Хэрэглэгчийн яриа:Домог судлал

Домог судлал

Густав Морегийн Прометиус(1868) . Прометиусын тухай домогийг анх Хесодиус баталсан ба сүүлд гурамсан зохиол ба эмгэнэлт жүжгийн гол суурь болжээ. Прометиусийн холбоо , Прометиусийн задрал, Прометиусийн Пирфоросоос бүрдсэн , Аесчулусаар ч нотлогдсон байж болох юм. Домог судлал гэсэн нэр томъёо нь домгийг судлах болон домогийн үндсэн хэсгийг хамааруулдаг юм. Жишээлбэл харьцуулсан домог судлал, энэ нь янз янзын соёлын хоорондох холбоог судалдаг , мөн Грекийн домог, энэ нь эртний Грекийн үндсэн хэсэг юм . фолклористикийн онолийн хувьд домог нь халдашгүй хүүрнэмж гэж тодорхойлогддог ба яаж хүн төрөлхтөн дэлхий ертөнц одоогийн энэ байдалд хүрсэн бэ гэдгийг тайлбарласан байдаг. Өөр салбарын олон эрдэмтэд `домог` гэсэн энэ нэр томьёог үл ялиг өөрөөр хэрэглэдэг. Маш өргөх хүрээнд, энэ үг нь ямар ч үндэсний уламжлалт түүхэнд гарч ирж болно. Агуулга 1. Домгийн шинж чанар • 1.1 нийтлэг дүрүүд • 1.2 Холбоотой санаанууд /ойлголтууд/ 2. Домгийн үндэс • Эүхэмэризм • Ёгтлол • Хүнчлэл • Домог- ёс заншлын онол 3. Домгийн үүрэг 4. Домгийг судлах нь- түүхэн үүднээс үзэх н ь • Хуучны онолууд • 19р зууны онолууд • 20р зууны онолууд 5. Домгийн жишээнүүд • Прометиусын бүтээсэн хүн /Грек/ 6. Харьцуулсан домог судлал 7. 21р зуун дахь домгууд

Домгийн шинж чанар

Нийтлэг дүрүүд

Домгийн үндсэн дүр бол бурхан, ер бусын баатрууд ба хүмүүс байдаг. Халдашгүй түүхийн хувьд, домгууд нь ихэвчлэн захирагч, санаваартангаар батлагддаг ба шашин шүтлэг аль эсвэл оюн санаатай маш нягт холбоотой байдаг юм. Түүнд гардаг нийгэмд , домгийг ихэвчлэн өнгөрсөн үеийн үнэн тайлбар гэж үздэг. Үнэн хэрэгтээ , маш олон нийгэм 2 төрлийн улалмжлалт яриатай байдаг 1 нь `үнэн түүх` эсвэл домог, 2т `худал түүх` эсвэл үлгэр. Домог бол епөнхийдөө дэлхий ертөнц одоогийн байдалдаа хүрч чадаагүй байсан үе, дэлхий ертөнц яаж одоогийн энэ байдал, ёс заншил, хууль дүрэм, хориг цээр зэрэг үүссэн бэ гэдгийг тайлбарладаг, эртний үед хамаарагддаг.

