Өмнөд Солонгос хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Бүгд Найрамдах Солонгос Улс<br/><span style="text-align:left;">{{МонголЮникод|ᠪᠦᢉᠦᠳᠡ</br>ᠨᠠᠶᠢᠷᠠᠮᠳᠠᠬᠤ</br>ᠰᠣᠯᠣᠩᠭᠣᠰ</br>ᠤᠯᠤᠰ|size=1em}}</span>
| common_name            = Өмнөд Солонгос
| native_name            = {{native name|ko|대한민국|italics=off}}<br />{{resize|90%|Тэхань миньгүг}}<!--Please do not add official regional/minority languages here; use the langbox template directly below, included specifically for that purpose-->
| image_flag             = Flag of South Korea.svg
| flag_type              = [[Өмнөд Солонгосын төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| other_symbol           = <div style="padding:0.3em;">[[File:Seal of South Korea.svg|border|85px]]</div>
| other_symbol_type      = [[Өмнөд Солонгосын Тамга|Үндэсний тамга]]
| alt_flag               = 
| image_coat             = Emblem of South Korea.svg
| alt_coat               = 
| symbol_type            = [[Өмнөд Солонгосын төрийн сүлд|Сүлд]]
| national_motto         = 
| anthem                 = <br />{{lang|ko|애국가}}<br />[[Өмнөд Солонгосын төрийн дуулал|Эгүгга]]<br />"Эх орончдын дуу"{{parabr}}{{center|[[File:National anthem of South Korea, performed by the United States Navy Band.wav]]}}
| image_map              = Republic of Korea (orthographic projection).svg
| map_width              = 250px
| alt_map                = 
| map_caption            = Өмнөд Солонгосын хяналтад байгаа газар нутгийг хар ногооноор харуулав; нэхэмжилсэн боловч хяналтгүй газар нутгийг цайвар ногооноор харуулав
| capital                = [[Сөүл]]<br />{{Coord|37|33|N|126|58|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| official_languages     = [[Солонгос хэл]] ([[Өмнөд Солонгосын стандарт хэл|стандарт]])<br />[[Солонгос дохионы хэл]]<ref>{{cite web |url=http://www.law.go.kr/%EB%B2%95%EB%A0%B9/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%88%98%ED%99%94%EC%96%B8%EC%96%B4%EB%B2%95/(13978,20160203) |script-title=ko:[시행 2016.8.4.] [법률 제13978호, 2016.2.3., 제정]|trans-title=Enforcement 2016.8.4. Law No. 13978, enacted on February 3, 2016|language=ko |year=2016 |access-date=26 July 2017}}</ref>
| languages_type         = Албан бичиг
| languages              = [[Солонгос үсэг|Хангыл]]
| ethnic_groups          = {{unbulleted list|
 | 95.1% [[Солонгосчууд‎]]
 | 4.9% [[Өмнөд Солонгосын хүн ам#Угсаатны бүлгүүд|Бусад]]
}}
| ethnic_groups_year     = 2019
| ethnic_groups_ref      = <ref>{{Cite web|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/nation/2020/07/742_283632.html|title=Foreign population in Korea tops 2.5 million|date=24 February 2020|website=koreatimes}}</ref>
| religion               = {{ublist |item_style=white-space;
  |56.1%&nbsp;Шашингүй
  |27.6%&nbsp;[[Христ итгэл]]
  |15.5%&nbsp;[[Буддизм]]
  |0.8%&nbsp;Бусад
  }}
| religion_year          = 2015
| religion_ref           = <ref name="Kim-Shon-Chosunilbo2016">{{cite news |last1=Kim |first1=Han-soo |last2=Shon |first2=Jin-seok |url=http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2016/12/20/2016122000155.html |script-title=ko:신자 수, 개신교 1위… "종교 없다" 56% |work=[[Chosun Ilbo]] |date=20 December 2016 |access-date=2 July 2017}}</ref>
| demonym                = {{hlist|[[Өмнөд Солонгосын хүн ам|Өмнөд Солонгосчууд‎]]|[[Солонгосчууд‎]]}}
| government_type        = [[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[Ерөнхийлөгчийн засаглалын систем|ерөнхийлөгчийн]] [[бүгд найрамдах улс]]
| leader_title1          = [[Өмнөд Солонгосын ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]
| leader_name1           = [[Юн Сок Ёл]]
| leader_title2          = [[Өмнөд Солонгосын Ерөнхий Сайд|Ерөнхий Сайд]]
| leader_name2           = [[Хан Док Су]]
| leader_title3          = [[Өмнөд Солонгосын Үндэсний Ассамблейн Дарга|Үндэсний Ассамблейн Дарга]]
| leader_name3           = [[Ким Жин Пё]]
| leader_title4          = [[Солонгосын Дээд Шүүхийн ерөнхий шүүгч|Дээд Шүүхийн ерөнхий шүүгч]]
| leader_name4           = [[Ким Мён Су]]
| leader_title5          = [[Солонгосын Үндсэн хуулийн цэцийн дарга|Үндсэн хуулийн цэцийн дарга]]
| leader_name5           = [[Юү Нам Сок]]
