Хэрэглэгчийн яриа:Doljinsvren

Эртний Монгол улс буюу Сяньби Улс

Монгол туургатны уугуул газар бол хүн төрөлхтний эртний өлгий нутгуудын нэг. 800000 жилийн тэртээгээс Монгол оронд хүн тасралтгүй нутаглан аж төрсөөр ирсэн. Монгол нутагт амьдарч түүхийн сурвалжид тэмдэглэгдэн үлдсэн овог аймгуудын анхных нь Ди нар юм. Төв Ази, монгол оронд оршин амьдарч байсан монгол угсааны өвөг дээдэс дунд чулуун зэвсгийн үе буюу 12-7 мянган жилийн өмнөөс эхлэн зэрлэг хонь, ямааг гаршуулан мал адуулж амьдрах болсон байна. Монголчуудын өвөг дээдэс олон мянган жилийн турш нутаг усаа эзэмдэн идээшихдээ өөрийн түүх соёлоо бүтээж уламжлуулан залгаж хөгжүүлсээр иржээ. Өнөөгийн монгол улсын нутгаас олж илрүүлэн судалсан хүний гараар хийгдсэн чулуун зэвсгийн дурсгалуудын хамгийн эртнийх нь палеолитын доод үед буюу одоогоос 750000-800000 жилийн тэртээд холбогдоно. Монголын чулуун зэвсгийн үеийн урлагт дээд палеолитын үе ба мезолит, неолитны үеийн орон зайн урлагийн дурсгалууд хамаарна. Монголын хүй нэгдлийн урлагийн дурсгалд агуйн болон хадны зураг, чимэглэх урлагийн дурсгалууд багтана. 2000 гаруй жилийн өмнө Ази тивд нүүдэлчдийн анхны төр улсыг байгуулсан.