Холбоотой санаанууд /ойлголтууд/

Домог-хууч яриа ба ардын үлгэр нь домотой маш ойр холбоотой. Домог, хууч яриа,ардын үлгэр зэрэг нь хоорондоо ялгаатай уламжлалт түүхүүд юм. Домгоос ялгаатай нь, ардын үлгэр нь хаанац х хэзээ ч байж болно мөн үүнийг үнэн аль эсвэл халдашгүй гэж үздэггүй. Домогтой адилаар домог-хууч яриа нь үнэн гэж тоотсогддог гэвч дэлхий одоогийн байгаатайгаа ойрхон, өнөө үед илүү гардаг гэж үздэг. Домог бол ер бусын хүн дүрсэлэдг бол Домог-хууч яриа бол ерөнхийдөө хүмүүсийг гол шинжээр нь дүрсэлдэг. Домог, ардын үлгэрм домог-хууч ярианы ялгаа бол уламжлалт түүхүүдийг ангилахад хэрэгтэй хэрэгсэл юм. Олон соёлд, домог болон домог*хууч яриа 2ын хооронд тодорхой ялгаа гаргахад хэтсүү байдаг. Зарим соёлд, домог, ардын үлгэр, домог-хийч яриа гэж ангилахын оронд 2 хэсэгт л хуүаадаг: ардын үлгэр ба домог, домог-хууч ярианы нийлмэл. Хэдийгээр ардын үлгэр домог 2 нь хоорондоо тийм ч их ялгаа байхгуй ч, өгүүллэг яриаг 1 нийгэмд үнэн гэж уздэг /тийм учраас домог/, өөр нэгэн нийгэмд бол худалд тооцно/тийм учраас ардын үлгэр/. Үнэн хэрэгтээ, домог шаншны гэсэн утгаа алдвал энэ нь ихэвчлэн өмнөх тэнгэрийн дүрүүдийг дахин өөрөөр тайлбарласан хүн баатрууд, аваргууд, шидтэнгүүдийн дурийг гаргасан ардын үлгэрийн хэв шинжийг харуулдаг. Домог, ардын үлгэр, домог-хууч яриа нь уламжлалт түүхүүдийн цөөхөн жишээ юмаа. Өөр бусад ангилалд онигоо зарим нэгэн хошигнолууд багтдаг. Уламжлалт түүх нь , ардын аман зохиолын ангилалаар авч үзвэл дохио зангаа, хувцас костюм, дуу зэрэг зүйлүүдийг агуулж байдаг.

Домгийн үндэс

Эүхэмэризм

Нэг онолд домгийг бодит үнэн түүхийн үйл явдлыыдыг гуйвуулсан тайлбрууд гэж үздэг. Энэ онолоос харахад, түүх өгүүлэгчид нь түүхийн баримтуудыг дахин дахин ярьсаар, боловсруулсаар бурханы хэмжээнд хүрсэн энэ тайлбаруудыг гаргаж ирсэн.жишээлбэл, нэг хүн салхины бурхан хэмээгддэг Аэөлүс нь түүхийн баримт болох хаан нь хүмүүсдээ дарвуул ашиглах, салхийг тайлбарлах зэргийг заажбайсанаас үүдэлтэй гэж маргаж болох юм. Хэродотүс/МЭӨ 5р зуун/ба Продикус нар иймэрхүү баталгаа хийсэн. Энэ онол нь домог судлаач Эүхэмэрүс, Грекийн бурхад нь хүн төрөлхтний домгоос үүдэлтэй гэж үзсний дараа `эүхэмэризм` гэж нэрлэгджээ.

Ёгтлол

Зарим онолууд нь домог ёгтлолоос эхэлдэг гэсэн таамаг дэүшүүлдэг. Хэгэн онолыг үзэхэд , домог нь байгалийн үзэгдэлтэй ёгтлогддог: Аполло галыг илэрхийлдэг, Посэйдон усыг илэрхийлдэг г.м. Өөр нэгэн онолооц үзэхэд, домог нь оюн санааны болон философын ёгтлолоос эхлэлтэй: Афин нь шударга шуултийн илрэл, Афродита хүслийн илэрхийлэл г.м. 19р зуунд Санскритист Макс Меллэр нь ёгтлолын онолыг дэмжсэн юм. Тэрээр домог нь байгалийн ёгтлолт тайлбараас үүдэлтэй гэдэгт итгэж байсан ба явсаар явсаар уран зохиолоор тайлбарлагдахад хүрсэн гэж итгэдэг байжээ. Жишээлбэл, яруу найргийн тодорхойлолт болох далайг `нүргээнт` гэдэг н уран сайхны хэллэг, үүнээс дараа далай нь нүргээний бурхан гэж үзэгдэх болж.

