Хэлэлцүүлэг:Өв залгамжлал

Өв залгамжлалын эрх зүй

Монгол Улсын Үндсэн хуульд мîíãîë óëñûí èðãýí íü õºäëºõ, ¿ë õºäëºõ õºðºí㺠øóäàðãààð îëæ àâàõ ýçýìøèõ, ºì÷ëºõ, ºâ çàëãàìæëàõ ýðõòýé ãýæ çààñàí áàéäгийг бид бүхэн сайн мэдэх билээ.

        Àëèâàà íýãýí èðãýí àìüäðàëûíõàà ÿâöàä òîäîðõîé õýìæýýíèé õºäëºõ áîëîí ¿ë õºäëºõ ýä  õºðºíãºòýé  áîëж  ºì÷ëºõ ýðõ ¿¿ñýõ íýã àðãà çàì íü ºâ çàëãàìæëàë юм.
     Äýëõèéí óëñ ã¿ðýí, îâîã àéìàã, ¿íäýñòíèé á¿ðýëäýí òîãòñîí ò¿¿õýí õºãæëèéí ÿâöàä õ¿íèé õóâèéí ºì÷ ¿¿ñýõ ÿçãóóð ýõ ñóðâàëæèéí íýã õýëáýð íü ºâ çàëãàìæëàë гэж  судлаач Т.Мөнхжаргал  тэмдэгэлсэн байдаг.

ªâ çàëãàìæëàë íü ÿìàð ÷ óëñ ¿íäýñòýíä áàéõ íýãýí ä¿ð òºðºõ, ÷èã õàíäëàãàòàéí çýðýãöýý òîäîðõîé óëñ îðíû íèéãýì , ýäèéí çàñàã , îþóí ñàíàà, øàøèí, çàí çàíøëààñ õàìààð÷ ºâºðìºö ººð ººðèéí îíöëîãòîé байдаг.

     	Ìîíãîë óëñàä íèéãìèéí îëîí òºðëèéí õàðèëöàà òýð äóíäàà ºâëºõ ýðõèéí  õàðèëöàà õýäèéãýýð Èðãýíèé õóóëèàð çîõèöóóëñàí õýäèé ÷ àìüäðàëä  èõýâ÷ëýí ¸ñ çàíøëûí  õýì õýìæýýãýýð давхар зохицуулагдан  өнөөгийн бидний үед иржээ.  Цààøèä íèéãìèéí õàðèëöàà óëàì өрөгжин õºãæèæ õóâèéí  ºì÷ , ºì÷èéí õàðèëöàà ºðºãæèí òýëýõ òóñàì ýíý òºðëèéí õàðèëöààíä õàìðàãäàõ àñóóäëûã óëàì áîëîâñðîíãóé болгох нь зүйтэй юм.

Өв залгамжлалын харилцаа нь эд хөрөнгөний харилцааны нэгэн бие даасан төрөл бөгөөд өвлүүлэгчийн эд хөрөнгө, түүнийг өмчлөх эрхийг хууль буюу гэрээслэлээр өв хүлээн авагчид шилжүүлэх, өвлөгч өвийг хүлээн авах ба татгалзах нөхцөл үндэслэл, мөн өвлөгдөх эд хөрөнгийг хамгаалах, хадгалах, хуваарилах гэх мэт үйл ажиллагааны явцад өв залгамжлалын харилцаа үүсч. Энэ харилцааг хуулиар зохицуулахаар өв залгамжлалын эрх зүйн харилцаа үүсдэг байна. Эðòíèé õóóëü òîãòîîìæ áîëîí í¿¿äýë÷èí àðä ò¿ìíèé ¸ñ çàí çàíøèëä ºâëºõ ýðõèéí õàðèëöàà õýðõýí çîõèöóóëàãäàæ èðñýí, ò¿¿íèé õºãæëèéí ¿éë ÿâö, ºíºº ¿åä õýðõýí çîõèöóóëàãäàæ áàéãàà áîëîí ºâëºõ ýðõèéí õàðèëöààíû ÷èãëýëýýð ãàäààäûí çàðèì óëñ îðíóóäûí ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí îíöëîã, òýäãýýðèéã ººðèéí îðíû íºõöºë áàéäàë, ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòòàé харьцуулсаны ¿íäñýí äýýð ºвлөх эрхийн харилцааны зарим асуудлыг боловсронгуй болгох талаар судлаж санаа дэвшүүлэх, мөн дýëõèéí ºíäºð õºãæèëòýé óëñ îðíóóäààñ ºâëºõ ýðõèéí õàðèëöààòàé õîëáîîòîé àñóóäëûã õýðõýí øèéäâýðëýäýã òóðøëàãûã ñóäëàх зорилго тавин судалгаа хийж байна.