Xүннү улс болон хүннчүүдийн улс төрийн чадамжийг өвлөн тодорсон дараагийн нэгэн хаант улс нь Сяньби улс юм. Сяньби аймгийн нэгэн цэргийн зүтгэлтэн Тулухоугийн хүү Таншихуай сяньби нарын аймгийн холбоодыг нэгтгэн 150 онд хаан ширээг цогцолсноос эхлэн энэ улс 100 орчим жил Төв Азийг эрхшээсэн байна. Таншихуайн хаанчлалын үед Сяньби улс нэн хүчирхэгжиж, Модун хааны үеийн Хүн гүрний эзэмшиж байсан нутаг дэвсгэрийг дахин оруулж авсан төдийгүй эдийн засаг,худалдаа арилжааны хувьд ч Хүн гүрнийг нэр төртэй залгамжилжээ. Сяньби нарын өвгө дээдэс нь дунху буюу дорнод ху мөн гэх бөгөөд генийн хувьд хүн нартай цусан төрлийн холбоотой өвгө нүүдэлчид байсан. Сяньби улс төрт ёсны талаар Хүн улсыг өв тэгш залгамжилж,бас нэгэн алхам урагшлан хөгжүүлжээ. Нэн ялангуяа цэргийн хүчин чадлаар илүү товойн гарсан гэж нангиад сурвалж бичигт тэмдэглэжээ. Сяньби улсын хаадын үе залгамж төдий л тодорхой бус байдаг. Сяньби улсын сүүлчийн эзэн Кэбижан 210-235 онд төр барьж байгаад хорлогдсон. Сяньби нарын залганцар нь Кидан гэж үздэг. Сяньби улс задрах үед Муюн улс (318-360 он), Тоба Вэй (Их Юан)улс (307-581 он) тэдний төрт ёсыг залгамжлан гарч, нүүдэлчдийн улс төрийн халааг авсан билээ. Муюны нэг салбар Тогон нар Хөх нуур,Цайдамд нүүн очиж IV зууны дундуур Тогон улсыг байгуулсан, тэдний хойч үе нь X-XI зууны үеийн Шарай голынхон мөн бөгөөд XIII зууны үеэс Монгол нүүдэлчдээр цус сэлбэгдэн, Зүүн гар хаант улсын үед найдвартай түшиг газар болж байсан ажгуу. Мөнх тэнгэрээс заяат Монгол нутагт эртний Хvннv гvрэн мөхөн Өвөг Монгол аймгууд бутран сарниж байх vед тал нутгийн омголон салхи Сvмбэ аймгийн зvгээс салхилан тvvхийн нэгэн хуудсыг эргvvлсэн юм. Эртний Хятад тvvхч эрдэмтэн Сvмбэ нарыг "Хvннv нар зугтан зайлснаас хойш Сvмбэ нар хvчирхэгжин мандаж, тэдний хуучин нутгийг эзэлж, буман цэрэгтэй хэмээн бардамнаж байна. Тэд чийрэг хvчтэй, авхаалж самбаа сайтай... Хvннvг бодвол зэвсэг нь хурц, морь нь хурдан" хэмээн болгоомжлон бичиж vлдээсэн байна. Эртний нvvдэлчин аймгууд Хvннv гvрэн vvсэхээс өмнө Линь ху болон Дун ху гэсэн хоёр том аймгийн холбоонд нэгдсэн гэж vзэж болох vндэслэлтэй. Учир нь Хятад тvvхчид Ордос нутгаар нутаглаж байсан Хvннv нарыг Хvннv тэхээсээ гадна Линь ху буюу ойн бvдvvлгvvд хэмээн нэрлэж байсан гэх баримт байдаг. Нvvдэлчин аймгуудыг нэгэн тугын дор нэгтгэн захирахын тулд Хvннv нь Модунь шаньюйн vед Дун хуг нэгтгэн дагуулсан тvvх бий. Харин Дун ху аймгийн холбоо задран хоёр томоохон бvлэг аймаг Хvннv нараас буруулан нvvж Ухань, Сvмбэ ууланд нутаглан тэдгээр уулын нэрээр өөрийн аймгуудыг нэрлэх болов гэж тvvхэнд тэмдэглэгдэн vлджээ. Сяньби нар нь Хятадын байлдаанд улсуудын (МЭӨ 480-222) vед тvvхийн хуудаснаа анх тэмдэглэгсэн байна. Сяньби хэмээх нэрний талаар олон судлаачид ухаанаа уралдуулсаны дотор Монголын тvvхч Гvнжийн Сvхбаатар өөрийн зохиол бvтээлдээ Сvмбэ хэмээн Монголчлон дуудаж, энэ vг нь Суварнаготара буюу алтан ураг хэмээх санскрит хэлнээс сунжран гарсан оноосон нэр болжээ гэж баталсан. Энэ талаар Ф.В.Томас, О.Менчен-Хелфен, Ма Чаншоу, Ван Говэй, К.Сиратори зэрэг эрдэмтэн Сяньби гэдэг нэр нь Сяньби, Сиби, Сюйпи, Сипи, Сюйби, Шиби зэргээр тэмлэгдсэн байдгийг онцлон тэмдэглэж, харин Шивэй гэдэг нэр нь Сяньбигаас сунжарсан vг болохыг П.Пеллио, Фан Жуанью, Сvрбадрах зэрэг эрдэмтэд баталсан байна. Хvннv гvрэн доройтон өөр хоорондоо дайтах болсон vед Хvннvгийн цэргийн даргач Сvмбэ аймгийн Толулухоугийн гэрт нэгэн хvv мэндэлсэн нь Сvмбэ улсыг vндэслэгч Таньшихуай байсан юм. Хvннv нар бутран салж нэг хэсэг нь Гот, Вандал аймгуудыг шахан нvvж Аттилагийн Гунн улсыг vндэслэн, ха¬рин нөгөө хэсэг нь Энэтхэгийн зvг нvvн Эфталит буюу Цагаан Хvннv улсыг байгуулж, зарим аймгууд нь Тангад, Төвдийн өвөг аймгуудтай тэмцэлдэн, Хятадын Хан улсад дагаар орсон байсан ч уугуул нутагтаа vлдсэн 10 тvм буюу 1 бум зарим сурвалж бичигт 50 тvм орчим гэх мэтээр тэмдэглэгдсэн Хvннv аймгууд угсаа гарвал нэгт Сvмбэ улсад дагаар орон хvчирхэгжин мандсан юм. Таньшихуай бол угаас сэргэлэн авхаалжтай, алсын хараатай хvчирхэг хvн байсныг тvvх шаштирт тэмдэглэн vлдээсэн байдаг бөгөөд нэн даруй Хvннvгийн хуучин газар нутгийг эрхэндээ оруулж, Динлин болон Фуюй нарыг бут цохин Усунийг өөртөө нэгтгэсэн байна. Хөрш зэргэлдээ нь Сvмбэ улс гэнэт мандан бадарч хvчирхэгжин байсанд Нанхиадын зvгээс гурван замаар цэрэг илгээснийг Таньшихуай бут ниргэсэнд Хан улсын зvгээс нэн болгоомжлон охиноо өгөх, ван цол олгох зэргээр найрамдахыг хичээх болсон. Таньшихуай нь ойролцоогоор МЭ181 онд 45 орчим насандаа насан эцэс болсон гэх бөгеөд энэ vеэс Сvмбэ улс хаан ширээний төлөөх тэмцэлд өртөн нэгэн хэсэг уналтын байдалд орсон юм. Хаан ширээний удаан тэмцэлд Кэбинэн болон Бvдvгvнэ ялсан бөгөөд хэсэг хугацаанд сэргэсэн боловч Кэбинэн өөрийн дайснуудад хорлогдон нас нөгцсөнөөр хаан ширээний төлөө тэмцэл дахин өрнөжэхэлсэн юм. Сvмбэ аймгуудын хvн ам өсөн нэмэгдэх болсоноор дан ганц мал аж ахуй, ан агнуураар өөрийн хэрэгцээг хангаж чадахгvйд хvрэх болсон ба энэ нь Кэбинэн 3 мянган худалдаачинаар 7 тvм гаруй vхэр, адуугаар Хятад лугаа худалдаа арилжаа хийж байсан, мөн газар тариалан эрхvvлэх болсон байдаг. Мөн Таньшихуай урд зvгт довтлон Во нар загас сайн барьдаг сургаар тэднийг эрхэндээ оруулж мянга гаруй өрхийг нутаг заан суулгаж загас бариулж байсан мэдээ байдаг. МЭ III зуунд бутран сарнихад хvрсэн ч Сяньби угсааны Мужун, Тоба, Тогоны улсууд vvсэн мандан бадарсан байдаг. Эдгээр нь Сvмбэ нарын голлох аймгууд бөгөөд энэ vед Мон-голын тvvхч Г.Сvхбаатар гуай Сvмбэ нарын хаан ширээ залгамжлах овгийн тоонд Хуань овог байсан хэмээн баталдаг. Мужун буюу Моюун улс нь Сvмбэ нарын нэгэн аймгийн толгойлогч My хубу гэгч ойрын Сvмбийн зарим аймгийг өөртөө нэгтгэн одоогийн Өвөр Монголын зvvн хэсгээр нутаглах болсоноор vндэслэгдсэн. Моюун Хой Мужун аймгийг зонхилогч болсоноор зарим тvvхэнд тэмдэглэснээр Сvмбийн Тоба нараас бусад овог аймгийг нэгтгэн захирч Хятад улсад товтлон өөрийн биеийг шаньюй хэмээн өргөмжилсөн. Тvvний хvv Моюун Хуан өөрийн улсын Янь хэмээн нэрлэх болсон. Цаашид өөрийн угсаа гарвал нэгт Тоба нарын байгуулсан Вэй улсад эзлэгдэн мөхсөн юм. Харин Тоба буюу Табгачи нар нь Сvтао хэмээх Сvмбийн нэгэн аймаг байсан бөгөөд хvчирхэгжин мандаж зарим нэг аймгийг өөртөө нэгтгэн улмаар Хятадад довтлон өөрийн эзэнт улсын байгуулсан нь Хятадын тvvхэнд Тобавэй хэмээн алдаршжээ. Тоба нар яваандаа улам хvчирхэгжин өөрийн угсаа гарвал нэгт нvvдэлчин аймгуудыг дараалан эзлэх болсон. Моюуны Янь улсыг өөртөө нэгтгэн Тогоны хаант улсыг алба өргөх улс болгосон Их эзэнт гvрэн байгуулсан Тоба нар яваандаа бvрэн Хятадчилаг-дан уусан алга болсон юм. Тогоны улс бол Моюун нарын нэг хэсэг бөгөөд Моюун Хойн татвар эмээс төрсөн тул хаан ширээнд суух эрхгvй өөрийн удмыхантайгаа эвдрэлцэн нvvсэн тоглгойлогч болох Тугухуний нэрээр нэрлэгдсэн Сvмбэ гаралтай аймгууд болно. Тогоны улс нь Хөх нуурт очин тангад, тvвдийн угсааны Цян нарыг эрхшээлдээ орлуулж байсан. Тогоны хаант улс Тоба Вэйн алба барих улс болон хэсэг хугацааны дараа Тvвдийн Соронзонгомбо хааны vед дарагдан буурч, дахиж сэргэн МЭ 5-р зуунд Тангудын Ся улсад бvр мөсөн дарагдан мөхсөн. Тогон нарыг Шарай голын Монголчуудын өвөг хэмээн баталдаг. Язгуур Монголын өвөг Нирун бол Сvмбийн нэгэн аймаг тодруулбал тэдний дотор Хуяань овог байсан гэдэг бөгөөд цаашид өргөжин хөгжиж Тоба нараас тусгаарлан салж Их Нируны хаант улсыг өнөөгийн Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр байгаалсан ба Хятадчилагдсан Угсаа нэгт Тоба Вэй улсын эсрэг тууштай тэмцэж байсан юм. Сvмбийн гарал vvслийн тухай олон эрдэмтэд Монгол болон Манж Тунгусын өвөг эс бөгөөс хололдсон гэсэн гурван таамаглал дэвшvvлдэг. Сvмбэ бол өвөг Монгол улс болох нь гарцаагvй бөгөөд Хvннvгийн олон отог аймгийг нэгтгэн захирч өнөөгийн Монголчуудын генийн санг бvрдvvлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсан юм. Зарим тvvхчид Өвөг монголчуудыг Хvннv эцэгт Сvмбэ эхт аймгууд гэж нэрэлсэн байдаг. Сvмбийн зарим аймгууд Хятадад уусан алга болсон нь нэн харамсалтай тvvхийг өнөө vед vлдээсэн юм. Сvмбэ нар нь Хятадыг эзлэн төрийн бичиг зохиож байсан ба олон шаштир тvvхийг бичин vлдээсэн. Тоба нар нь Хятадулсын төрийг барьж байхдаа Кунзын суртлын Ариун ном буюу Сяоцзинийг орчуулан бичсэн байдаг. Мөн Сvмбэ хэлээр бичсэн vгийг галиглан уншихад өнөөгийн Монгол хэлээр тайлан уншиж болохуйц байдаг. Vvнд: тvшмэл хvнийг чжичжэнь буюу цэцэн, зэвсэг хоромсог авч явах хvнийг хулочжэнь буюу хорчин, хоол хийгч хvнийг фучжэнь буюу буурч зэргээр нэрлэдэг байсан. Мөн Сvмбийн "Ахын дуу" хэмээх дуугХятадын сурвалж бичигт бичсэнийг Ахан хэмээх Монгол vгийг Хятадаар галиглан бичсэн байна. Мөн Сvмбэ нар оршуулгын зан vйлийг Монголчуудын нэгэн адил нууцаар хөдөөлvvлдэг байсан гэдэг мэдээ бий. Нируны хаан Амгай нь Тобагийн Вэй улсын хаанд "Манай хоёр улсын өвөг дээдэс нэгэн гаралтай тул" хэмээн айлдсан байдаг нь Сvмбэ бол гарцаагvй Өвөг Монгол болох нь тодорхой байдаг.

Монголын эзгэнэл

Загвар:Infobox Military Conflict Монголын эзгэнэлийн үйл явц 13р зуунаас эхлэн, 1300аад он хүртэл Монголын эзэнт гүрэн нь ази болон Зүүн ази хүртэл хүрээгээ тэлсэн. Монголын эзэнт гүрэн 13р зууны үед эзгэнэх тогтолцоо болон Төв болон баруун азиас зүүн аси хүртэлх довтолгоо эхэлсэн. Газар нутгын тэлэлт маш хурдацтайгаар шилжилтын хугацаанд Турк хүртэл параллелиар буюу уртраг өргөрөгөөр тэлж байсан. Монголын эзлэн авсан газар нутаг 15р зуун хүртэл Перс, орос мөн 19р зуун хүртэл Энэтхэгт хэвээр байсан.