Хүнчлэл

Зарин сэтгэгчид гүн ухаантнууд домог бол амигуй юмс болон хүчний хүншүүлсэн хэлбэр гэж үздэг. Энэ сэтгэгчдийнхээр, эрт дээр үед гал, агаар зэрэг байгалийн үзэгдэлийг шүтдэг байсан, үүнийгээ бурхан мэт дүрсэлдэг байсан гэж үздэг. Жишээлбэл, мифопойк узлээр бол эртний хүмүүс юмыг энгийн зүйл гэж биш хүн гэж боддог байсан учраас тэд баигалийн үзэгдлийг хүний/бурхны/ үйлтэй зүйрлэдэг байжээ. Энэ нь домгийн хөгжилд ахиц авчирсан гэж үздэг.

Домог- ёс заншлын онол

Домог- ёс заншлын онолоос харахад , домгийн оршин тогнож буй нь ёс заншилтай холбоотой гэж үздэг . үүнийг гүнзгийрүүлэн үзвэл домог бол ёс заншлийг тайлбарладаг гэж энэ онол үздэг юм. Виллиам Робэртсон Смит энэ үзлийг анх дэвшүүлжээ. Смитийн үзлээр хүмүүс ёс заншлыг домогтой холбогдолгүйгээр суртчлан үзүүлдэг гэсэн байна. Сүүлд нь тэд ёс заншлын үндсэн шалтгааныг мартаж, домгийг нээснээр тэд ёс заншлыг тайлбарлан ёс заншил нь домогт өгүүлсэн зүйлүүдийг дурдсан төдийхнөөр ойлгох болжээ. Антропологич Жамес Фразер ч ийм онол дэвшүүлсэн байдаг.

Домгийн үүрэг

Мэркеа Элиад домгийн хамгийн гол үүрэг нь зан байдлын загваруудиг гаргах ёстой мөн шашны туршлага нэвтрүүлж болно гэж үзжээ. Домгийг ярьснаар эсвэл дахин сэргээснээр улалмжлалт нийгмийн гишүүд нь өөрсдийгөө одоог болон домгийн үеээс ялгаж салгаж чадах юм. Лаури Хонко зарим тохиолдолд нийгэм домгийг тэр үеийн хөхцөл байдлыг сэргээхийн тулд дахин сэргээнэ гэдгийг нотолжээ. Жишээлбэл, бурхны эмчилгээг цаг хугацааны эхэнд одоо үед хэн нэгнийг анагаахын тулд дахин сэргээх болно. Үүнтэй адилаар, Роланд Бартэс орчин үеийн соёл шашны туршлагыг нэвтрүүлж байна гэж маргаж байна. Яагаад гэвэл шинжлэх ухааны ажил бол хүн төрөлхтний ёс суртахуун ыг илэрхийлэх биш юмаа. Шашны туршлага гэдэг нь орчин үеийн тэхникктээ зөрчилддөг хуучны ёс суртахууныг холбох явдал билээ. Жосэф Кампбэлл домог нь 4 үүрэгтэй гэж тодорхойлжээ: далд хүчний үүрэг- ертөнцийн сүсэг бишрэлийг судлах; Эрхсийн үүрэг –ертөнцийн хэлбрийг тайлбарлах; Социологийн үүрэг- нийгмийн хэв журмыг дэмжих хэрэгжүүлэх; Педагогик үүрэг- ямар ч нөхцөл байдалд яаж хүний амидралын цаг хугацаг өнгөрүүлэх.

