Шотландын үндэсний нам
Шотландын үндэсний нам (гэль. Pàrtaidh Nàiseanta na h-Alba; шотл. Scots Naitional Pairtie; англи. Scottish National Party; ШҮН) — Шотландыг Их Британий Нэгдсэн хаан улсаас тусгаар тогтнохын төлөө байдаг бөгөөд гишүүдийн тоогоороо Их Британид гуравт жагсдаг Шотландын парламентад хамгийн олон суудалтай Их Британий зүүн төвийн үзэдтэй улс төрийн нам.
Түүх[засварлах | кодоор засварлах]
Тус нам нь 1934 онд зүүн төвийн үзэлтэй Үндсэний Шотландын нам болон баруун төвийн үзэлтэй Шотландын намыг нэгтгэсний үр дүнд Шотландын Үндэсний нам байгуулагдсан түүхтэй. ШҮН анх 1945 онд парламентад суудал авч байжээ. 1967 онд сонгуулийн хоёр дахь ялалт байгуулсан бөгөөд 20-р зуунд намын нөлөөллийн оргил үе нь 1970-аад онд Шотландын нийт саналын бараг гуравны нэгийг ШҮН авсан үе байв.
Эхэндээ дунд зэргийн төв үзэлтэй нам байсан SNP 1960-аад он гэхэд Уильям Вольфын удирдлаган дор аажмаар зүүн тийш шилжсэн (үйлдвэржсэн хотууд, үйлдвэрчний эвлэл, цөмийн зэвсгээс ангижрах хөдөлгөөн, хөдөлмөрийн буруу тооцоог шүүмжилсэн нөлөөгөөр өмнө нь Шотландад ноёрхож байсан). Үүсгэн байгуулагдсан жилийнхээ нэрээр нэрлэгдсэн, ирээдүйн намын дарга Алекс Салмонд багтсан 79-ийн бүлэг нь ШҮН-ыг илт социалист болон бүгд найрамдах нам болгон хувиргах оролдлого хийж, үүнийхээ төлөө гишүүдийг нь намын эгнээнээс түр хугацаагаар хасч байжээ.
1970-аад онд тус нам Шотландын эрэг орчмоос газрын тосны олборлолт эхэлснийг далимдуулан Шотландад үндсэрхэг үзлийн давалгаа өрнүүлсэн - 1974 оны сонгуульд нам нь "Энэ бол Шотландын тос" гэсэн маш сайн уриа дэвшүүлсэн. ШҮН хоёрдугаар сард болсон сонгуулиар 7 суудал авсан бөгөөд 10-р сард аль хэдийн 11 суудалтай болсон нь Шотландын парламентын нийт саналын гуравны нэг байжээ.
Шотландад тусгаар тогтонох хөдөлгөөн нэвтрүүлсний дараа (1999) тус нам Шотландын парламент дахь Шотландын Хөдөлмөрийн нам болон Либерал ардчилсан намын эвсэлд нэгдэж сөрөг хүчин болсон байна.
2007 оны сонгуулиар ШҮН Шотландын парламентын 127 суудлаас 47, 2010 оны сонгуулиар Их Британийн парламентын 59 "Шотланд" суудлын 6-г нь авч чаджээ.
2011 онд тус нам Шотландын парламентын 129 суудлын 69-ийг авч байжээ. Тэд Шотландын Ногоон намтай эвсэл байгуулж Шотландад тус нам гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах эрхийг авчээ. Намын дарга Алек Сэлмонд анхны сайдаар томилогдов. Сонгуулийн дараа Сэлмонд Нэгдсэн Вант Улс дахь бүс нутгийн ирээдүйн статусын талаар олон нийтийн хэлэлцүүлэг эхлүүлж байгаагаа зарлав.
Шинэ засгийн газрын улс төрийн анхны алхамуудын нэг нь 2014 онд Шотландын тусгаар тогтнолын асуудлаар бүх нийтийн санал асуулга явуулах санал байв.
Салмонд 2014 оны 9-р сарын 18-нд болсон тусгаар тогтнолын төлөөх бүх нийтийн санал асуулгад ялагдсаны дараа огцорч өмнө нь Алек Сэлмондын орлогчоор 10 жил ажилласан Никола Стёржен (англи. Nicola Ferguson Sturgeon, гэль. Nicóla Féirghusanh Stérdnh; 1970 оны 7-р сарын 19-нд төрсөн) 2014 оны 10-р сарын 15-нд ШҮН-ын шинэ удирдагч, Шотландын Тэргүүн сайд болсон юм. 2014 оны 11-р сарын 15-нд Перт хотод болсон ШҮН-ын конвенцид нээлтийн үеэр хэлсэн үгэндээ Стержеон түүхэндээ "түүний нам үргэлж үндсэн хуулийн дэвшлийн нам байсаар ирсэн" бөгөөд түүний бүрэн эрхийн зорилго нь "Хүчирхэг эдийн засгаар дэмжигдсэн шударга төрийг бий болгох" гэж хэлсэн байна.
2015 оны Их Британийн парламентын ерөнхий сонгуулийн үр дүнгийн дагуу ШҮН Их Британий Нийтийн танхимд 59 "Шотландын" 56 суудлыг авч, Их Британийн 3 дахь том улс төрийн нам болов. 2017, 2019 онд болсон бүх Британийн парламентын ээлжит сонгуулийн үр дүнгээс харахад ШҮН тус бүр 35, 48 суудал авч, бүх Британийн намуудын жагсаалтын гуравдугаар байрыг хадгалсан байна.
2024 оны 5-р сарын 7-ноос Жон Ремси Суинни (англи. John Ramsay Swinney, 1964 онд төрсөн) тус намыг тэргүүлэх болсон.