Төв Азийг эзэлсэн нь Чингис хаан Төв ази дахь монголын эзэгнэлыг бодож олон, монгол болон төв азийн холбооны улс болох татар,монгол, уйгур , мэрдэг болон турк зэргийн улсуудын нэгдлийг эхлүүлснээр Төв азийн том газар нутаг бүхий Ислам болон хойд ираны хүн амыг цөмийг нь устгав. Urgench-ийг эзэлсны дараа цэргийн хүчинд нэгдсэн Түмэдийн 2 хүн бүр 24 хүнийг хороосон байхыг шаарддаг байв. Ойрхи дорндийг эзэлсэн нь Монголчууд өнөөдрийн бидний мэдэх иран, ирак, туркийн зарим хэсгийг дайран довтлох болон сайн дурийн бууж өгөлтөөр эзлэн авсан. Мөн монголын довтолгоон өмнө зүгт хүрч 1260 болон 1300 онд Газа болон палистинийг эзэлэн авсан. Үндсэн буюу гол тулаан нь 1258 онд Багдадад болсон ба монголчууд 500 жилийн турш Исламийн төв хүч болж байсан хотийг нураасан ба 1260 оний Айн Лалут дахь тулаанаар Муслим Египэтийн Мамлукс анх удаагаа монголын дайралтыг зогсоож чадсан нь одоогийн West bank гэх газар байжээ. Монголчууд улс төр болон газар зүйн хүчин зүйлээс болоод дунд дорно дахинаас илүү тэлэх боломжгүй байжээ. Зүүн азийг эзэлсэн нь Чингис хаан мөн түүний хойч үед довтлон авах хятад болон солонгосийг хүчээр али хэзийнээ эзлэгдсэн солонгосуудын дор хараатаар байлгахаар болсон. Тэд япон болон ветнамыг эзлхийг оролдсон боловч тэр нь бүтэлгүйтсэн. Тэдний хамгийн томоохон эзэлж авсан газар нь хятад бөгөөд Мин гүрнийг буулган авч байсан 1368 оны хятадын эзэл болох юан гүрний уугуул иргэн болох толгойлогчийг угсруулан буулган авсан. Улс төрийн байдал болон харьяат байдал Эртны монголын эзэнт гүрэн үндсэн өөр өөрийн гэсэн онцлогтой 5 хэсэгт хуваагдддаг байсан. -хархорум дахь мачуриа -юанжин дахь түвд -хоразм, мавараннахр болон Бэшбалик дахь Осэс, Перс, Армани, Турк -Алтан ордон(энэ нь 10 мужид хуваагддаг) Чингис хаан төв азийн удирдаж байхад түүний жанжин Мукали(1170-1223) болон Чингисийн залгамжилагч Өгөдэй өмнөд хятдийг 10 хэсэгт хуваахийн оронд тэднийг Yelü Chuc -ний зөвөлгөөгөөр татан бууулгсана.

Европийн хараат байдал - Олон тооны оросын улсууд болох Новгород, Смоленкс, Псков бүгд найрамдах улсуудруу Бату хаан 1239 онд халдан орох оролдлого төдий болсон. Гэвч оросын хойд хэсэг болох намагтай газруудаар хүрээлэгдсэн Новгород зэрэг газруудад хүрч чадаагүй. Хэдийгээр эдгээрр нь монголын заналхийлэл дор байсан ч Teutonic эзлэгдэн Александр Невски, Новогород зэрэг нь энэ хугацаанд эзлэлтэнд өртсөн. 1274 он гэхэд бүхий л оросын ноёрхол Мөнх-төмөр хааны дор орсон. - Монголчуудын европыг эзэрхийлэх эзэрхийлэл дуусч байх үед 2р Иван Асэний доорх Булугарчууд монголын Түмэдрүү дайрсан боловч Киданчууд Монголын эрхшээлдээ оруулсан хаант засаг бүхий Төв азиас Булугарын 1р Калиманы алба гувчууруудыг багтаасан нуувчаас Булугарчуудруу дайрсан. 1254 онд 4р Бэла хүртэл Монголчуудад Булугарчууд алба гувчуур өгч байхыг тушаасан. Өмнөд ази болон Солонгосын хараат байдал -1257 онд Монголын Ветнамыг хүчээр булаан авсаны дараа хэрхэн өөрсддө аюлгүй байдлаар өмнөд хятадыг эзлэн авах талаар хэлэцээр хийсэн. Монголчууд хотуудын хамгаалагч нарыг болон Thăng Long (Hanoi)-ний орчин суугчдыг хороосон. King Than Tong Мөнх хаанд хэрвээ өөрийн улсыг нь өрчөөх юм бол алба гувчуур тушааж байхыг зөвшөөрсөн. Хувилай хаан Тран гэр бүлийхнээс захиргааны бүрэн эрхийг шаардах үед, Монгол darughachis-уудийг бүгдийг нь хүлээн авах болсон ба 1264 он гэхэд 2 улсын хооронд хамтын нөхөрлөл бий болсон байсан. Энэ үед 2 тал дайнаас болоод маш их хэмжээны хохирол амсцгаасан байсан. Хэдийгээр 1278 Чампагын King Ve Indrawarman Юаны захиргааг хүлээн авсанаа илэрхийлсэн боловч түүний хүү түүний шийдвэрийг эсэргүүцсэн. 1283 онд Монголын армынхан томоохон хотуудруу чиглэн аллагыг өмнөө тавин явж байсан ч Чампатай хийсэн тулаандаа удаа дараалан ялагдсан. Чампагын хаан 2жил дараалан алба гувчуур өгч байсныы эцэст монголын энэ шийдвэрээс татгалзсан.

Монголын эзгэнэл

Монголын эзгэнэлийн үйл явц 13р зуунаас эхлэн, 1300аад он хүртэл Монголын эзэнт гүрэн нь ази болон Зүүн ази хүртэл хүрээгээ тэлсэн. Монголын эзэнт гүрэн 13р зууны үед эзгэнэх тогтолцоо болон Төв болон баруун азиас зүүн аси хүртэлх довтолгоо эхэлсэн. Газар нутгын тэлэлт маш хурдацтайгаар шилжилтын хугацаанд Турк хүртэл параллелиар буюу уртраг өргөрөгөөр тэлж байсан. Монголын эзлэн авсан газар нутаг 15р зуун хүртэл Перс, орос мөн 19р зуун хүртэл Энэтхэгт хэвээр байсан.

Төв Азийг эзэлсэн нь

Чингис хаан Төв ази дахь монголын эзэгнэлыг бодож олон, монгол болон төв азийн холбооны улс болох татар,монгол, уйгур , мэрдэг болон турк зэргийн улсуудын нэгдлийг эхлүүлснээр Төв азийн том газар нутаг бүхий Ислам болон хойд ираны хүн амыг цөмийг нь устгав. Urgench-ийг эзэлсны дараа цэргийн хүчинд нэгдсэн Түмэдийн 2 хүн бүр 24 хүнийг хороосон байхыг шаарддаг байв.

Ойрхи дорндийг эзэлсэн нь

Монголчууд өнөөдрийн бидний мэдэх иран, ирак, туркийн зарим хэсгийг дайран довтлох болон сайн дурийн бууж өгөлтөөр эзлэн авсан. Мөн монголын довтолгоон өмнө зүгт хүрч 1260 болон 1300 онд Газа болон палистинийг эзэлэн авсан. Үндсэн буюу гол тулаан нь 1258 онд Багдадад болсон ба монголчууд 500 жилийн турш Исламийн төв хүч болж байсан хотийг нураасан ба 1260 оний Айн Лалут дахь тулаанаар Муслим Египэтийн Мамлукс анх удаагаа монголын дайралтыг зогсоож чадсан нь одоогийн West bank гэх газар байжээ. Монголчууд улс төр болон газар зүйн хүчин зүйлээс болоод дунд дорно дахинаас илүү тэлэх боломжгүй байжээ.

Зүүн азийг эзэлсэн нь

Чингис хаан мөн түүний хойч үед довтлон авах хятад болон солонгосийг хүчээр али хэзийнээ эзлэгдсэн солонгосуудын дор хараатаар байлгахаар болсон. Тэд япон болон ветнамыг эзлхийг оролдсон боловч тэр нь бүтэлгүйтсэн. Тэдний хамгийн томоохон эзэлж авсан газар нь хятад бөгөөд Мин гүрнийг буулган авч байсан 1368 оны хятадын эзэл болох юан гүрний уугуул иргэн болох толгойлогчийг угсруулан буулган авсан. Улс төрийн байдал болон харьяат байдал Эртны монголын эзэнт гүрэн үндсэн өөр өөрийн гэсэн онцлогтой 5 хэсэгт хуваагдддаг байсан. -хархорум дахь мачуриа -юанжин дахь түвд -хоразм, мавараннахр болон Бэшбалик дахь Осэс, Перс, Армани, Турк -Алтан ордон(энэ нь 10 мужид хуваагддаг) Чингис хаан төв азийн удирдаж байхад түүний жанжин Мукали(1170-1223) болон Чингисийн залгамжилагч Өгөдэй өмнөд хятдийг 10 хэсэгт хуваахийн оронд тэднийг Yelü Chuc -ний зөвөлгөөгөөр татан бууулгсана.

