Хэнтий аймаг хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|Монголын аймаг}}
{{Инфобокс суурин
| name                            = Хэнтий аймаг
| native_name                     = {{MongolUnicode|ᠬᠡᠨᠲᠡᠢ}}{{MongolUnicode|ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ}}
| native_name_lang                = mn
| settlement_type                 = [[Монгол Улсын аймгууд|Аймаг]]
| image_skyline                   = Smile and have a happy day Khentii Aimag Family - skyline.jpg
| image_alt                       = Puffy white clouds roll over lush green hills.
| image_caption                   = 
| image_flag                      = Khentii aimag Flag.svg
| flag_alt                        = 
| image_seal                      = 
| seal_alt                        = 
| image_shield                    = Mn coa khentii aimag.svg
| shield_alt                      = 
| nickname                        = 
| motto                           = 
| image_map                       = Khentii in Mongolia.svg
| map_alt                         = 
| map_caption                     = 
| pushpin_map                     = 
| pushpin_label_position          = 
| pushpin_map_alt                 = 
| pushpin_map_caption             = 
| coordinates                     = {{coord|47|19|N|110|39|E|display=inline,title}}
| coor_pinpoint                   = 
| coordinates_footnotes           = 
| subdivision_type                = Улс
| subdivision_name                = {{flag|Монгол}}
| established_title               = Байгуулагдсан
| established_date                = {{Start date|1930}}
| founder                         = 
| seat_type                       = Нийслэл
| seat                            = [[Чингис (хот)|Чингис]]
| government_footnotes            = 
| leader_party                    = 
| leader_title                    = 
| leader_name                     = 
| unit_pref                       = Metric<!-- or US or UK -->
| area_footnotes                  = 
| area_total_km2                  = 80325.08
| area_land_km2                   = 
| area_water_km2                  = 
| area_water_percent              = 
| area_note                       = 
| elevation_footnotes             = 
| elevation_m                     = 
| population_footnotes            = 
| population_total                = {{increase}} 79,634
| population_as_of                = 2022
| population_density_km2          = auto
| population_demonym              = 
| population_note                 = 
| timezone1                       = UTC+8
| utc_offset1                     = 
| timezone1_DST                   = 
| utc_offset1_DST                 = 
| postal_code_type                = 
| postal_code                     = 
| area_code_type                  = 
| area_code                       = +976 (0)156
| iso_code                        = MN-039
| registration_plate              = ХЭ_
| website                         = {{URL|khentii.mn}}
| footnotes                       = 
| official_name                   = 
}}

'''Хэнтий''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] {{MongolUnicode|ᠬᠡᠨᠲᠡᠢ}} – ''хэнтэи'') — [[Монгол Улс]]ын [[аймаг]].

== Ерөнхий тойм ==
Хэнтий аймаг [[1923]] онд байгуулагдсан. Газар нутгийн хэмжээ - 80,312 км² (21 аймгаас 9-р том<ref name="Report2008"/>). 2008 оны тооцоогоор хүн амын тоо - 73608 (21 аймгаас 14-р их<ref name="Report2008"/>). Засаг захиргааны төв - [[Чингис_хот|Чингис]] хот. Аймгийн нутаг засаг захиргааны хувьд 18 [[сум]], 5 тосгон 89 багтай. [[Хэнтийн нуруу]]ны нэрнээс аймгийн нэр өгөгджээ. Эзэн [[Чингис хаан]]ы төрж өссөн олон газар энэ аймгийн нутагт бий.

== Газар орны тойм ==
Хэнтий аймаг [[Монгол улс|Монгол орны]] дорно умар биед оршино. Хэрэглээний бүсчлэлээр [[зүүн бүс]]т хамаарна. Хойд талаараа [[Оросын Холбооны Улс]]тай ([[Өвөр Байгалийн хязгаар]]) хил залгана. Улс дотор [[Дорнод]], [[Сүхбаатар аймаг|Сүхбаатар]], [[Дорноговь]], [[Говьсүмбэр]], [[Төв аймаг|Төв]], [[Сэлэнгэ аймаг|Сэлэнгэ]] гэх 6 аймаг, улсын нийслэлийн [[Багануур]] дүүрэгтэй хаяална.