| legislature            = [[Үндэсний Ассамблей (Өмнөд Солонгос)|Үндэсний Ассамблей]]
| sovereignty_type       = [[Солонгосын түүх|Түүх]]
| established_event1     = [[Кужусонь]]
| established_date1      = МЭӨ 2333 (домгийн)
| established_event2     = [[Солонгосын гурван хаант улс|Гурван хаант улс]]
| established_date2      = МЭӨ 57
| established_event3     = [[Хойд ба өмнөд улсуудын үе|Бохай ба Силла улсууд]]
| established_date3      = 668
| established_event4     = [[Гуулин улс]]
| established_date4      = 918
| established_event5     = [[Чосон]]
| established_date5      = 7 сарын 17, 1392
| established_event6     = [[Солонгосын эзэнт улс]]
| established_date6      = 10 сарын 12, 1897
| established_event7     = [[Японы эзэрхийллийн Солонгос орон|Японы түрэмгийлэл]]
| established_date7      = 8 сарын 22, 1910
| established_event8     = [[Солонгосын Тусгаар Тогтнолын Тунхаглал|Тусгаар тогтнолоо тунхаглав]]
| established_date8      = 3 сарын 1, 1919
| established_event9     = [[Бүгд Найрамдах Солонгос Улсын Түр засгийн газар|Түр засгийн газар]]
| established_date9      = 4 сарын 11, 1919
| established_event10    = Япон бууж өгөв
| established_date10     = 9 сарын 2, 1945
| established_event11    = [[38-р хойд өргөрөг|38-р өргөргийн]] өмнөд Солонгосын [[Солонгос дахь АНУ-ын армийн цэргийн засгийн газар|АНУ-ын захиргаа]]
| established_date11     = 9 сарын 8, 1945
| established_event12    = [[Өмнөд Солонгосын Анхны Бүгд Найрамдах Улс|БНСУ байгуулагдав]]
| established_date12     = 8 сарын 15, 1948
| established_event13    = [[Өмнөд Солонгосын түүх#6-р БНУ 1987-одоо үе|Одоогийн үндсэн хууль]]
| established_date13     = 2 сарын 25, 1988
| established_event14    = [[НҮБ]]-д [[НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн 702 тоот тогтоол|элсэв]]
| established_date14     = {{nowrap|9 сарын 17, 1991}}
| area_km2               = 100,363
| area_rank              = 107 <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_sq_mi             = 38,750
| percent_water          = 0.3 
| population_estimate    = 51,844,834<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Korea South|access-date=24 September 2022}}</ref>
| population_estimate_year = 2022
| population_estimate_rank = 28
| population_density_km2 = 507
| GDP_PPP                = {{increase}} $2.735 их наяд<ref name="IMFWEOKR">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPD@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD|title=World Economic Outlook Database April 2022 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=19 June 2022}}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_rank           = 14
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $53,051<ref name="IMFWEOKR" />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 28
| GDP_nominal            = {{increase}} $1.804 их наяд<ref name="IMFWEOKR" />
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_rank       = 12
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $34,994<ref name="IMFWEOKR" />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 32
| Gini                   = 34.5
| Gini_year              = 2018
| Gini_change            = decrease
| Gini_ref               = <ref>{{cite encyclopedia|url=https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm|title=Inequality – Income inequality – OECD Data|publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]]|access-date=17 July 2021}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.925<!-- Number only, between 0 and 1. -->
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year. -->
| HDI_change             = increase<!-- Increase/decrease/steady. -->
| HDI_ref                = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_rank               = 19
| currency               = [[Өмнөд Солонгосын вон|БНСУ-ын вон]] (₩)
| currency_code          = KRW
| time_zone              = [[Солонгосын Стандарт Цаг]]
| utc_offset             = +9
| date_format            = {{unbulleted list|жжжж년 с월 ө일|жжжж. с. ө. ([[Манай эрин|МЭ]])}}
| drives_on              = баруун
| calling_code           = [[Өмнөд Солонгос дахь утасны дугаар|+82]]
| cctld                  = {{hlist|[[.kr]]|[[.한국]]}}
}}