Европийн хараат байдал

- Олон тооны оросын улсууд болох Новгород, Смоленкс, Псков бүгд найрамдах улсуудруу Бату хаан 1239 онд халдан орох оролдлого төдий болсон. Гэвч оросын хойд хэсэг болох намагтай газруудаар хүрээлэгдсэн Новгород зэрэг газруудад хүрч чадаагүй. Хэдийгээр эдгээрр нь монголын заналхийлэл дор байсан ч Teutonic эзлэгдэн Александр Невски, Новогород зэрэг нь энэ хугацаанд эзлэлтэнд өртсөн. 1247 он гэхэд бүхий л оросын ноёрхол Мөнх-төмөр хааны дор орсон. - Монголчуудын европыг эзэрхийлэх эзэрхийлэл дуусч байх үед 2р Иван Асэний доорх Булугарчууд монголын Түмэдрүү дайрсан боловч Киданчууд Монголын эрхшээлдээ оруулсан хаант засаг бүхий Төв азиас Булугарын 1р Калиманы алба гувчууруудыг багтаасан нуувчаас Булугарчуудруу дайрсан. 1245 онд 4р Бэла хүртэл Монголчуудад Булугарчууд алба гувчуур өгч байхыг тушаасан.

Өмнөд ази болон Солонгосын хараат байдал

-1257 онд Монголын Ветнамыг хүчээр булаан авсаны дараа хэрхэн өөрсддө аюлгүй байдлаар өмнөд хятадыг эзлэн авах талаар хэлэцээр хийсэн. Монголчууд хотуудын хамгаалагч нарыг болон Thăng Long (Hanoi)-ний орчин суугчдыг хороосон. King Than Tong Мөнх хаанд хэрвээ өөрийн улсыг нь өрчөөх юм бол алба гувчуур тушааж байхыг зөвшөөрсөн. Хувилай хаан Тран гэр бүлийхнээс захиргааны бүрэн эрхийг шаардах үед, Монгол darughachis-уудийг бүгдийг нь хүлээн авах болсон ба 1264 он гэхэд 2 улсын хооронд хамтын нөхөрлөл бий болсон байсан. Энэ үед 2 тал дайнаас болоод маш их хэмжээны хохирол амсцгаасан байсан.

Хэдийгээр 1278 Чампагын King Ve Indrawarman Юаны захиргааг хүлээн авсанаа илэрхийлсэн боловч түүний хүү түүний шийдвэрийг эсэргүүцсэн. 1283 онд Монголын армынхан томоохон хотуудруу чиглэн аллагыг өмнөө тавин явж байсан ч Чампатай хийсэн тулаандаа удаа дараалан ялагдсан. Чампагын хаан 2жил дараалан алба гувчуур өгч байсныы эцэст монголын энэ шийдвэрээс татгалзсан.

Мөн үзэх: Timeline of the Mongol Empire

Монголын эзгэнэлийн үйл явц 13р зуунаас эхлэн, 1300аад он хүртэл Монголын эзэнт гүрэн нь ази болон Зүүн ази хүртэл хүрээгээ тэлсэн.

The Mongol Empire emerged in the course of the 13th century by a series of conquests and invasions throughout Central and Western Asia, reaching Eastern Europe by the 1240s. The speed and extent of territorial expansion parallels the Hunnic/Turkic conquests of the Migration period (the 6th century Turkic Khaganate).

The territorial gains of the Mongols persisted into the 15th century in Persia (Timurid dynasty) and in Russia (Tatar and Mongol raids against Russian states), and into the 19th century in India (the Mughal Empire).

Central Asia

Genghis Khan forged the initial Mongol Empire in Central Asia, starting with the unification of the Mongol and Turkic central Asian confederations such as Merkits, Tartars, Mongols, and Uighurs. He then continued expansion of the Empire via invasion of the Khwarezmid Empire in what is modern-day Iran.

Large areas of Islamic Central Asia and northeastern Iran were seriously depopulated, as every city or town that resisted the Mongols was subject to destruction. In Termez, on the Oxus: "all the people, both men and women, were driven out onto the plain, and divided in accordance with their usual custom, then they were all slain". Each soldier was required to execute a certain number of persons, with the number varying according to circumstances. For example, after the conquest of Urgench, each Mongol warrior – in an army group that might have consisted of two tumens (units of 10,000) – was required to execute 24 people.

Middle East

The Mongols conquered, either by force or voluntary submission, the areas today known as Iran, Iraq, Syria, and parts of Turkey, with further Mongol raids reaching southwards as far as Gaza into the Palestine region in 1260 and 1300. The major battles were the Battle of Baghdad (1258), when the Mongols sacked the city which for 500 years had been the center of Islamic power; and the Battle of Ain Jalut in 1260, when the Muslim Egyptian Mamluks, were for the first time able to stop the Mongol advance at Ain Jalut, in the northern part of what today is known as the West Bank.

The Mongols were never able to expand farther than the Middle East due to a combination of political and geographic factors, such as lack of sufficient grazing room for their horses.

East Asia

Genghis Khan and his descendants invaded China, and forced Korea to become a vassal through an invasion of Korea. They attempted an invasion of Japan and Vietnam. Their biggest conquest was in conquering China and setting up their own Yuan Dynasty, though it was eventually overthrown by the native Chinese in 1368, who launched their own Ming Dynasty.

Europe

The Mongols invaded and destroyed Kievan Rus, also invading Poland and Hungary, among others. Over the course of three years (1237–1240), the Mongols destroyed and annihilated all of the major cities of Eastern Europe with the exceptions of Novgorod and Pskov.

Giovanni de Plano Carpini, the Pope's envoy to the Mongol Great Khan, traveled through Kiev in February 1246 and wrote:

"They [the Mongols] attacked Rus, where they made great havoc, destroying cities and fortresses and slaughtering men; and they laid siege to Kiev, the capital of Rus; after they had besieged the city for a long time, they took it and put the inhabitants to death. When we were journeying through that land we came across countless skulls and bones of dead men lying about on the ground. Kiev had been a very large and thickly populated town, but now it has been reduced almost to nothing, for there are at the present time scarce two hundred houses there and the inhabitants are kept in complete slavery."

Political divisions and vassals

The Mongol world, ca. 1300. The gray area is the later Timurid empire.

The early Mongol Empire was divided into five main parts and various appanage khanates. The most prominent sections were:

• Mongolia, Southern Siberia and Manchuria under Karakorum;
• North China and Tibet under Yanjing Department;
• Khorazm, Mawarannahr and the Hami Oases under Beshbalik Department
• Persia, Georgia, Armenia, Cilicia and Turkey (former Seljuk ruled parts) under Amu Dar'ya Department
• Golden Horde, which was further subdivided into 10 provinces.

When Genghis Khan was campaigning in Central Asia, his general Muqali (1170–1223) attempted to set up provinces and establish branch departments of state affairs. Genghis's successor Ogedei abolished them, instead dividing the areas of North China into 10 routes (lu, 路) according to the suggestion of Yelü Chucai, a prominent Confucian statesman of Khitan ethnicity. Ogedei also divided the empire into separate Beshbalik and Yanjing administrations, while the Headquarters in Karakorum directly dealt with Manchuria, Mongolia and Southern Siberia. Late in Ogedei's reign, an Amu Darya administration was established. Under Mongke, these administrations were renamed Branch Departments.

Kublai Khan, the founder of the Yuan Dynasty, made significant reforms to the existing institutions. He established the Yuan Dynasty in 1271 and assumed the role of a Chinese emperor. The Yuan forces seized South China by defeating the Southern Song Dynasty, and Kublai became the emperor of all China. The territory of the Yuan Dynasty was divided into the Central Region (腹裏) and places under control of various Xing Zhongshusheng (行中書省, "branch secretariats") or the Xuanzheng Institute (宣政院).

Vassals and tributary states

The Mongol Empire at its greatest extent included all of modern-day Mongolia, China, parts of Burma, Romania, Pakistan, much or all of Russia, Siberia, Ukraine, Belarus, Cilicia, Anatolia, Georgia, Armenia, Persia, Iraq, and Central Asia. In the meantime, many countries became vassals or tributary states of the Mongol Empire.