Домгийг судлах нь- түүхэн үүднээс үзэх нь

Хуучны онолууд

Домгийн шүүмжит тайлбар нь Пресократик руу буцаж байна. Эүхемерүс нь хуучны домог судлаачдын нэгэн чухал хүн байсан билээ. Тэрээр домгийг бодит түүхэн баримтуудыг харуулдаг гэж хэлсэн харин энэ нь Фаэдрүс дахь Платоор их шүүмжлэгджээ. Домог 5 хэсэгт хуваагддаг: теологик, физик/байгалийн хуулийг багтаасан/, анимастик/сэтгэл /, материал ба холимог. Домог нь үндэс уххгдахуун гэж үзэгддэг , 2 болон түүнээс дээш төрлийн харилцан үйлчлэл юм.

19р зууны онолууд

Домгийн талаарх анхны шинжлэх ухааны онолууд нь 19р зууны 2р хагаст харч иржээ. Ерөнхийдөө эдгээр 19р зууны онолууд нь амжилт олоогүй , хэрэглээнээс гарсан үзэл гэж тооцогддог ажээ. Ихэндээ домгийг орчин үеийн шинжлэх ухааны эртний, хүй нэгдлийн үеийн хэлбэр гэж үздэг байжээ. Жишээлбэл, Э.Б. Тайлор домог бол эзэнгүй байгалийн хуулийг ойлгох боломжгүй , байгалийн үзэгдлийг уран зохиолын аргаар илэрхийлсэн нэг хэлбэр гэж тайлбарласан. Эртний хүмүүс байгалийн үзэгдлийг амигүй хоосон биетээр шинжээр , анимизмийг хөгжүүлүэх замаар тайлбарладагбайсан. Тайлорынхоор бол хүн төрөлхтний бодол санаа нь мифолог санаа ба хурдацтай хөгжиж буй шинжлэх ухааны гэх олон үе шатаар дамжин хувьссан гэж үздэг. Бүх шинлхэ ухаанд биш- 19рзууны шинжлэх ухаанд ч биш – энэ үзэлтэй санал нэгдээгүй юм. Жшээлбэл, Люсиэн Лэви-Брухл `анхдагч хүн төрөлхтний оюун санааны нөхцөл байдал нь ,түүхийн хөгжлийн үе шат биш юмаа ` гэж хэлсэн байдаг. Макс Мөллер домгийг `хэлний өвчин` гэж хэлжээ. Тээрээр домог нь эртний хэлний , хүн төст ярианы хэлбрүүд,уран зохиолоос авсан байгалийн үзэгдэл нь бодит ухамсарт зүйл юм, бурхад юм гэсэн хийсвэр нэр үг болон саармаг хүйсийн хомсдлоос үүдэн гарсан гэж үздэг . Антропологич Жамес Фразер домог бол байгалийн хуулийн алдаатай санаан дээр үндэслэгдсэн, ид шидийн зан үйлийн буруу ойлголт гэж үзсэн. Фразерийнхаар , хүн бол анхнаасаа ул үндэсгүй ид шидийн хуульд итгэдэг байсан гэж хэлсэн. Хүн тэрдгээр н амидрла дээр хэрэгждэггүй гэдгийн ойлгож ухаарах үедээ байгалийн хуульд итгэхээ больсон . Гэхдээ хүн хэвшсэн зуршлаараа ид шидийн зан үйл зэргээ үргэлжлүүлсээр ирсэн . Эцэст нь Фразер хүмүүс байгаль нь байгалийн хуулиа дагадаг эдгийг ойлгосон , гэвч одоо тэрээр өөрийн байгалийг шинжлэх ухааны үүднээс нээж байна гэдгийг баталжээ. Энд шинжлэх ухаан дахин домгийг хуучруулж байна: Фразер ` шашнаар ид шидээс шинжлэх ухаан руу ` хүн хөгжиж байна гэж тодорхойлжээ. Робэрт Сегал домгийг шинжлэх ухааний эсрэг тавьхад орчин үеийн хүн домгийг орхих хэрэгтэй гэж хэлжээ.