'''Өмнөд Солонгос''', албан ёсоор '''Бүгд Найрамдах Солонгос Улс''' ('''БНСУ'''; {{lang-ko|대한민국}} ''Тэхань миньгүг'') — [[Дорнод Ази]] болон [[Солонгосын хойг|Солонгосын хойгийн]] өмнөд хэсэгт оршдог [[бүрэн эрхт улс|бүрэн эрхт]] '''[[улс]]''' юм. Хойд талаараа [[Умард Солонгос]]той газраар хиллэдэг ба баруун зүгт [[Шар тэнгис|Шар тэнгисээр]] [[Хятад]], зүүн зүгт [[Япон тэнгис|Япон тэнгисээр]] [[Япон]] улсуудтай хиллэлдэг байна. 

Эх газрын болон халуун орны чийглэг уур амьсгалтай, дийлэнхдээ уулархаг тогтоцтой 100,210 ам дөрвөлжин километр газар нутаг, 51 сая хүнтэй. [[Чэжү]] зэрэг олон жижиг аралтай. Нийслэл бөгөөд хамгийн том хот нь [[Сөүл]].

[[Солонгос|Солонгос орон]] (умард, өмнөд хамтдаа) эртний иргэншилт нутаг бөгөөд НТӨ 2333 онд анхны төрт [[Кужусонь|улсаа]] үүссэн гэж үздэг. [[Шилла]] улс нь 660-676 онд [[Когурё]], [[Пэгжэ]] хоёр хөрш улсын газрыг нэгтгэн Нэгдсэн Шилла улсыг байгуулсан. Улмаар 10-р зуунд [[Гуулин улс]], 14-р зуунд [[Чусонь улс|Чусонь]] улс, 1895 онд [[Солонгосын эзэнт улс]] болон нэр өөрчлөгдсөн солонгос улс оршин тогтнож байв. 1910-1945 онд [[Япон]]ы эзэнт гүрний эзэмшилд орж, 1945 онд [[Дэлхийн 2-р дайн]] дууссаны дараа [[солонгос үндэстэн]] нь [[Зөвлөлт Холбоот Улс]], [[Америкийн Нэгдсэн Улс|Америк]] хоёр улсын үзэл бодол, цэргийн хяналтаар хоёр хуваагдсаны тул 1948 онд Америкийн талыг барьсан Бүгд Найрамдах Солонгос Улс нь хойгийн өмнөд хэсэгт тусгаар тогтносон байна.  1950-1953 онд хоёр Солонгосын хооронд [[Солонгосын дайн]] болсон ба цэргийн өндөр хамгаалалт бүхий [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр хил тогтоод байгаа. 

1960-1987 оныг хүртэл Өмнөд Солонгост цэргийн эрхтэн төрийг барьж байсан ба өдгөө ардчилсан сонгуулиар төрийн эрх шилжиж байна. Үндсэн хуулиар [[Бүгд найрамдах улс|ерөнхийлөгчийн засаглалтай]], [[ардчилсан]] улс бөгөөд сүлийн жилүүдэд эдийн засаг нь асар хурдацтай өсч байгаа орон юм. [[худалдан авах чадвар|ХАЧ-аарх]] [[ДНБ]]-ээр дэлхийд 12 дахь (Азид 4 дэх) дэст эрэмбэлэгдэх [[хөгжингүй орон|хөгжингүй]] орон болсон. [[Экспорт]]од чиглэсэн эдийн засагтай учраас аж үйлдвэрлэлийн [[цахилгаан бараа]], [[хагас дамжуулагч]], [[гар утас]], [[робот]]ын технологүүд нь өндөр хөгжсөн. Дэлхийд [[Усан онгоц|хөлөг онгоц]]  үйлдвэрлэлээрээ тэргүүн байрт, [[ган]] хайлуулалтаараа эхний гуравт, [[автомашин үйлдвэрлэл]]ээрээ эхний тавд багтана. Өмнөд Солонгос нь [[Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагаа ба Хөгжлийн Байгууллага]], [[Дэлхийн Худалдааны Байгууллага|ДХБ]] болон [[Их Хорь|Их 20]] зэрэг олон улсын холбоодын гишүүн орон.