European vassals

• A number of Russian states, incl. the Republic of Novgorod, Pskov and Smolensk, Batu khan attempted to invade in 1239, but could not reach the northern part of Russia due to the marshlands surrounding city-states such as Novgorod and Pskov. However, due to the combined effects of Mongol threats, invasion by the Teutonic order, and diplomacy by Alexander Nevsky, Novgorod and later Pskov accepted the terms of vassalage. By 1274, all remaining Russian principalities had become subject to the Horde of Mongke-Temur.

• Second Bulgarian Empire During the end of the Mongol invasion of Europe, the Bulgarians under Ivan Asen II tried to destroy Mongol tumen. But Kadan's raids through Bulgaria on his retreat from Central Europe induced the young Kaliman I of Bulgaria to pay tribute and accept Mongol suzerainty. A 1254 letter from Bela IV to the pope indicated that the Bulgarians were still paying tribute to the Mongols at that time.

• Kingdom of Serbia. Around 1288 Milutin launched an invasion to pacify two Bulgarian nobles in today's north-east Serbia, in the Branicevo region. However, those nobles were vassals of the Bulgarian prince of Vidin Shishman. Shishman attacked Milutin but was defeated and Milutin in return sacked his capital Vidin. But Shishman was a vassal of Nogai Khan, de facto ruler of the Golden Horde. Nogai Khan threatened to punish Milutin for his insolence, but changed his mind when the Serbian king sent him gifts and hostages. Among the hostages was his son Stefan Dečanski who managed to escape back to Serbia after Nogai Khan's death in 1299.

Southeast Asian and Korean vassals

• Đại Việt (Vietnam). After the Vietnamese captured the Mongol envoys sent to negotiate safe passage in order to attack Southern China, Mongol forces invaded the Trần Dynasty in 1257. The Mongols routed city defenders and massacred inhabitants of the capital Thăng Long (Hanoi). King Than Tong agreed to pay tribute to Mongke Khan if he would spare his country. When Kublai Khan demanded full submission of the Tran family, Mongol darughachis were well received, though the relationship between the two states deteriorated in 1264. After a series of invasions in 1278-1288, the king of Đại Việt (Trần Dynasty) accepted Mongol suzerainty. By that time, each side had suffered heavy losses due to the large but ineffective wars.

• Champa. Although King Ve Indrawarman of Champa expressed his desire to accept Yuan rule in 1278, his son and subjects ignored his submission. In 1283, Mongol army was driven from the country and their general was killed, even though they repeatedly defeated all Champa forces in open battle. The king of Champa started sending tribute two years later to avoid further Mongol invasions.

• Khmer empire. In 1278, a Mongol envoy was executed by the Khmer king. An envoy was sent again to demand submission while the Yuan army was besieging the fortress in nearby Champa. After this second envoy was imprisoned, 100 Mongol cavalry were sent into Khmer territory. They were ambushed and destroyed by the Khmer. Later, the King of the Khmer Empire asked a pardon and sent tribute in 1285, as he found his country in a position among belligerent neighbors and an enraged Kublai Khan.

• Sukhothai Kingdom and Chiangmai or Taiyo. When Kublai Khan sent Mongol forces to protect his vassals in Burma, Thai states, including Sukhotai and Taiyo, accepted Mongol supremacy. King Ramkhamhaeng and other Thai and Khmer leaders visited the Yuan court to show their loyalty several times.

• The Kingdom of Goryeo. The Mongol invasions of Korea consisted of a series of campaigns by the Mongol Empire against Korea, then known as Goryeo, from 1231 to 1270. There were six major campaigns at tremendous cost to civilian lives throughout the Korean peninsula, ultimately resulting in Korea becoming a vassal of the Mongol Yuan Dynasty for approximately eighty years. The Mongol Empire and the Kingdom of Goryeo tied with marriages as Mongol and Korean royalty intermarried. A Korean princess became the Qi Empress through her marriage with Ukhaantu Khan, and their son, Biligtü Khan of Northern Yuan, became a Mongol Khan. King Chungnyeol of Goryeo married a daughter of Kubilai Khan, and marriages between Mongols and Koreans continued for eighty years. The Goryeo dynasty survived under Mongolian influence until King Gongmin began to push Mongolian garrisons back starting in the 1350s.

Middle East vassals

• The Principality of Antioch and the County of Tripoli. - The small crusader state paid annual tributes for many years.The closest thing to actual Frankish cooperation with Mongol military actions was the overlord-subject relationship between the Mongols and the Franks of Antioch and others. Mongols lost their vassal and ally Franks as the fall of Antioch in 1268 and Tripoli in 1289 to the Mamluks.

• The Empire of Trebizond- The Seljuks and the military forces of Trebizond were defeated by the Mongols in 1243 . After that, Kaykhusraw II, the Sultan of Iconium was compelled to pay tribute and supply annually horses, hunting dogs, and jewels. The emperor Manuel I of Trebizond, realizing the impossibility of fighting the Mongols, made a speedy peace with them and, on condition of paying an annual tribute, became a Mongol vassal. The empire reached its greatest prosperity and had opportunity to export the produce of its own rich hinterland during the era of Ilkhans. But with the decline of Mongol power in 1335, Trebizond suffered increasingly from Turkish attacks, civil wars, and domestic intrigues.

Tributary states

• The indigenous people of Sakhalin. The Mongol forces made several attacks on Sakhalin, beginning in 1264 and continuing until 1308. Economically, the conquest of new peoples provided further wealth for the tribute-based Mongol Dynasty. The Nivkhs and the Oroks were subjugated by the Mongols. However, the Ainu people raided Mongol posts every year. The native Gǔwéi people finally accepted Mongol supremacy in 1308, and made tributary visits to Yuan posts for the next a few decades.

• The Byzantine empire. When an Egyptian diplomat was arrested by emperor Michael VIII Palaiologos, Sultan Baibars insisted his ally Berke Khan to attack the Greek Empire. In the winter of 1265 Nogai Khan led a Mongol raid on Byzantine Thrace with his vassal Bulgaria. In the spring of 1265 he defeated the armies of Michael and freed the diplomat and former Seljuk sultan Kaykaus II. Instead of fighting, most of the Byzantines fled. Michael managed to escape with the assistance of Italian merchants. After this Thrace was plundered by Nogai's army, and the Byzantine emperor signed a treaty with Berke of the Golden Horde, giving his daughter Euphrosyne in marriage to Nogai. Michael also sent much valuable fabric to the Golden Horde as a tribute thereafter. But the court of Byzantium had good relationship with both Golden Horde and Ilkhanate as allies.

• Small states of Malay Peninsula. Kublai sent surrounding nations his envoys to demand their submission in 1270-1280. Most of states in Indo-China and Malay accepted the demand. According to Marco Polo, those subjects sent tribute on to the Mongol court, including elephants, rhinoceroses, jewels and a tooth of Buddha. One notable scholar identified that these acts of submission were more ceremonial in some regard. During the Mongol invasion of Java in 1293, small states of Malay and Sumatra submitted and sent envoys or hostages to them. Native people of modern Taiwan and Philippines helped the Mongol armada but they were never conquered.

Timeline

• 1205–1209 conquest of Western China
• 1207 conquest of Siberia
• 1211–1234 conquest of Northern China
• 1213–1235 conquest of Jin dynasty
• 1218–1220 conquest of Central Asia and Eastern Persia
• 1220-1223, 1235-1330 invasions of Georgia and the Caucasus
• 1220–1224 of the Cumans
• 1223–1236 invasion of Volga Bulgaria
• 1231–1259 invasion of Korea
• Mongol invasion of Europe
  • 1237–1242 invasion of Rus
  • 1241 invasion of Poland (Battle of Legnica)
  • 1241 invasion of Hungary
  • 1241 invasion of Austria and Northeast Italy
  • 1241–1242 invasion of Croatia
  • 1242 invasion of Serbia and Bulgaria
• 1241-1244 invasion of Anatolia
• 1251-1259 invasion of Persia, Syria and Mesopotamia
• 1257, 1284, 1287 invasions of Vietnam
• 1258 invasion of Baghdad
• 1258-1259 invasion of Galych-Volhynia, Lithuania and Poland
• 1260 Battle of Ain Jalut
• 1260 Mongol raid raid against Syria
• 1264-1265 raid against Bulgaria and Thrace
• 1264-1308 invasion of Sakhalin Island
• 1271 raid against Syria
• 1274, 1281 invasions of Japan
• 1274 raid against Bulgaria
• 1275, 1277 raids against Lithuania
• 1277 battle of Abulustayn
• 1277 invasion of Myanmar
• 1279 invasions of Southern China
• 1281 invasion of Syria
• 1285 invasion of Hungary
• 1285 raid against Bulgaria
• 1287 invasion of Myanmar
• 1287 raids against Poland
• 1293 invasion of Java
• 1297 - 1308 Chagatai Khanate - Delhi Sultanate War
• 1299 invasion of Syria
• 1222-1327 Mongol invasions of India
• 1300 Mongol invasion of Myanmar
• 1300 Mongol invasion of Syria
• 1303 Invasion of Syria
• 1307 Mongol invasion of Gilan
• 1312 Mongol invasion of Syria
• 1324, 1337 Mongol raids against Thrace