Аймгийн баруун талаар [[Хэнтийн нуруу]]ны зүүн хошуу сунайна. Нуруунд төрийн тахилгат [[Бурхан Халдун]] уул байдаг. Нурууны араас [[Онон гол]], өврөөс аймгийн урд талаар хөндлөн урсдаг [[Хэрлэн гол]] эх авдаг.

== Хүн амын тойм ==
Хэнтий аймгийн хүн амын тоо 2000 онд 70,946 байсан бол 2010 оны тооллогоор нийт хүн ам нь 65,811, суурин хүн ам нь 65,335 болж буурчээ.<ref name="Тооллого2010">[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf Хүн ам, орон сууцны 2010 оны улсын тооллогын үр дүн]</ref> Энэ тоогоор бол Монгол улсын 13-р олон хүн амтай аймаг гэж үзэгдэнэ. 2007 оны үед хүн амын нягтрал 0.89 (21 аймгаас 14-р шигүү<ref name="Report2008"/>) байв. Хүн амын үнэмлэхүй олонх нь [[Монгол үндэстэн]]. 2000 оны тооллогын дүнгээр олонх [[Халх ястан|Халх ястнаас]] (нийт хүн амын 86.5%) гадна [[Буриад ястан]] онцлохуйц олноор (6,223 буюу 8.8%) оршин суудаг гэжээ.<ref name="Report2008"/> 2010 онд гадаад улсын харьяат иргэн 580 хүн тоологдсон нь хүн амын 0.8% болж байгаа юм.<ref name="Тооллого2010"/>

