Хүн орхоодой

Хүн орхоодой (лат. Panax хүн орхоодой) нь Araliaceae овгийн хүн орхоодой овгийн олон наст өвслөг ургамал юм.

Ботаникийн тодорхойлолт

Ургамлын үндэс нь саарал шаргал өнгөтэй, диаметр нь 3 см хүртэл байдаг.

Хүн орхоодойн иш нь ихэвчлэн ганц, 60 см хүртэл өндөртэй, 2-5 иштэй байх нь ховор тохиолддог. Ургамлын навч нь далдуу нийлмэл хэлбэртэй.

Хүн орхоодойн цэцэг нь жижиг, цагаан эсвэл ягаан, ногоон өнгөтэй, өөрөө өөртөө тоосонцороо хүртээдэг, анхилуун үнэртэй, 8-10 ширхэгээр шүхэр хэлбэртэй багцаар ургана. Ургамлын үр жимс нь тод улаан, махлаг, 1-3 үртэй, 8-9 сард боловсордог.

Хүн орхоодой нь Алс дорнод, Солонгосын хойгийн хойд хэсэгт орших жижиг уулархаг бүс нутаг, зүүн хойд Хятадын гурван мужид ургадаг байна. Алс дорнодын хуш, өргөн навчит ой, солонгосын хуш, манжуурын хушга, амурын линден, зарим тохиолдолд гацуур модтой орчинд далайн түвшнээс дээш 700 метрийн  өндөрт, ихэвчлэн уулын баруун налууг эзлэн ургана. Царс ба эвэр мод холилдсон ойд ургах боломжтой. Гүн балар ойд ургадаг хүн орхоодой нь сүүдэр орчинд тэсвэртэй бөгөөд нарны шууд тусгалыг тэсвэрлэдэггүй.

Ургамлын химийн найрлага

Хүн орхоодой нь тритерпен сапонин - панаксоид, үл мэдэг эфирийн тос, тослог тос, давирхай, пектин бодис, түүнчлэн цардуул, ферментүүд, В бүлгийн витамин, микроэлементүүд, тосны хүчил, макроэлементүүд болон бусад биологийн идэвхт бодисуудыг агуулдаг.

Хүн орхоодойг анагаах ухаанд өргөн хэрэглэдэг. Ургамал нь кардиотоник, гемостатик(цус тогтоох), гипогликемийн шинж чанартай. Хүн орхоодойн үндэсний сэргээх, өдөөх, дасах шинж чанаруудыг ашиглан бие организмийн өвчнийг эсэргүйцэх чадварыг нэмэгдүүлдэг байна. Хүн орхоодой нь дотоод шүүрлийн булчирхайнуудын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэхээс гадна бие махбодийг халдвар болон цацраг идэвхитэд  тэсвэрлэх чадваруудыг нэмэгдүүлдэг байна.