== Нэр ==
'''Бүгд Найрамдах Солонгос Улс''' (대한민국 — ''Тэхань миньгүг'' - [тэаань мингүү])-ын оноосон нэрийг монголоор хоёр янз товчилж байна. Үсгээр товчилж '''БНСУ''', байрлалаар нь '''Өмнөд Солонгос''' гэдэг.        «[[Солонгос]]» гэж монгол хэлээр оноосон нэр юм. [[Солонго]]  гэсэн үгний олон тоо, дундад зууны [[солон]] аймгийн зүгт байснаас ийн нэр авсан гэдэг. 

Монголын [[Юань Улс]]тай дотно холбоотой байсан 10-14-р зууны [[Курё]] улсыг нь монгол хэлээр «[[Гуулин улс|Гуулин]]» улс гэж нэрэлдэг байжээ. Хятадаар «Гаоли» гэснээс монгол хэлэээр ийнхүү нэрлэн бичих болсон. Өдгөө албан бусаар энэ түүхэн Гуулин нэрийг монголчууд ашиглах нь бий.

[[Солонгос хэл]]ээр 1948 оноос умард улсад нь «''чусонь''» (조선), өмнөд улсад нь «''хань''» (한) гэж нэрийдэж болсон байна.

== Газар зүй ==
Өмнөд Солонгос 100,210 хавтгай дөрвөлжин километр нутагтай, [[Унгар]]аас том буюу [[Улс орнуудын газар нутгийн хэмжээ|108-р том]] орон юм. Монголын Дорнод аймагтай ойролцоо газар нутагтай.

[[Зураг:South Korea Topography.png|thumb|left|200px|Физик газар зүйн зураг]]
[[Зураг:Satellite_image_of_South_Korea_in_January_2004.jpg|thumb|200px|left|Сансраас авсан зураг]]

=== Байрлал ===
Хойд өргөргийн 33° — 39°, зүүн уртрагийн 124° — 130° дотор [[Ази тив]]ийн дорнод зах болсон [[Солонгосын хойг]]ийн өмнөд хагасыг эзлэн оршдог. Хойд талаараа 238 км үргэлжлэх [[Солонгосын цэрэггүй бүс]]ээр зааглагдаж [[Умард Солонгос]] улстай хуурай газраар хиллэнэ. Баруун талаараа [[Шар тэнгис]] (солонгосоор ''Өрнөд тэнгис''), урд талаараа [[Дорнод Хятадын тэнгис]], [[Солонгосын хоолой]] (''Өмнөд тэнгис''), зүүн талаараа [[Япон тэнгис]]т (''Дорнод тэнгис'') тулна. Эргийн нийт урт нь 2413 км.

=== Газрын тогтоц ===
Өмнөд Солонгос ерөнхийдөө уулархаг. Тариаланд тохиромжтой газар 30%-ийг эзэлнэ. Орныг газрын тогтоцоор дөрвөн хэсэг хувааж болно. Дорнод тал нь өндөр уулын нуруу ([[Тэбэг]], [[Субэг]]), тэнгисийн нарийн зурвас эрэгтэй бол өрнөд тал нь нам доор, өргөн тал газар, гол мөрний сав, тэнгисийн эрэг, бага шиг уулстай. Өрнө өмнөд хэсэг нь уулархаг, дорно өмнөд хэсэг нь Нагдун голын сав, өргөн нам доор газар байна.

=== Усны зүй ===
Хамгийн урт гол нь Пүсань орчмоор Солонгосын хоолойд цутгах [[Нагдун]] (521 км). Сөүл орчмоор Шар тэнгист цутгах [[Хань мөрөн|Хань]] (514 км урт),  Күньсань орчмоор Шар тэнгист цутгах [[Кым]] (401 км), хоёр Солонгосын хилээр урсах [[Имжинь]] зэрэг гол мөрөн байна.