See also

• Battle of Ain Jalut
• List of Tatar and Mongol raids against Russian states
• Tatar invasions
• Total war and the Mongol Empire
• Mongol military tactics and organization
• Battle of the Kalka River
• Mongol Occupation of Eastern Europe
• Mongol and Tatar states in Europe

External links

• Worldwide death toll
• The Destruction of Kiev
• Battuta's Travels: Part Three - Persia and Iraq
• Central Asian world cities?
• The Mongol invasion: the last Arpad kings
• The Tran Dynasty and the Defeat of the Mongols

Түүхүүд

Түүхүүд, Судлаачид эсвэл Судлагаа нь Алекcандын эрхлэгчид 9-дэхээс нь эхлээд Урлагын тэнгэрүүд, Түүхийн урлагын тэнгэр, анхны номыг төлөөлж буй Слио, үүнийг дагаад Euterpe, Thaleia, Melpomene, Terpsichore, Erato, Polymnia, Ourania болон Calliope нэртэйгээр тус бүр 9 ном болон хуваагдсан. Энгийн, өргөн утгатай, /Түүхүүд/ нь яг л овог удмын түүх болоx /Персийн 4 хаан/-тай адил бүтцийн тодорхой байдалтай байсан..

• Cyrus, 557-530 BC: Book 1;
• Cambyses, 530-522 BC: Book 2 and part of Book 3;
• Darius, 521-486 BC: the rest of Book 3 then Books 4,5,6;
• Xerxes, 486-479 BC: Books 7, 8, 9.

Энгийн зохион байгуулалтын дотроос, зохолч Перс эзлэгдсэн газраа хэрхэн хөгжүүлсэн талаар мөн ёс заншил болон хэрхэн дэлхийн төгсгөл тэднийг Грелийн төгсгөлд аваачсан хэмээх бодлыг нэмэн харуулсныг үзүүлхийг хичээсэн. Зарим тайлбарлагчид Персийн дайны түүхийн оронд анхны 3 хаадууд магадгүй Персын түүхийн адилаар өвөрмөц байдлаар төлөвлсөн мөн Xerxes-ийн домог, сүүлд үүнд нэмэгдэн орсон хэмээн дээр маргалддаг.Хэдийгээр Төлөвлөгөө өвөрмөц байсан байж болох ч, түүхийн үндэслэл нь голцуу судлагааны оршил өнгөн хэсэг байдаг ба Хиродотус "ухралт нь бидний төлөвлөгөөний 1 хэсэг" гэдгийг өөрөө судал мэдсэн." (Book 4, 30) Ухрлат нь 2 утгаар ойлгогдож болно: бүхий л байдлаар нь түүхийн үндсэн дээр, дэлхий нь 2 талын бие биетэйгээ харилцах үндсэн захиргаатай , мөн олон гайхшруулах мэдээлэлийн үндсэн дээр зохиолч өөрийн асар том аялалаас хожиж авсан хэмээн ойлгогдож болно.Уншигч хүмүүсийн олон талт туршлага,(over-arching) түүхийн захирамж дээрх сэдвийг засварлсан байдаг учраас гомдол гаргасан байдаг. Өгүүллэгийн зохион байгуулалт нь олон талт байдал нь шууд энгийн утга зохиолын найруулгад хамаарах хэрэгсэлийн дагуу байдаг. Хиродотусын лавлагааны арга барил нь үнэндээ дэлхийн эргэн тойрон дахь чухал зүйлүүд- философчууд хурдацтайгаар үндсэн зарчмын дагуу дэлхийд ойлгодохоор нэрд гарах үе байсан юм. Herodotus's method of enquiry in fact presents a world where everything is potentially important - Яc юман дээрээ энэ ажил нь зарим улс орны онцлогт таарахгүй байсан юм. Эдгээр нь хараахан түүхийн загвар нь бичлэгийн хувьд гайхалтай мөн Dionysius of Halicarnassus сургаалиуд уншигчдад амттай, сэтгэл татхаар хэмээн үнэлэгдээгүй байсан юм(De Thuc. 23). Хиродотус жинхэнэ эх бүтээл болох зарин Homeric болон бусад хэлбэрыг багтаасан Грекын нутгын аялгуу шиг хуурмаг энгийнээр , өгүүллэг хэлбэрээр ажилладаг байв.

Түүхд эзлэх орон зай

His statue in Bodrum, ancient Halicarnassus. He has been called "The Father of History" (first conferred by Cicero) and "The Father of Lies". As these epithets imply, there has long been a debate—at least from the time of Cicero's On the Laws (Book 1, paragraph 5)—concerning the veracity of his tales and, more importantly, the extent to which he knew himself to be creating fabrications.

Хиродотус өөрийн ажлаа хайгуулч болон түүхийн асар том бөгөөд эхлэл хэсэг нь юм хэмээн тунхаглажээ

Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς μήτε τὰ γενόμενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, μήτε ἔργα μεγάλα τε καὶ θωμαστά, τὰ μὲν Ἕλλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλεᾶ γένηται, τὰ τε ἄλλα καὶ δι' ἣν αἰτίην ἐπολέμησαν ἀλλήλοισι.

Translation:
Хиродотус Халикарнассус, тэрээр бидний болон бусдын өнгөрсөн дурсамжын талаарх маш гайхалтай амжилтуудыг тэмдэглэн үлдээсэн, мөн хамгийн онцгойлмоор зүйл нь тэрээр зөрчил хаанас урган гардгийг харуулсанд оршино.

Тэрний амжилтын түвшин нь маргаантай байсан.Тэрний түүхийн хуудаснаа эзэлсэн орон зайг магадгүй соёл иргэншилд оруулсан хуви нэмэрт нь чухал ач холбогдол өгсөн байх. Тэрний эртний Грект хийсэн ажил нь хүмүүсийн ам дамжигдан гэмтээгүй үлдсэн юм. Dionysius of Halicarnassus-ийн бичгийн шүүмжлэгч, Хиродотус-ийн 7 үеийн дээдэх өвөг дээдсийг жагсааж тэдний ажилыг энгийнээр талбарласан байна, өөрсдийн болон бусад хотууд мөн хүмүүс, Грек эсвэл гадаад ороны бас түгээмэл домгууд мөн заримдаа зарим нэг дуут жүжгийн сэтгэл татам үзэсгэлэнтэй зурлагууд тэдний ажилаас олддог байсан. Орчин үеийн түүхчид тодорхой бус ч гэсэн эртний баримтууд дээр байдаг өвөг дээдсүүдэд хүндлэл үзүүлдэг жишээ татвал Dionysius of Miletus, Charon of Lampsacus, Hellanicus of Lesbos, Xanthus of Lydia түүнчлэн хэдгээрийн дотроос хамгийн гайхалтай нь болох Hecataeus of Miletusч гэсэн багтсан байна. Зөвхөн өөдөсхөн хэсэг нь л үлдсэн Хиродотус-ийн хуучны зан заншилд үлдээсэн гаялас хийн харагдах зүйлс нь биднийг биднийг энэ эргэлзээтэй түүхийг үнэн гэдгийг зөвшөөрхөөс өөр аргагүй байдалд оруулж байна.(and the authenticity of these is debatable) Genealogies:

Hecataeus the Milesian нь Миний бичиж байгаа зүйл надад үнэн мэт санагдсан учраас би бичлээ Грекийн хэмээсэн энэ үлгэрүүд нь надад утга учиргүй мэт санагдана.

