Эмэгтэйчүүдийн эрх
.jpg)
Эмэгтэйчүүдийн эрх (англи. Women's rights, орос. Права женщин, франц. Droits des femmes) иргэншил, нас, арьсны өнгө, үндэс угсаа, шашин шүтлэгээс үл хамааран эмэгтэй хүн бүрт (охин, залуу эмэгтэй) заяагдмал, төрөлхийн, салшгүй эдлэх ёстой эрх юм. Эмэгтэйчүүдийн эрх гэдэг нэр томъёо нь бүх насны эмэгтэйчүүд, охид, залуу эмэгтэйчүүдийн эрх чөлөө, эрхийг илэрхийлдэг. Эдгээр эрх нь тухайн нийгэмд хууль, орон нутгийн болон ястан үндэстний зан заншил, зан үйлээр институцичлэгдэх, үл тоомсорлох эсвэл дарангуйлах зэрэг байдаг. Эдгээр эрх чөлөөг эрэгтэй хүнд зориулсан эрх чөлөөнөөс ихэвчлэн өөр өөр байдаг тул хүний эрхийн өргөн хүрээний ойлголтуудаас ялгаж, бүлэглэн авч үздэг бөгөөд энэ нь идэвхтнүүдийг эмэгтэйчүүдийн эрхийн талаарх түүхэн болон уламжлалт жендэрийн үзлийг эсэргүүцэхэд хүргэдэг байна.
Эмэгтэйчүүдийн эрхтэй холбоотой нийтлэг асуудалд үүгээр хязгаарлагдахгүй: хувийн аюулгүй байдал, бие даасан байх эрх; сонгох эрх (сонгуулийн эрх); төрийн албан тушаал эрхлэх эрх; ажлын хувьд; шударга цалин хөлс, тэгш цалин, эд хөрөнгө өмчлөх эрх; боловсрол эзэмших, армид алба хаах эсвэл цэргийн алба хаах; гэрээ байгуулж, гэр бүл, эхийн болон шашны эрх эдэлнэ.
Эдгээр нь 19-р зууны эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах хөдөлгөөн, 20-21-р зууны феминист хөдөлгөөний үндэс суурийг тавьсан юм. Зарим улс оронд эдгээр эрхийг хууль, орон нутгийн зан заншил, зан үйлээр хуульчилсан эсвэл дэмжсэн байдаг бол заримд нь үл тоомсорлож, дарангуйлдаг. Эдгээр нь эрэгтэй, хөвгүүдийн эрх ашгийг хамгаалж, эмэгтэйчүүд, охидын эрхээ эдлэхийн эсрэг төрөлхийн түүхэн болон уламжлалт үзэл баримтлалаар хүний эрхийн талаарх өргөн ойлголтоос ялгаатай. Эмэгтэйчүүдийн эрхийн тухай ойлголттой холбоотой нийтлэг асуудалд бие махбодийн бүрэн бүтэн байдал, бие даасан байдал, бэлгийн хүчирхийллээс ангид байх, сонгох, төрийн албан тушаал эрхлэх, хууль эрх зүйн харилцаанд орох эрх орно. гэрээ, гэр бүлийн эрх зүйд тэгш эрхтэй байх, хөдөлмөрлөх, шударга цалин эсвэл тэгш цалин авах, байх нөхөн үржихүйн эрх, өмчлөх эрх, боловсрол.
Төв Азид
[засварлах | кодоор засварлах]Төв Азид үндсэндээ эцгийн давамгайлсан соёлтой хэвээр байгаа ч хуучин ЗХУ задран унаснаас хойш эмэгтэйчүүдийн эрх илүү дэвшилттэй болсон. Жишээ нь Монголд эрэгтэйчүүдээс илүү олон эмэгтэйчүүд сургууль сурч төгссөн бөгөөд үүнийгээ дагаад тэд илүү өндөр орлоготой болсон байна. НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр Казахстанд жендэрийн тэгш байдлыг хангахад "их ахиц дэвшил гарсан" гэж тэмдэглэсэн ч ялгаварлан гадуурхалт байсаар байна. "Хулгайлах" замаар гэрлэх нь энэ бүс нутагт ноцтой асуудал хэвээр байна; Киргизстан, Казахстан, Туркменистан, Узбекистаны автономит муж Каракалпакстан улсад сүйт бүсгүй хулгайлах явдал түгээмэл байдаг юм.