20р зууны онолууд

20р зууны олон онолууд нь 19р зууны домог болон шинжлэх ухаан 2ыг эсрэгтсүүлсэн энэ онолыг хяцааж байжээ. `20р зууны онолууд нь домгийг ю ч биш мэт үздэг гэхдээ домог бол шинжлэх ухааны хуучирсан хуулбар ` гэж үзэх нь элбэг. Үр дүнд нь орчин үеийнхэн н домгийг шижлэх ухаанаас салгах учиргүй гэжээ. Шведийн сэтгэл судлаач Карл Жан/1873-1961/ домгийг сэтгэл судлалын үүднээс харахийг хичээжээ. Жан бүх хүн төрөлхтөн акэтайп гэх төрөлхийн ухамсаргүй сэтгэлийн хөдлөлөө хуваалцдаг гэгийг баталсан. Жан нь домог болон янз янзынсоёлуудын ижил төстэй байдал нь ертөнцийн аркэтайп нь оршин байдаг гэдэгт итгэдэг байжээ. Жосэф Кампбэлл домог нь 2 өөр дараалатай гэдэг итгэдэг байсан. Домог нь `хүн төрөлхтний оюун санааны зүйрлэл` мөн `тодорхой нэгэн нийгэмд хийх ёстой `. 1950аад оны үед Роланд Бартэс `Домог судлал ` гэсэн номондоо орчин үеийн домгийг судлахба түүний үүсэл гэсэн цуврал эссэнүүдийг оруулжээ.

Домгийн жишээнүүд

Прометиусын бүтээсэн хүн /Грек/

Прометеүс болон Епиментүс нар Тартаруыдыг шоронд хийхгүй байжээ, яагаад вэ гэвэл тэд Олимпийхонтой дайн хийж байх үед тэдний нөхөр болох Титанчуудтай байлдаагүй юм. Тэд хүн бүтээх даалгавар авчээ. Прометеус хүнийг шаварнаас гаргаж авчээ, ингээд Афин өөрин шаваран биеээр ами оржээ. Прометеус Епиметэүсд олон төрлийн шинж чанартай : хурдан шаламгай байдал, зали мэхтэй , хүчтэй , үстэй, жигүүртэй дэлхийг бүтээх дааалгавар өгчээ. Харамсалтай нь хүн бүтээж байх хугацаанд нь Епиметеүс бүх л сайн шинж чанрууыг гадагш нь өгч, хүнд нэгийг ч үлдээсэнгүй. Ингээд Прометеүс хүнийг бурхан шиг шудрага болгож тэдэн гал өгөхөөр шийджээ. Проетеүс хүнийг Олимпийхноос илүүгээр хайрлах болжээ.тийм болохоор Зевс хүнийг золиосолсон бүх амьтдынхаа хэсэг бүрийг бэлэглэх ёстой гэсэн зарлиг буулгажээ, тэгэхээр н Прометеүс Зевсийг залилхаар шийдэв. Тэр 2 овоо хийжээ, 1 нь өөх тосонд ороосон ясаар хийсэн, нөгөөх нь ширэнд хийсэн сайн махнуудаар босгосон овоо байв. Дараа н тэр Зэвсийг сонгуулжээ. Хэлсэн үгэндээ хүрч Зевс аль нэгийг нь сонгох хэрэг гаржээ . Зальлагдсандаа уурлаж Зевс хүнээс галийг нь булаажээ. Хэдийгэр Прометеүс нарнаас бамбар асааж хүмүүцт дахин өгсөн ч Зэвс хүн галтай болсонд их уурсаж Прометеүс болон хүнд маш хатуу шийтгэл оноохоор шийджээ. Хүнийг шийтгэхийн тулд Зевс Хефастус 2 гайхамшигтай гоо сайхантай хүн бүтээжээ. Түүнд маш их эд баялагийг өгч, Мөн хуурамч зүрх болон худал ярьдаг хэлийг бас өгч гэнэ. Энэ нь Пандора буюу анхны эмэгтэй байжээ. Эцэст нь ПАндорад өгсөх зүйл бол онгойлогхыг хориглосон шил байв. Тэгээд Зевс Пандораг хүмүүсийн дунд байсан Епитемеүс руу явуулжээ. Прометеүс Епитемеүсийг Зэвсийн илгээмжийг авахгүй байхыг анхааруулсан боловч Пандорагийн гоо үзэгслэн гайхамшигтай байсан учир Епитемеүс түүнийг үлдэхийг зөвшөөрчээ. Онгойлгохыг хориглосон тэр шилийг үзэх гэсэн Пандорагийн сониуч зан маш их болсоор байв. Тэр шилийг онгойлгоход түүний бүх эзэмшил , уйтгар, гай гамшиг нь нисэн оджээ. Гэхдээ шилний ёроолд итгэл найдвар үлдсэн байлаа. Зевс Прометеүсд 3н зуйлд их уурлаж байв: хууртагдсандаа, хүнд гал хулгайлж өгсөнд, мөн Зевсийн хүүхдүүд нь түүнийг хаан ширээнээс нь авч хаях болно гэдгийг хэлсэнд. Зевсийн зарц нар болох Хүч болон Уур хилэн 2ыг Прометеүсийг барьж Кавказийн ууланд аваачиж хэзээ ч таилагдахгуй гавар гавалж хорихийг тушаажээ. Тэрээр өдөр шөнөгүй зовж байжээ. Түүний дээр маш том бүргэд эргэлдэн байдаг байжээ. Зевс түүнд энэ гай зовлонгоос гарах 2 зам санал болгожээ. 1нь түүнийг хан ширээнээс нь унагах гэж буй хүүхдийх нь эхийхн нь хэрийг хэлэх. Аль эсвэл 2 нөхцөлтэй тулгарах: 1т хэн нэгэн мөнхийн хүн Прометеүсийн өмнөөс сайн дураараа үхнэ , 2т мөнхийн нэгэн нь бүргэдийг алж чний гавыг тайлна. Төгсгөлд нь Чирон Цэнтавр Прометеүсийн өмнөөс үхэхийг зөвшөөрчээ харин Геракл бүргэдийг алж түүнийг чөлөөлжээ.