Энэ зорилго нь Хиродотусын хувьд энгийнээр "ард түмний"-г хэзээ нэгэн цагт "олон улсын"-ын болгоно гэж харагддаг байв. Өнөөгийн нэгэн эрдэмтэн, шугам хооронд уншиж, Hecataeus-ын ажлыг "этгээд худал түүхийн эхлэл" учир нь энэ нь шүүмжлэлийн мөн чанартай мөртлөө цуу ярианаас түүхийг ангилжруулах гээд амжилтгүй болсон хэмээн тодорхойлсон. Хиродотус нь үнэн хэргтээ Hecataeus-ны талаар өөрийн Түүхэндээ өгүүлж, 1 удаа удам угсаагар нь түүнийг доог хийх боломж гарч, өөр нэгэн завшаанаар Athenian-ын санал гомдлоор дахин тэдний үндэсний түүхийг шүүн хэлэлцсэн. Энэ нь Хиродотус бусдын нэрийг зээлдэн Hecataeus, илөө их материалыг цуглуулан Porphyry -ын түүхийн иш татсанаар Eusebius.-ээр бичигдсэнээс эхлэх боломжтой байсан. Ялангуяа энэ нь Hecataeus-ийн дэлхийгээр аялсан түүхээс матар матар, усны үхэр болон галт шувуу-ны тайлбарыг хуулах боломжтой байсан ч буруу тодорхойлогдсон' (Periegesis/Periodos ges),-ын эх сурвалж адил гэж үзэхээр байсан. (Histories 2.73). Гэхдээ Хиродотус үүнийг Hecataeus өөрийн амьдралын дурсамж дахь үйл явдлыг бичээгүй, түүнчлэн тэрээр Грекийн түүхийн үндэсний аман шалгалт нь зүүн зүгийн түүхийн ерөнхий бүтэцийг багтаагаагүй хэмээн үгүйсгэн. Энэ нь Хиродотус нь өөрийн ажлын хүрээнд санасандаа хүрсэн, өмнө нь ямар ч хүн солигдсон бай өнөөгийн шинжлэх ухааныг нарийвчлан бодсоны эцэст зөрчилдөөн дэхь соёлжилтын том сэдэвыг зохиосон гэсэн ямар ч баталгаа байхгүй юм. Хиродорус түүний өмнө нь байсан хүнээс илүү их тайлбарламж хийж, тоймчлолын судлагаан дахь туршлага дээр үндэслэсэн урчраас итгэлтэй байна гэж тайлбарладаг. Жишээлбэл: тэрээр дэхлий дээрх европ болон ази, африкийн тэнцүү байх тойрог маягын гайхамшигт эртны онолын дагуу эх газар эсрэг тал шигээ тэгш хэмгүй байдаг гэдгийг хүлээн зөвшөөрдөггүй.

His debt to previous authors of prose 'histories' might be questionable but there is no doubt that he owed much to the example and inspiration of poets and story-tellers. For example, Athenian tragic poets provided him with a world-view of a balance between conflicting forces, upset by the hubris of kings, and they provided his narrative with a model of episodic structure. His familiarity with Athenian tragedy is demonstrated, for example, in a number of passages echoing Aeschylus's Persae, including the epigrammatic observation that the defeat of the Persian navy at Salamis caused the defeat of the land army (Hist. 8.68 ~ Persae 728). The debt may have been repaid by Sophocles because there appear to be echoes of The Histories in his plays, especially a passage in Antigone that resembles Herodotus's account of the death of Intaphernes (Histories 3.119 ~ Antigone 904-20) - this however is one of the most contentious issues in modern scholarship.

Homer was another inspirational source.

"In the scheme and plan of his work, in the arrangement and order of its parts, in the tone and character of the thoughts, in ten thousand little expressions and words, the Homeric student appears." - George Rawlinson

Just as Homer drew extensively on a tradition of oral poetry, sung by wandering minstrels, so Herodotus appears to have drawn on an Ionian tradition of story-telling, collecting and interpreting the oral histories he chanced upon in his travels. These oral histories often contained folk-tale motifs and demonstrated a moral, yet they also contained substantial facts relating to geography, anthropology and history, all compiled by Herodotus in an entertaining style and format. It is on account of the many strange stories and the folk-tales he reported that his critics in early modern times branded him 'The Father of Lies'. Even his own contemporaries found reason to scoff at his achievement. In fact one modern scholar has wondered if Herodotus left his home in Asiatic Greece, migrating westwards to Athens and beyond, because his own countrymen had ridiculed his work, a circumstance possibly hinted at in an epitaph said to have been dedicated to Herodotus at Thuria (one of his three supposed resting places):

Herodotus the son of Lyxes here

Lies; in Ionic history without peer;

A Dorian born, who fled from Slander's brand

And made in Thuria his new native land.

Yet it was in Athens where his most formidable contemporary critics could be found. In 425 BC, which is about the time that Herodotus is thought by many scholars to have died, the Athenian comic dramatist, Aristophanes, created The Acharnians, in which he blames The Peloponnesian War on the abduction of some prostitutes - a mocking reference to Herodotus, who reported the Persians' account of their wars with Greece, beginning with the rapes of the mythical heroines Io, Europa, Medea and Helen. Similarly, the Athenian historian Thucydides dismissed Herodotus as a 'logos-writer' or story-teller. Thucydides, who had been trained in rhetoric, became the model for subsequent prose-writers as an author who seeks to appear firmly in control of his material, whereas Herodotus with his frequent digressions appeared to minimize (or possibly disguise) his auctorial control. Moreover, Thucydides developed a historical topic more in keeping with the Greek lifestyle - the polis or city-state - whereas the interplay of civilizations was more relevant to Asiatic Greeks (such as Herodotus himself), for whom life under foreign rule was a recent memory.

Although The Histories were often criticized in antiquity for bias, inaccuracy and plagiarism — Lucian of Samosata attacked Herodotus as a liar in Verae Historiae and went as far as to deny him a place among the famous on the Island of the Blessed — modern historians and philosophers take a more positive view of Herodotus's methodology, especially those searching for a paradigm of objective historical writing. A few modern scholars have argued that Herodotus exaggerated the extent of his travels and invented his sources yet his reputation continues largely intact: "The Father of History is also the father of comparative anthropology", "the father of ethnography", and he is "more modern than any other ancient historian in his approach to the ideal of total history."

Herodotus

Herodotus
Purported bust of Herodotus
Төрсөн	c. 484 BC Halicarnassus, Caria, Asia Minor
Нас барсан	Загвар:C. (aged around 60) Thurii, Calabria or Pella, Macedon
Мэргэжил	Historian
Parent	Lyxes (father) Dryotus (mother)

Herodotus (Greek: Ἡρόδοτος Hēródotos) was an ancient Greek historian who was born in Halicarnassus, Caria (modern day Bodrum, Turkey) and lived in the 5th century BC (c. 484 BC – Загвар:C.). He has been called the "Father of History" since he was the first historian known to collect his materials systematically, test their accuracy to a certain extent and arrange them in a well-constructed and vivid narrative. The HistoriesЗагвар:Emdashhis masterpiece and the only work he is known to have producedЗагвар:Emdashis a record of his "inquiry" (or ἱστορία historía, a word that passed into Latin and took on its modern meaning of history), being an investigation of the origins of the Greco-Persian Wars and including a wealth of geographical and ethnographical information. Although some of his stories were not completely accurate, he claimed that he was reporting only what had been told to him. Little is known of his personal history since ancient records are scanty, contradictory and often fanciful.

Herodotus

Түүхчдын өгүүлсэнээр

Орчин үеийн эрдэмтэд Хиродотус-ын хувийн амьдралын талаар маш баттай, найдвартай их сурвалжуудад тулгууран бичдэг, жишээ татвал Бизантинэ Суда:

"Мэдээлэл маш ховор мөн тэрний талаарах баримтууд маш эргэлзээтэй зарим нэг нь хүн үнэмшмээргүй зүйлүүд байсан, тэрний амьдралын талаар бичнэ гэдэг нь хөзрөөр байшин барихаас өөрцгүй байсан..." - George Rawlinson.

Тэрний амьдралыг орчин үеийнхээр бол бараг л иймэрхүү бичсэн байсан: Хиродотус 484 BC-ийн ойролцоо Halicarnassus-д төрсөн,.. Мэтээр байсан маш тодорхой болхоор Бизатинэ Суда-гийн Хиродотус нь Lyxes Dryo хоёрын хүүхэд,Theodorus-ын ах байсан гэх мэт мэдээллүүдэд эргэлзээд байх юм байгаагүй юм.Panyassis, a.Хиродотус Persian эзэнт гүрэнд байсан бөгөөд Artemisia-аар удирдуулсан Persian эзэнт гүрэн Грекрүү халдан довтлох бэлтгэл зэргийг харсан байж магадгүй. Halicarnassus-ын гар бичээсийг үүсгэсэн нь түүний ач хүү болох Lygdamis Athen-ын Delian League, жагсаалтанд түүний нэрийг дурсаагүй байна хэмээн цуглаанд хэлэлцээ хийж, манай эрний өмнөх 454 оноос өмнө дахин түүнийг амжилттайгаар нотлон тэмдгэлсэн. Хиродотус Samos (III, 39-60)-ны арал дээрх нөлөөг илрүүлэн, ингэснээр энэ нь түүнийг бага насандаа тэнд амьдарч байх үеийн илрэл болсон. Энэ нь түүний гэр бүлийг Samos-д байх хугацаанд дарлагчын гаран дор байх үеийн Lygdamis-ын дарамтнаас гархад дөхөм болсон.

