэлний азери хувилбараар ярьдаг байсан; Перс хэлийг мэддэггүй байсан нь өмнөх үеийн цэвэр сонгодог жишгээс буурахад нөлөөлсөн байж магадгүй юм..
  15. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cambridgesafa
  16. ↑ Прайс, Массуме (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO. p. 66. ISBN 978-1-57607-993-5. Шах уугуул түрэг хэлтэн байсан бөгөөд азербайжан хэлээр шүлэг бичдэг байжээ.
  17. ↑ Blow 2009, pp. 165–166. "Гүрж, Черкес, Армени хэлээр ч бас [шүүхэд] ярьдаг байсан, учир нь эдгээр нь гуламуудын олонх, түүнчлэн гаремын эмэгтэйчүүдийн нэлээд хэсгийн эх хэл байсан. Фигероа Аббас гүрж хэлээр ярьж байсныг сонссон бөгөөд тэр үүнийг Гүрж гулам, татвар эмс нараасаа олж авсан нь эргэлзээгүй."
  18. ↑ The New Encyclopedia of Islam, Ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield Publishers, 2008), 449.
  19. ↑ Гереглоу, Киумарс (2017). "Chronicling a Dynasty on the Make: New Light on the Early Ṣafavids in Ḥayātī Tabrīzī's Tārīkh (961/1554)". Америкийн Дорно дахины нийгэмлэгийн сэтгүүл. 137 (4): 827. doi:10.7817/jameroriesoci.137.4.0805 – via Колумбийн их сургуулийн номын сан. Шах Исмаилийг хаан ширээнд залах ёслол Шарурын тулалдааны дараахан буюу 1501 оны 12-р сарын 22-нд/1 Жумада II 907-нд Табриз хотод болов.
  20. ↑ Элтон Л. Даниел, Ираны түүх (Greenwood Press, 2001) p. 95
  21. ↑ Банг, Питер Фибигер; Бэйли, Ц. А.; Шайдел, Уолтер (2020). The Oxford World History of Empire: Volume One: The Imperial Experience (англи хэлээр). Оксфордын их сургуулийн хэвлэл. pp. 92–94. ISBN 978-0-19-977311-4.
  22. ↑ Блэйк, Стивен П., ed. (2013), "Safavid, Mughal, and Ottoman Empires", Time in Early Modern Islam: Calendar, Ceremony, and Chronology in the Safavid, Mughal and Ottoman Empires, Кембриж: Кембрижийн их сургуулийн хэвлэл, х. 21–47, doi:10.1017/CBO9781139343305.004, ISBN 978-1-107-03023-7, татаж авсан: 2021-11-10
  23. ↑ Ферриер, РВ, A Journey to Persia: Jean Chardin's Portrait of a Seventeenth-century Empire, х. ix.
  24. ↑ Фласкеруд, Ингвильд (2010). Visualizing Belief and Piety in Iranian Shiism. A&C Black. pp. 182–3. ISBN 978-1-4411-4907-7.
  25. ↑ Хелен Чапин Мец, ed., Iran, a Country study. 1989. Мичиганы их сургууль, х. 313.
  26. ↑ Эмори С. Богл. Islam: Origin and Belief. Техасын их сургуулийн хэвлэл. 1989, х. 145.
  27. ↑ Стэнфорд Жэй Шоу. History of the Ottoman Empire. Кембрижийн их сургуулийн хэвлэл. 1977, х. 77.
  28. ↑ Эндрю Ж. Ньюман, Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, IB Tauris (2006).Загвар:Page needed
  29. ↑ "Safavid Dynasty", Encyclopædia Iranica, Нью-Йорк: Колумбын их сургууль, 2017, DOI:10.1163/2330-4804_EIRO_COM_509, <https://www.iranicaonline.org/articles/safavids> (retrieved on 2025-04-03)
  30. ↑ Streusand 2011, p. 135.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Сефевийн_улс&oldid=814567"-с авсан