=== Арал ===
Баруун болон урд эргийн дагуу 3000 гаруй арал, хад байна. Өмнөд эргээс 100 км зайтай [[Чэжү арал]] (1845 км²) хамгийн том нь юм. Тус арал дээр Өмнөд Солонгосын хамгийн өндөр уул [[Халла]] хэмээх унтарсан галт уул (1950 м) байдаг. Хамгийн өмнөд зүгийн арал нь [[Мара]], дорнод зүгийн арал нь [[Үллын]] юм. 

=== Уур амьсгал ===
[[Зураг:Buddist Temple Seoraksan.JPG|thumb|right|[[Канвонь аймаг (Өмнөд Солонгос)|Канвонийн]] [[Сораг]] уул (''Сораг-сань'')]] 
[[Зураг:Korea-Seoul-Cheonggyecheon-2008-01.jpg|thumb|left|Сөүлийн Чонгечонь]]
Дөрвөн улиралтай. Өвөл 1-р сард дунджаар -7°C -аас +1°C хүрч хүйтэрнэ. Зун 7-р сард дунджаар +22°C -аас +29°C байна. Уулархаг газраар өвөл илүү хүйтэн байх ба 6-9-р сарын хооронд бороо их орно. Өмнөд эрэг орчмоор аадар бороо бүхий [[хар салхи]] зуны сүүл саруудад үзэгдэнэ. Жилийн дундаж хур тунадас 1370 мм-1470 мм-т хэлбэлзэнэ.

=== Байгаль хамгаалал ===
Чири уулын, Сүньчонь эргийн гэх мэт 20 байгалийн цогцолборт газартай. Хүн ам их хотуудын агаар, ус бохирдож байгаа. Хүрээлэн байгаа орчныг хамгаалах, сэргээн босгох талаар томоохон ажлууд хийж байгаагийн жишээ нь Сөүл хотын төвд байгуулсан цэвэр уст, тохижуулсан Чонгечонь горхи юм.

== Хүн ам зүй ==
[[Зураг:South_Korea_Age_Pyramid_(English).png|thumb|Нас хүйсийн суварга]]
[[Зураг:Ansan_May_2014_05.JPG|thumb|[[Аньсань|Аньсанийн]] буддын, христийн сүм]]
Өмнөд Солонгос улс 2020 онд 51,829,023 хүнтэй байв.  Дэлхийн 194 улсаас хүн амын олноор [[Улс орнуудын хүн амын тоо|24-р]] байрт байна. Дайны дараа хүн амын тоо огцом өсч жилийн дундаж өсөлт 2.8% байсан бол аж үйлдвэржихийн хэрээр өсөлт удааширч 0.26%-д хүрээд байна. Мянган хүн тутамд 8 төрж, 5 нас нөхцдөг. 

Хүн амын 14 хувь 0–14 насны багачууд, 74% нь 15–64 насны хөдөлмөрийн чадвартан, 12% нь 65-ээс дээш өндөр настан байна. Хүн амын нягт — 198.3 хүн/км², хүйсийн харьцаа - жигд, залуу насныханд эрэгтэй 4% давамгайлна, бичиг үсэг тайлагдалт — 98%, дундаж наслалт — 79 жил.

=== Ард түмэн ===
Өмнөд Солонгос бараг нэгэн төрлийн ард түмний орон. 97 хувь [[солонгос үндэстэн]]. Гадаадын иргэн 1,576,034 хүн 3%-ийг эзэлж байна. [[Хятад]]ын иргэн 1 сая (ихэнх нь [[солонгос үндэстэн]]), [[Япон]]ы хүн байхаас гадна [[Зүүн Өмнөд Ази]], [[Төв Ази]]йн орноос ажиллахаар ирдэг. Сүүлийн жилүүдэд хөдөөний солонгос эр Азийн бусад орноос эхнэр буулгах болсон нь жилийн нийт гэрлэлтийн 10%-ийг эзэлдэг болов.<ref>http://joongangdaily.joins.com/article/view.asp?aid=2880519</ref> Англи хэлний багшаар ирсэн 22000 хүн, Америкийн 31,000 цэрэг байнга байрладаг.<ref>US military figures as of 2005, from {{Webarchiv|url=http://www.heritage.org/Research/NationalSecurity/troopMarch2005.xls |wayback=20100209230227 |text=Archive copy |archiv-bot=2023-09-26 23:32:45 InternetArchiveBot }} ([[Microsoft Excel|Excel]] file) Tim Kane Global US Troop Deployment, 1950-2003</ref>