Хиродоус өөрийгөө Halicarnassus-ийн Dorian хохот амьдарч байсан мөн түүний төрөл садан болон тэрний амьдрал Dorian хотод эвгүй маргалдаанаас болон эцэслэсэн гэдгийг тэр үлдээсэн юм. Мөн энэ маргаан нь Грек болон Египт хоёрын хоорондох асуудалыг шийдсэн юм. Түүнчлэн Persian эзэнт гүрэнд Хиродотус болон түүний гэр бүлийнхэн хамааралтай байсан болохоор Persian эзэнт гүрэн тэрний хайгуулын ажил болон түүний аялалын баримтуудыг авч үлдсэн юм. . Одоогоор зарим нэг баттай баримтууд олдсоор байдаг жишээ татвал: тэрээр Halicarnassus мөн заримдаа 447 BC-ийн ойролцоогоос Periclean Athens,-рүү нүүсэн, тэрээр тэнд очсоноор зарим нэг хэцүү байдалтай байсан газруудын асуудлыг шийдэн Alcmaeonids, шиг иргэдийг тэргүүлээд зогсохгүй Eusebius болон Plutarch,-ийн дагуу Athenian-ийн ассемблээс тэрний хөдөлмөрийг үнэлэн мөнгөн шагла өгч байсан хэмээн дурьдагдсан байдаг. Athenian-ийн оршин суугчид түүнд Athenian ийн ассембэлд байх нэр төр болон эрх байгаа гэж үзэн санал асуулга яүүүлж байсан гэвч энэ нь амжилттай байгаагүй юм. 443 BC- ийн дараахан тэрээр Athenian-ийн жижиг колоонуудын нэг болох Thurium -рүү нээж тэндээ Herodotus of Thurium хэмээх номыг бичсэн юм, яг үнэндээ тэр номны зарим нэг хэсэг дээр нь Өмнөд Итали-ийн тухай хувийн туршалгаасаа сэдвэлэн бичсэн зарим нэг зүйл байдаг юм. Peloponnesian War (VI,91; VII,133,233; IX,73)-ийн дайны үнэн бодит мэдээнээс үзэхэд тэрээр Athens-д ирснийхээ дараахан маш хурдацтай тархасан тахалын улмаас насан эxэслэсэн байж магадгүй хэмээн зарим хүмүүс үздэг. Яг үнэндээ түүхэнд тэрний 60 наснаас хойших баттай гэх мэдээлэл үнэндээ ховор байдаг, мөн тэрийг хэзээ өөд болсон талаарах тодорхой өдөр,сар байдаггүй юм.

Судлагаа шинжилгээнүүд болон саяхны нээлтүүд

“

Эрх мэдэлтэй эрчүүдын нөхцөл байдал , эрчүүд нөхцөл байдалд эрх мэдлийг тогтоодоггүй.

”

Reconstruction of the Oikumene (inhabited world) ancient map from Herodotus, Загвар:C..

Хиродотус дэлхийн байгалийн талаар болон амьдралынхаа турш дахь шинжлэх ухааны талаарх мэдээлийг маш ихээр хангасан байдаг.

Croesus Receiving Tribute from a Lydian Peasant, by Claude Vignon.

Жишээлбэл: тэрээр Nile мөрөнд болсон үерийн талаар өмнөд туйлын мөс хайлсан гэж тайлбарласан байдаг ба Африкт яаж цас байдгыг, дэлхийн халуун бүс, цөлийн салхины тусламжтайгаар нар дэлхийн тэр хэсэг газрыг халаадаг гэж зүйлүүдийг ойлгохгүй байна хэмээн бичсэн байдаг. (2:18ff). HТэрээр голцуу Phoenicia худладаачидын гудамж болон Africa-ын эргэн тойрноор аялах хугацаандаа "баруун зүгрүү сэлүүрдэн явж байхан нарыг баруун талд гархыг харав" гэсэн байдаг. Нэмэлт зүйлсыг оруулсан энэ товчхон дурьдагал нь Африкыг тойрон аялах хугацаанд яахын аргагүй эртны далайчид байсан хэмээн маргалддаг. Түүний India-ийн талаарх ойлголтонд тэдгээр нь соёл иргэншилтээс гадуур хэмээн тэмдгэлсэн байдаг.

Gold dust and nuggets.

Түүний магадлагаагаар эдгээр нээлтүүд нь 19-р зууны төгсгөл үеэс эхэлсэн гэж үздэг. Түүний Gelonus-ыг тодорхойлсоноор 1975 он хүртэл энэ нь Troy-оос 1000 дахи том хот байсан гэдэгт итгэхийн аргаүй байсан. Архилогичдын судалсанаар одоогийн усан дор байдаг Heracleion-ийн хот болох живсэн Египт болон "Naucratis stela" гэр нэрлэгддэг сэргээлт нь Хиродотусын тайлбарласнаар Heracleion-ын эзэнт гүрэн байх үед олдсон хэмээн үздэг. New Kingdom.

Хиродотусын хийж байсан хамгийн сайн шинэчлэлт нь Францын этнологич Michel Peissel-ээр хийгдсэн юм.Түүний Энэтхэг,Pakistan, болон Персээр хийсэн аялалыг тэрээр амьтны зүйл ангийг шинээр үүсгэсэн нь эргээн Хиродотусын түүхийн гайхалтай хэсгийн нэг нь болох юм. 3-р номны 102-оос 105-р хэсэгт Хиродотус нь үнэгний зүйл анги болон үстэй шоргоолз нь алс дорнодын зүүн зүгт амьдардаг талаа бичсэн байдаг. This region, he reports, is a sandy desert, and the sand there contains a wealth of fine gold dust. These giant ants, according to Herodotus, would often unearth the gold dust when digging their mounds and tunnels, and the people living in this province would then collect the precious dust. Now, Peissel says that in an isolated region of Pakistan, in the Pakistani-controlled part of Kashmir that is known as the Federally Administered Northern Areas (FANA), on the Deosai Plateau there exists a species of marmot, (the Himalayan Marmot), (a type of burrowing squirrel) that may have been what Herodotus called giant "ants". Much like the province that Herodotus describes, the ground of the Deosai Plateau is rich in gold dust. According to Peissel, he interviewed the Minaro tribal people who live in the Deosai Plateau, and they have confirmed that they have, for generations, been collecting the gold dust that the marmots bring to the surface when they are digging their underground burrows. The story seems to have been widespread in the ancient world, because later authors like Pliny the Elder mentioned it in his gold mining section of the Naturalis Historia.

Bobak marmot in central Asia.

Even more tantalizing, in his book, The Ants' Gold: The Discovery of the Greek El Dorado in the Himalayas, Peissel offers the theory that Herodotus may have become confused because the old Persian word for "marmot" was quite similar to that for "mountain ant". Because research suggests that Herodotus probably did not know any Persian (or any other language except his native Greek), he was forced to rely on a multitude of local translators when travelling in the vast multilingual Persian Empire. Therefore, he may have been the unwitting victim of a simple misunderstanding in translation. As Herodotus never claims to have himself seen these "ant/marmot" creatures, it is likely that he was simply reporting what other travellers were telling him, no matter how bizarre or unlikely he personally may have found it to be. In the age when most of the world was still mysterious and unknown and before the modern science of biology, the existence of a giant ant may not have seemed so far-fetched. The suggestion that he completely made up the tale may continue to be thrown into doubt as more research is conducted.

With that said, Herodotus did follow up in passage 105 of Book 3, with the claim that the "ants/marmots" are said to chase and devour full-grown camels; again, this could simply be dutiful reporting of what was in reality a tall tale or legend told by the local tribes to frighten foreigners from seeking this relatively easy access to gold dust. On the other hand, the details of the "ants" seem somewhat similar to the description of the camel spider (Solifugae), which are said to chase camels, have lots of hair bristles, and could quite easily be mistaken for ants. On account of the fear of encountering one, there have been "many myths and exaggerations about their size". Images of camel spiders could give the impression that this could be mistaken for a giant ant, but certainly not the size of a fox.