Гэрээслэлээр өвлөх

Гэрээслэлээр өвлөх Иргэний хуульд зааснаар иðãýí íü õóóëüä çààñíààð ºâëºõ ýðõòýé áóþó ýðõã¿é íýã áóþó õýä õýäýí èðãýí, ò¿¿í÷ëýí òºð áóþó õóóëèéí ýòãýýäýä ººðèéí ýä õºðºí㺠áîëîí ýä õºðºíãèéí ýðõèéã á¿õýëä íü áóþó çàðèì õýñãèéã íü ¿çýìæýýðýý õóâààðèëàí ãýðýýñëýæ áîëíî.

       	Òºð áóþó õóóëèéí ýòãýýäýä ýä õºðºí㺠ãýðýýñëýã÷ íü ò¿¿íèé çîðèóëàëòûã çààæ áîëíî.

Ãýðýýñëýã÷ á¿õ ýä õºðºí㺺 õóóëü ¸ñíû ºì÷ëºã÷ áóñ ýòãýýäýä ãýðýýñëýõ òîõèîëäîëä ºâë¿¿ëýã÷èéí íàñàíä õ¿ðýýã¿é áóþó õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é, ò¿¿í÷ëýí ò¿¿íèéã íàñ áàðñàí õîéíî òºðñºí õ¿¿õýä, ò¿¿íèé àñðàìæèíä áàéñàí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é íºõºð /ýõíýð/, òºð¿¿ëñýí áîëîí ¿ð÷èëñýí ýöýã, ýõ, õóóëü ¸ñíû áóñàä ºâëºã÷äºä õóóëüä çààñíààð ºâë¿¿ëáýë çîõèõ õºðºíãèéí õî¸ðíû íýãýýñ áàãàã¿é õýñãèéã çààâàë ºâë¿¿ëíý. Èéíõ¿¿ çààâàë ºâë¿¿ëýõ õýñãèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõäîî õóâààðüò áîëîí äóíäàà õàìòðàí ºì÷ëºõ ýä õºðºíãèéí ºâë¿¿ëýã÷èä îíîãäîõ õýñãèéã îðîëöóóëàí òîîöíî.

Оролцогч этгээдийн эрх үүргийн шинжээрээ: Гэрээслэгч өөрийн өв хөрөнгөө хууль ёсны өвлөгч болон, хууль ёсны өвлөгч бус иргэн ,хуулийн этгээдэд гэрээслэж болдог. Заавал гэрээслэх үүрэггүй байдаг оролцогч этгээдийн эрх үүргийн шинжээрээ нэг талын хэлцэл юм. Төлбөрийн шинжээрээ Гэрээслэлээр өв хүлээн авсан өвлөгч хариу төлбөр төлөхгүй ийм учираас төлбөрийн шинжээрээ хариу төлбөргүй байдаг. Биелэгдэх шинжээрээ: Гэрээслэлээр өвийг хүлээн авснаар гэрээслэл биелэгдэнэ. Энэ нь биелэгдэх шинжээрээ бодит байна.

Гэрээслэл хууль зүйн хувьд хүчин төгөлдөр байх шалгуур Суъбектийн эрх зүйн чадамж: Гэрээслэгч нь эрх зүйн бүрэн чадамжтай ямар ч иргэн байж болно. Иймээс гэрээслэлийг эрх зүйн чадамжгүй , эрх зүйн хязгаарлагдмал чадамжтай мөн холбогдох байгууллагын шийдвэрээр эрх зүйн чадамжгүй тооцогдсон иргэн хийж болохгүй. Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж 18-н наснаас бий болно.

