Хятад хэл хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|Хятадын үндэсний хэл}}
{{About|олон төрлийг багтаасан Хятад хэлний|стандартчилсан хэлбэрийг|Стандарт Хятад хэл|Хятад дахь хэлийг|Хятадын хэлнүүд|хувилбаруудыг|Хятад хэлнүүд}}
{{Инфобокс хэлний бүлэг
| name          = Хятад хэл
| altname       = {{zhi|s=汉语|t=漢語|p=Hànyǔ}} эсвэл {{zhi|c=中文|p=Zhōngwén}}
| ethnicity     = [[Хятадууд|Хань Хятадууд]]
| region        = [[Хятад хэлний ертөнц]]: {{csv|[[Эх газрын Хятад]]|[[Тайвань]]|[[Сингапур]]}}
| speakers      = {{sigfig|1.352664750|3}} тэрбум
| date          = 2017–2022
| ref           = e27
| familycolor   = Хятад-Төвөд
| ancestor      = [[Прото-Хятад-Төвөд хэл|Прото-Хятад-Төвөд]]
| ancestor2     = [[Хуучин Хятад хэл|Хуучин Хятад]]
| ancestor3     = [[Хожуу Хуучин Хятад хэл|Хожуу Хуучин Хятад]]
| ancestor4     = [[Дундад Хятад хэл|Дундад Хятад]]{{efn|Олон хувилбарын ярианы давхарга, ялангуяа Минь хувилбарууд нь Дундад Хятадаас өмнөх үеийн онцлогийг тусгасан байдаг..{{sfnmp|Norman|1988|1pp=211–214|Pulleyblank|1984|2p=3}}}}
| child1        = [[Умард Хятад хэл|Умард Хятад]]
| child2        = [[Жинь хэл|Жинь]]
| child3        = [[Ү хэл|Вү]]
| child4        = [[Гань хэл|Гань]]
| child5        = [[Шян хэл|Шян]]
| child6        = [[Минь Хятад хэл|Минь]]
| child7        = [[Хакка хэл|Хакка]]
| child8        = [[Юэ хэл|Юэ]]
| child9        = [[Пинхуа|Умард Пинхуа]]
| child10       = [[Хүэйжоу Хятад хэл|Хүэйжоу]]
| iso1          = zh
| iso3          = zho
| module        = 
| map           = Map-Sinophone World.png
| mapcaption    = Хятад хэлний ертөнцийн газрын зураг
{{legend|#00A800|Уугуул хятад хэлээр ярьдаг бүс нутаг}}
{{legend|#80C534|Хятад хэлээр ярьдаг цөөнхтэй бүс нутаг}}
{{legend|#b1ff72|Хятад хэл уугуул хэл биш харин албан ёсны эсвэл боловсролын хэл болдог бүс нутаг}}
}}

'''Хятад хэл''' (хятадаар 汉语/漢語 ''Hànyǔ''; 华语/華語 ''Huáyǔ''; 中文 ''Zhōngwén'') нь нэг талаас үзвэл [[хэл|нэгэн хэл]], нөгөө талаас үзвэл харилцан адилгүй хувиар [[хэлнүүд хоорондоо ойлголцох байдал|хоорондоо ойлголцдог]] [[хэлний олон янз хэлбэр|хэдэн янз]] хэлийг багтаасан [[хэлний бүлэг]] юм.<ref>* David Crystal, ''The Cambridge Encyclopedia of Language'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1987) , p. 312. "The mutual unintelligibility of the varieties is the main ground for referring to them as separate languages."
* Charles N. Li, Sandra A. Thompson. ''Mandarin Chinese: A Functional Reference Grammar'' (1989), p 2. "The Chinese language family is genetically classified as an independent branch of the Sino-Tibetan language family."
* Jerry Norman. ''Chinese'' (1988), p.1. "The modern Chinese dialects are really more like a family of language."
* John DeFrancis. ''The Chinese Language: Fact and Fantasy'' (1984), p.56. "To call Chinese a single language composed of dialects with varying degrees of difference is to mislead by minimizing disparities that according to Chao are as great as those between English and Dutch. To call Chinese a family of languages is to suggest extralinguistic differences that in fact do not exist and to overlook the unique linguistic situation that exists in China."</ref>

Хэлний ангиллаар ямартаа ч [[Хятад-Төвөд хэлний язгуур]]ын нэг салаа нь болно. Төрөлх хэлт хүмүүс үндсэндээ [[Хятад]]ад (өнөөгийн [[Хятад|БНХАУ]], [[Тайвань]]) суурьшсан байдаг. Үндэстэн улсаа байгуулсан [[Хятадууд]] ялгагдах хэл яриагаа «[[аялга]]» гэж үздэг. Харин бусад хэл шинжээч, [[хятад судлаач]] нар "Хятад хэлний бүлэг" гээд хэд хэдэн «[[хэл]]» болгон ангилжээ.<ref name=Mair>{{cite journal|url=http://sino-platonic.org/complete/spp029_chinese_dialect.pdf|journal=Sino-Platonic Papers|last=Mair|first=Victor H.|authorlink=Victor H. Mair|title=What Is a Chinese "Dialect/Topolect"? Reflections on Some Key Sino-English Linguistic Terms|year=1991|format=PDF}}</ref>

Дээрх ялгаатай хэсгүүдийг нутаг орны байршлаар [[Умард Хятад хэл|Умард]] (өөрөөр Мандарин гэнэ, 850 сая орчим хэлэлцэгчтэй), [[Ву хэл|Ву]] (90 сая), [[Юэ Хятад хэл|Юэ]] (өөрөөр Кантон, 70 сая), [[Мин Хятад хэл|Мин]] (50 сая), [[Шиан Хятад хэл|Шиан]] (36 сая) зэрэг 7-13 бүлэгт багцладаг.

Үүнээс [[Умард Хятад хэл|Умард Хятад]] хэл/аялгануудын доторх [[Бээжин нутгийн аялга]]д тохируулсан [[Баримжаа хятад хэл]] (''Pu tong hua''/''普通话'') нь [[Хятад|Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]] (БНХАУ) болон [[Тайвань|Бүгд Найрамдах Хятад Улс]] хоёрт төрийн цор ганц, [[Сингапур]] улсад албан ёсны 4 хэлний нэг болж хуульчлагдан батлагджээ. Мөн [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага|НҮБ]]-ийн албан ёсны 6 [[хэл]]ийн нэг болдог.

Бичгийн систем нь [[хятад үсэг]] буюу ханз (дүрс бичиг) бөгөөд муж, тойрогоосоо хамаарч уламжлалт эсвэл хялбаршуулсан ханз хэрэглэдэг. [[Галиг үсэг|Галиг үсгийн]] хувьд латин цагаан толгойн дээр тулгуурласан Пинь-Инь хэрэглэнэ. Юүе хэлэнд мөн адил латин цагаан толгойнд тулгуурласан Жьюп-Пинь зэргийг ашигладаг. Эртний галиг үсэг болох жүинь нь толь бичгийн хэмжээнд хэрэглэдэг. 

== Тэмдэглэл ==
{{Notelist|colwidth=60em}}

== Эшлэл ==
{{reflist}}

[[Ангилал:Хятад хэл| ]]
[[Ангилал:Хэлний бүлэг]]
[[Ангилал:Авиан хэл]]