Хэрэглэгчийн яриа:Oyuka 131

Балар эртний үе

Балар эртний үе Монгол дахь буган чулуунууд Баянхонгор аймаг дахь цагаан агуй хэмээх газар нь Хомоэрэктусчууд монголын нутагт 800,000 жилийн өмнөөс суурьшсан гэдгийг харуулдаг. Орчин үеийн хүн нь монголд ойролцоогоор 40000 жилийн өмнө буюу дээд чулуун зэвсгийн үед хүрсэн байдаг. Ховд аймаг дахь хойд цэнхэрийн агуй нь ягаан бор улаан өнгөөр 20000 жилийн өмнөх арслан заан, тэмээ, тэмээн хяруул зэрэг амьтдыг дүрсэлсэн байдаг. Mal’ta Venus нь 21000 жилийн өмнөх буюу дээд чулуун зэвсгийн үеийх гэж тооцогддог гэвч энэ нь одоо оросын нутаг юм. Норовлин, тамсагбулаг, баянзаг рашаан хад зэрэг нь шинэ чулуун зэвсгийн үеийн газар тариалангийн суурьшил нь морь ашигладаг байсныг харуулж байна. Энэ нь яваандаа монголын амьдралын хэв маяг болсон юм. Морин нүүдэл нь зэс болон хүрэл зэвсгийн үед төв монгол буюу хангайн уулруу нүүдэллэж байхад анх харагдсан. Монголын эртний булшнаас олдсон дугуйтай тэрэгнүүд нь МЭӨ2200 онд хамаарагддаг. Газар тариалан болон төмөр боловсруулалт нь Okunev соёл нь улас их түгээмэл болж байв. Энэ нь МЭӨ 209 онд Xiongu гүрний үе буюу төмрийн үед дууссан юм. Буган чулуу, хэрэгсүүр, дөрвөлжин булш, хадан дээрхи сүг зураг нь Xiongu-ийн өмнөх үе хүрэл зэвсэгийн үед хамаарагддаг. Хэдийгээр үр тариа тариалалт нь шинэ чулуун зэвсгийн үеээс эхэлсэн ч энэ нь баруун зүгээс орж ирсэн мал аж ахуйтай харьцуулахад маш бага байсан юм. Зэс зэвсгийн үеийн хүн ам нь эртний монгол хүн гэж тодорхойлогдож байсан ба баруун зүгийг европын хүмүүс гэж тодорхойлогддог.

2500 жилийн өмнөх гэж тооцогддог скифийн дайчны булш нь 30-40 насны цайвар үстэй эрэгтэй хүн байсан ба монголын алтайд олдсон юм. Морин нүүдэл монголд дэлгэрч байхад евроазийн улс төрийн төв нь мөн монголруу шилжсэн юм. Энэ нь сүүлд 18р зуун хүртэл байсан юм. Хойд зүгийн малчин нүүдэлчид нь нүүдэлчидийн эзэнт гүрнүүдийн үеийн эхлэлийг тавьсан юм. Эртний түүх энэ газрын зураг нь 13-р зууны монголын эзэнт гүрний хил хязгаарыг өнөөгийн монголын хил хязгаартай харьцуулсан байна. Балар эртний үеээс хойш монгол улс нь нүүдэлчин соёл иргэншилтэй болсон бөгөөд энэ нь цаг хугацаа өнгөрөх тусам гайхалтай хүчирхигжсэн холбоотой байсан юм. эдгээрээс МЭӨ 209 онд хамгийн анхных нь модун шанюйгаар удирдуулсан Xiongnu аймаг байв. Удалгүй энэ нь асар хүчирхэгжин күн улсад аюул занал учруулж эхэлсэн бөгөөд тэдний эсрэг аргагүй эрхэнд хятадын цагаан хэрэмийг барихад хүргэсэн юм. энэ нь маршал Meng Tian-ий бүрэн эрхийн үед 300000 цэргээр хамгаалагдсан Xiongnu аймгийн довтолгооноос сэргийлсэн хамгаалалт байв. Асар өргөн уудам хэмжээтэй Xiongnu гүрний дараа сямби гүрэн гарч ирсэн юм энэ нь одоогийн монголын газар нутгаас илүү их хэмжээний нутагтай байв. Сянби аймгийн Rouran хаан(330-555) нь Хөхтүрэгт(555-745) ялагдахаасаа өмнө маш том хэмжээний эзэнт гүрнийг захирч байв. Энэ улс нь сянби улсаас илүү том байв. Уйгур хаан нь хөх түрэг улсыг маш амжилттай удирдаж байсан ч сүүлд Киргиз улсад ялагдсан юм. Монгол хидан буюу сянби улсын хойч үе нь Liao(907-1125) тоолын үед засаг барьж байв. Түүний дараа хамаг монгол(907-1125) улс үүссэн юм.

Монголын эзэнт гүрэн Гарчиг : монголын эзэнт гүрэн 12р зууны үймээн самууныг тэмүүжин нэртэй нэгэн овгийн удирдагч Манчуураас Алтайн уул хүртэл бүх монгол овог аймгуудыг нэгтгэсэн. 1206 онд тэрээр Чингис хаан цолыг хүртсэн бөгөөд цэрэгээ удирдан харгис хэрцгий зэрлэг гэдгээрээ алдаршсан билээ. Түүний цэрэг азийн ихэнхи хэсгийг эзэлж монголын эзэнт гүрнийг байгуулсан бөгөөд түүний цэрэг хэзээ ч хэн ч эзэлж байгаагүй том газар нутгийг эзэлсэн юм. Түүний залгамжлагчид нь одоогийн хил хязгаараар баруун хэсэг нь польш зүүн хэсэг нь баруун солонгос, хойд хэсэг нь сибирийн оманы булан, өмнөд хэсэг нь вьетнам хүрч байв. Нийт газар нь нутаг нь 33,000,000 км2(дэлхийн хуурай газрын 22%) хүн ам нь 100сая хүн ардыг хамарч байв. Яг энэ хүчирхэгжилтийнхээ үед азийн худалдаа наймаа нь монгол улстай салшгүй холбоотой байлаа. Чингис хаан өнгөрсөний дараа эзэнт гүрэн нь 4 эзэнт гүрэнд хуваагдсан бөгөөд энэ нь Мөнх хааныг 1259 онд нас нөгчсөний дараа тусдаа бие даасан улсууд болсон юм. Эдгээр гүрнүүдийн нэг болох их ханат нь монголын газар нутаг болон хятад улсын нутагаас бүрддэг байв. Энэ улсыг Чингис хааны ач хүү хубилай хаан удирддаг байсан бөгөөд Юан гүрэн юм. Тэр энэ улсын нийслэлээ одоогын бээжин байгаа газар байгуулсан бөгөөд нэг зууны турш дарласны эцэст 1368 онд минг гүрэнд ялагдаж засаг захиргаа нь хойд зүгрүү зугтаасан юм. Мингийн цэргүүд монголчуудыг хөөхдөө монголын хойд нийслэл болох хархорум болон өөр хэд хэдэн хотуудыг амжилттай устгасан юм. Гэсэн ч зарим нэг иймэрхүү оролдлогууд нь Аюуш мөн түүний генерал Хөх төмөр гэх мэт монголчуудаар няцаагдаж байв.