Өнөөгийн байдлаар Нийслэлийн хэмжээнд: 1990-2007 он хүртэл 17-н жилийн хугацаанд 499 –н гэрээслэл гэрчлэгджээ үүнээс 88 гэрээслэл цуцлагдаж 411 н гэрээслэл үлдсэн бөгөөд үүнээс 40 гаруй гэрээслэлд гэрээслэлээр өвлөх гэрчилгээ олгожээ тэгэхээр бусад бүх гэрээслэлийн эзэн нь нас бараагүй учир өв нээгдээгүй, эсхүл зарим гэрээслэгч нас барсан болов ч түүнийг гэрээслэл хийсэн гэдгийг түүний өвлөгчид мэдээгүй өнгөрсөн байж болох талтайг үгүйсгэх аргагүй юм. Эндээс юуг хэлэх гэсэн бэ? Гэвэл гэрээслэл хуулийн дагуу гэрчлэгдлээ гэхэд түүнийг биелүүлэх механизм дутуу байгаа нь харагдаж байна. Тухайлбал: Тухайн гэрээслэл гэрчлүүлэх иргэн нотариатын газарт ирж гэрээслэлээ гэрчлүүллээ , гэрээслэл нууц байдаг учир тухайн иргэн энэ тухайгаа ямар нэгэн этгээдэд мэдэгдэлгүйгээр хадгалаж байгаад нас барсан гэж бодъё. Тэгвэл өвлүүлэгчийн садан төрлийн хүмүүс тухайн эд хөрөнгө гэрээслэлтэй эсэхийг яаж мэдэх вэ, нотариатын газарт тухайн иргэн нас барсан тухай мэдэгдэхгүй л бол тухайн гэрээслэл хэдэн жилээр ч хадаглагдаж болох талтай байдал ажиглагдаж байна. Тухайлбал: Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд Монголын нотариатчдын танхим нь Буян компани, ИБМУТ, сум дүүрэг ,аймаг нийслэлийн иргэний бүртгэлийн байгууллагтай нэгдсэн сүлжээнд орж нас баралтын лавлагааг авч, тухайн иргэн амьд ахуйдаа бичсэн гэрээслэл байна уу үгүй юу гэдгийг шалгаж өвлөгчдөд нь цаг тухай бүр нь мэдэгддэг тогтолцоог бий болговол гэрээслэл биелэгдэх бүрэн боломжтой болох нь үгүйсгэх аргагүй юм. Ìàíàé óëñ çàõ çýýëèéí íèéãýìä øèëæèí îðæ õóâèéí ºì÷òýé áîëñîí ºíºº ¿åä ºâ çàëãàìæëàëûí õàðèëöààã õ¿í á¿ð ñàéòàð îéëãîæ, ìýäýæ áàéõ íü òóéëûí à÷ õîëáîãäîëòîé þì. ßëàíãóÿà, ººðèéí ýä õºðºíãèéã ººðèéí õ¿ñýë çîðãыí äàãóó õ¿ññýí õ¿íäýý ºâë¿¿ëýõ, ýðõ çàëãàìæëóóëàõ çîðèëãîîð ãýðýýñëýë ¿ëäýýõ øààðäëàãà ãàð÷ èðæ áàéãàà þì. Îäîî ïðàêòèêò ãýðýýñëýë ¿ëäýýõ, ãýðýýñëýëèéã íîòàðèàòààð ãýð÷ë¿¿ëýõ íü бусад үйлдлийг бодвол õàðüöàíãóé áàãà áàéãàà нь 1- Рт ãýðýýñëýë ¿ëäýýõ àðãà çàìàà ìýäýõã¿é,эрх зүйн боловсрол дутмаг байгааг харуулж байна. 2- Рт ãýðýýñëýë íü ìàíàé îðíû õóâüä áàñ íýãýí øèíý õàðèëöàà áîëæ áàéãàà çýðãýýñ ¿¿äýëòýé áàéæ áîëîõ þì. Ìîíãîëûí Íîòàðèàò÷äûí Òàíõиìûí àðõèâò 1980 îíîîñ 1996 îí õ¿ðòýë õèéãäñýí íèéò 280 ãýðýýñëýë õàäãàëàãäàæ áàéãàà áºãººä 2000 îíîîñ 2008 îí õ¿ðòýë 8-н жилийн хугацаанд 190 гэрээслэл хийгдсэн нь гэрээслэл нь жил ирэх тусам өсөн нэмэгдэж байна.

Зах зээлийн эдийн засаг,нèéãìèéí õàðèëöàà ºðãºæèõыí õýðýýð ºì÷èéí ýðõèéí õàðèëöàà ÷ ìºí ºðºãæèí òýëæ өв залгамжлал харилцаа ºì÷ õºðºíãèéí ìàðãààí èõýñ÷ áàéãàà òºäèéã¿é èðãýä ãàäààäàä àæèëëàæ , àìüäðàõ, ñóðàëöàõ áîëñîí ºíºº ¿åä õóóëü ¸ñíû ºâëºã÷äèéã ¿íýí çºâ á¿ðýí ã¿éöýä òîãòîîõ, ãýðýýñëýëèéí ÷ºëººò áàéäëûã õàíãàõ çýðýã íü àëèâàà ìàðãààíààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì.

     	Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü , Èðãýíèé õóóëü, Гэр бүлийн тухай õóóëü òîãòîîìæóóäàä ºâëºõ ýðõèéí õàðèëöààã çîõèöóóëñàí ýðõ ç¿éí îð÷èí çîõèõ ò¿âøèíä òóñãàãäñàí хэдий ч гэрээслэлээр өв залгамжлах асуудал тусгай зохицуулалт хийх улам боловсронгүй болгох.  Õýäèéãýýð ø¿¿õèéí ïðàêòèêò ºâëºõ ýðõòýé õîëáîîòîé ìàðãààí, áóñàä ìàðãààíòàé õàðüöóóëáàë áàãà ãàð÷ áàéãàà õýäèé ÷ ºì÷èéí õàðèëöàà ºðãөæин тэлж, çàõ çýýëèéí нийгэмээ дагаад ýíý òàëûí ìàðãààí öààøèä óëàì èõñýõèéã ¿ã¿éñãýõ àðãàã¿é áèëýý.