Харьцуулсан домог судлал

Харьцуулсан домог судлал нь домог болон өөр соёлуудын системт харьцуулалт юм. Энэ нь домог болон олон соёлуудын үндсэн санааны ижил төстэй шинжийг н хайхад оршдог. Зарим тохиолдолд , харьцуулсан домог судлаачид өөр дмог судлалын адилхан шижийг нь тэд 1 эх үүсвэртэй гэж маргахдаа шигладаг. Энэ нийтлэг эх үүсвэр нь танин мэдэхүйн нийтлэг эх үүсвэр байж болох юм гэж боддог. 19р зууны домгийн тайллууд нь ихэнхдээ өндөр харьцуулалтан доор , домгийн нийтлэг эх үүсвэрийг хайж байдаг.

21р зуун дахь домгууд

Орчин үеийн нийгэмд , домог нь түүхэн эсвэл хуучны гэж тооцогддог. Олон шижлэх ухаанд соёл судлал орчин үеийн хэлэлцэлд оролцох талаас нь судалж эхэлж байна. Орчин үеийн харилцаа холбооны форматуд нь дэлхий даяар харилцаа холбоог өргөжүүлж байна. Зурагт болон кинон дээрээс домгийн олон элементүүдийг харж чадахуйц болжээ. Хэдийгээр домог нь улалмжлалтаар аман хэлбрэээр багахан хүрээг хамран дамжин ирсэн хэдии ч , кино үйлдвэрлэл нь домгийг кино уран бүтээгчдийн тусламжтайгаар маш олон үзэгчид хүртээл болгон дэлгэрүүлж байна. Карл Жаны сэтгэл судлалд домог бол нийгмийн соёл , зорилго, амбиц болон мөрөөдлийн илэрхийлэл гэж үзжээ.