=== Хэл бичиг ===
Зарим талаар [[алтай хэлний язгуур|алтай язгуурт]] багтах, зарим талаар өнчин бүрэлдсэн хэмээх [[солонгос хэл]] улсын албан ёсны хэл бөгөөд [[солонгос үсэг|солонгос үсгээр]] (энд ''хань-гыль'' гэнэ) бичнэ. Төв ([[Сөүл]] хавийн), [[Чолла]], [[Кёнсан]]гийн аялгуу ялгарна. Гадаад хэлнээс [[англи хэл]] дэлгэрсэн.15-аас дээш насны иргэдийн 98% бичиг үсэгтэй байна.

=== Шашин шүтлэг ===
Хүн амын 46 хувь [[атеизм|шашин шүтдэггүй]], 29 хувь [[христийн шашин|христ]], 23% [[буддын шашин|будда]], 2% бусад шашны шүтлэгтэй. Хамгийн эрт үед бөө мөргөл (одоо ч энд байгаа), 372 онд буддын шашин дэлгэрсэн бол Чусонь улсын үед [[күнзийн суртал]] улсын шашин байжээ. 1790 оноос христийн шашин танилцуулагдсан бөгөөд Солонгосын дайны дараа 1970-аад оноос ихээр дэлгэрчээ. Протестант, католик урсгал зонхилно. Гадаад руу номлогч явуулдаг. Өмнөд Солонгост мөн шинэ шашин хэд хэдээр үүсч байгаа.

[[Зураг:Seoul-01.jpg|thumb|left|180px|Сөүл]]
[[Зураг:Port_of_Incheon.jpg|thumb|right|180px|Иньчонь]] 
=== Хот суурин ===
[[Зураг:Busan_harbour.jpg|thumb|left|180px|Пүсань]] 
[[Зураг:Daegu_from_Migliore.jpg|thumb|right|180px|Тэгү]] 

1985 онд улсын хүн амын 65.4% хот газар амьдарч байсан.
{|class="wikitable"
|+ 2014 оны хүн амын тоогоор жагсаасан [[Өмнөд Солонгосын хотын жагсаалт|20 том хот]]:
|- valign="top"
|
* [[Сөүл]] (10,103,233 хүнтэй)
* [[Пүсань]] (3,519,401)
* [[Инчон]] (2,902,608)
* [[Тэгү]] (2,493,264)
* [[Тэжонь]] (1,531,809)
* [[Куанжү]] (1,475,884)
* [[Сүвонь]] (1,174,228)
* [[Үлсань]] (1,166,377)
* [[Чанвонь]] (1,075,168)
* [[Куян]] (1,006,154)
||
* [[Соннам]] (974,608)
* [[Юнъинь]] (961,026)
* [[Пүчонь]] (855,586)
* [[Чонжү]] (831,521)
* [[Аньсань]] (707,876)
* [[Чоньжү]] (652,877)
* [[Намъянжү]] (636,256)
* [[Аньян]] (600,809)
* [[Чонань]] (598,346)
* [[Хуасон]] (540,862 хүнтэй)
|}

== Түүх ==
=== Эртний улс ===
[[Зураг:Goguryeo tomb mural.jpg|thumb|right|200px|Когурё улсын үед хамаарах<br>булшны дотор ханын зураг]]
[[Солонгосын хойг]]т хүний үлдээсэн [[археологи|эртний судлал]]ын олдвор [[чулуун зэвсгийн үе|хуучин чулуун зэвсгийн]] үеэс эхтэй. Анхны [[солонгос үндэстэн|солонгос]] улс болох [[Кужусонь улс|Кужусонийг]] [[Таньгүнь]] гэгч МЭӨ 2333 онд үүсгэсэн гэж солонгос домогт өгүүлдэг.<ref>[http://www.asianinfo.org/asianinfo/korea/history.htm Korea's History (Ko-Choson, Three Kingdoms, Parhae Kingdom, Unified Shilla, Koryo Dynasty, Colonial Period, Independence Struggle, Provisional Government of Korea, Independence Army, Republic of Korea,)<!-- Bot generated title -->]</ref> Кужусонь Умард Солонгос, хаяа залгаа [[Манжуур]]т буюу [[Шар тэнгис]]ийн эрэг нутагт оршин байв. Хятадын [[Хань улс]]тай эе эвдрэн мөхсөн ба Хань улсын [[Наннан]] хязгаар байгуулагдав. 