== Засаг захиргааны хуваарь ==
[[Файл:Mongolia Khentii sum map-mn-de.png|thumb|right|280px|Сумдын газрын зураг]]
Хэнтий аймгийн нутаг дэвсгэр засаг захиргааны хувьд дээд түвшинд 17 [[сум]], дэд түвшинд 83 [[баг]]т хуваагддаг.<ref>{{Cite web |url=http://www.khentii.gov.mn/main/images/stories/baigalmaa/2010-12.pdf |title=Хэнтий статистик (2005-2010) |access-date=2012-03-15 |archive-date=2011-09-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110919155037/http://www.khentii.gov.mn/main/images/stories/baigalmaa/2010-12.pdf |url-status=dead }}</ref> Хүн ам олонтой 3 [[суурин газар]]тай. Тухайлбал, Хэрлэн суманд харьяалагддаг аймгийн төв [[Чингис хот|Чингис]] хот 17164, Бор-Өндөр сум буюу [[Бор-Өндөр]] тосгон 8080, Батноров суманд харьяалагдах [[Бэрх (тосгон)|Бэрх]] тосгон 2413 хүн амтай.<ref>[http://www.toollogo2010.mn/doc/bag,horoogoor.pdf 2010 оны хүн амын улсын тооллого] (баг, хорооны түвшнээр)</ref> 
[[Файл:Delun-Boldog_2.JPG|thumb|280px|Дадал сум, [[Дэлүүн Болдог]]]]
{| class="wikitable sortable"
|-
|+ 
|-
! Сумын нэр
! width="100"|Хүн ам (2008)<ref name="Report2008">Хэнтий аймгийн Статистикийн хэлтэс. 2008 оны тайлан {{Webarchiv|url=http://www.statis.mn/portal/content_files/comppmedia/cxls0x402.xls |wayback=20110722221444 |text=Archive copy |archiv-bot=2023-09-26 21:18:15 InternetArchiveBot }}</ref>
! width="100"|Суурин<br />хүн ам<br />(2010)<ref name="Census2010_sum">[http://www.toollogo2010.mn/doc/sum,duurgeer.pdf Монгол Улсын 2010 оны хүн амын тооллогын дүн: Монгол улсад оршин суугаа Монгол улсын харьяат иргэдийн тоо] (сум, дүүргээр)</ref> 
! width="100"|Хүн ам (2022)
! width="100"|Нутаг дэвсгэр (км²)
! width="100"|Хүн амын нягтрал (хүн/км²)
|-
| [[Батноров сум|Батноров]]*              || 2,833||2,693|| 5,717 ||4,968||0.54
|-
| [[Батширээт сум|Батширээт]]          || 2,092||2,086|| 2,380 ||7,018||0.30
|-
| [[Баян-Адрага сум|Баян-Адрага]]      || 2,429||2,205|| 2,589 ||3,021||0.73
|-
| [[Баянхутаг сум|Баянхутаг]]        || 1,949||1,656|| 2,501 ||6,029||0.27
|-
| [[Баянмөнх сум|Баянмөнх]]          || 1,532||1,347|| 1,772 ||2,540||0.53
|-
| [[Баян-Овоо сум (Хэнтий)|Баян-Овоо]]          || 1,765||1,581|| 2,005 ||3,381||0.47
|-
| [[Биндэр сум|Биндэр]]                  || 3,784||3,455|| 4,179 ||5,386||0.64
|-
| [[Дадал сум|Дадал]]                    || 2,667||2,612|| 3,185 ||4,727||0.55
|-
| [[Дархан сум|Дархан]]                || 1,899||1,549|| 2,124 ||4,455||0.35
|-
| [[Дэлгэрхаан сум (Хэнтий)|Дэлгэрхаан]]        || 2,353||2,040|| 2,491 ||3,986||0.51
|-
| [[Галшар сум|Галшар]]                || 2,074||1,807|| 2238 ||6,676||0.27
|-
| [[Жаргалтхаан сум|Жаргалтхаан]]      || 1,926||1,831|| 2,259 ||2,752||0.67
|-
| [[Хэрлэн сум|Хэрлэн]] **              || 17,154||19,000|| 24,418 ||3,788||5.02
|-
| [[Мөрөн сум (Хэнтий)|Мөрөн]]                    || 1,934||1,326|| 1,948 ||2,196||0.60
|-
| [[Норовлин сум|Норовлин]]              || 2,341||2,254|| 2,887 ||5,334||0.42
|-
| [[Өмнөдэлгэр сум|Өмнөдэлгэр]]          || 5,148||5,156|| 5,893 ||10,877||0.47
|-
| [[Цэнхэрмандал сум|Цэнхэрмандал]] || 1,447||2,004|| 2,151 ||3,177||0.63
|-
| [[Бор-Өндөр сум|Бор-Өндөр ]] ||-|| 8,661 ||8897  || 144 || -
|-
|}

:<sup>*</sup> - Тоонд [[Бэрх (тосгон)|Бэрх]] тосгон багтаагүй.
:<sup>**</sup> - Тоонд [[Чингис хот|Чингис]] хот багтсан.

==Цахим холбоос==
{{Commons|Category:Khentii Aimag|Архангай аймаг}}
* [https://web.archive.org/web/20120316155411/http://www.khentii.gov.mn/main/ khentii.mn] - Хэнтий аймгийн засаг захиргааны газраас эрхлэн хөтөлдөг цахим сүлжээ
* [https://web.archive.org/web/20120313085314/http://www.khentii.com/ khentii.com] - Хан Хэнтий нутаг минь сүлжээ

== Эх сурвалж ==
{{reflist}}

{{Хөтлөгч мөр Монголын аймаг}}
{{Хөтлөгч мөр Хэнтийн сумууд}}

[[Ангилал:Хэнтий аймаг| ]]
[[Ангилал:Монголын аймаг]]