Кужусонийг залгаж нийтийн он тооллын эхэнд [[Пүё улс]], [[Угжо]], [[Тунъе]], [[Самхань]] зэрэг овог аймгийн холбоод оршин байж байгаад гурван улсын үетэй золгожээ. Өмнөд этгээдийн [[Пэгжэ]], [[Шилла]], умардын [[Когурё]] гэх гурван улс болж, нэг улс үндэстэнд дөхөж хэдэн зууныг үдсэний эцэст [[Тан улс]]тай холбоолсон Шилла 676 онд бусад хоёрыг мөхөөж газар нутгийг нь эрхшээж [[Шилла улс|нэгдсэн Шилла улс]] болжээ. 

Дараах үед [[яруу найраг]], [[дүрслэх урлаг]], [[Буддын шашин|буддын соёл]] дэлгэрэн хөгжив. Шилла ([[Солонгос]]) - Тан ([[Хятад]]) найрамдалтай байв. 10-р зуунд Шилла дотоодын хямралаас сулран Гуулин улсаар солигджээ. Манжуурт Кугурёгийн өвийг залгасан [[Пальхэ]] улс оршиж байгаад 926 онд [[Кидан|Кидан Улсад]] мөхөөгджээ.

=== Гуулин, Чусонь ===
[[Зураг:History_of_Korea-1374.png|thumb|right|150px|Гуулин улс. 1374 он.]]
936 онд [[Солонгос үндэстэн|солонгос үндэстний]] Курё буюу [[Гуулин улс]]ыг [[Тэжу (Курё)|Ван Гонь]] үүсгэн байгуулав. Энэ улсад Шиллагийн адилаар суурин соёл урлаг, эрдэм сэхээрэл лавшран тогтсон. Тухайлбал 1377 онд буддын «[[Чигжи]]» номыг төмрөөр барласан нь дэлхийн анхны төмөр бар байжээ.<ref>[http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php URL_ID=3946&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html World's oldest printed Doc]</ref> 13-р зуунд Гуулин улс [[Их Монгол Улс|Их Монгол улсын]] довтолгоонд өртөж байв. 30 жил дайтсны эцэст хараат, үнэнч холбоотон нь болжээ. 

[[Юань улс]] мөхөхөд Курёгийн гадаад бодлого зөрчилдөж, хятадын Минтэй байлдахаар мордсон [[Тэжу ван|И Сонге]] жанжин цэргээ [[Ялу]] голоос нийслэл рүү буцаан довтолгож 1388 онд [[Ү ван]]г унагаад 1392 онд төр эргүүлэн улсын ван болж, [[Чусонь]] улсыг (1392-1897) үндэслэжээ. 

[[Зураг:Gyeongbokgung-GeunJeongJeon.jpg|thumb|left|180px|Вангийн [[Кёньбүг]] ордон]]
Чусоний түрүү 200 жилд нийслэл [[Кэсон|Кэгён]]гоос [[Сөүл|Ханьсонд]] шилжиж, дайн дажингүй амгалан байв. [[Сэжун ван]] [[Солонгос үсэг|солонгос үсгээ]] зохиож, [[күнзийн суртал]] улсын шашин болов. 1592-1598 оны хооронд [[Япон]]ы [[Тоёотоми Хидёши]] халдаар ирэхэд усан цэргийн [[И Сүньшинь]] жанжны [[яст мэлхий онгоц]], [[Мин улс]]ын цэргийн тусламжтай байлдан дийлэв. Мин улстай найрсаг Чусонь 1627, 1636 онд умардаас мандсан [[Манж үндэстэн|манжтай]] байлдаж ялагдан [[Чин улс|Чингийн]] хараат улс болон найрамдаж амаржсан. [[өрнө дахин|Өрнө дахинд]] хаалттай байв.

1870-аад оноос [[Японы эзэнт гүрэн|Япон]] Солонгост нөлөөлж эхэлсэн ба 1895 онд Чусоний хатны амийг хорлож<ref>[http://www.kimsoft.com/2002/jp-rape.htm Murder of Empress Myeongseong]</ref> 1897 оноос [[Солонгосын эзэнт улс]] болгов. Солонгос 1905 онд [[Япон]]ы ивээлт орон (''протекторат'') болж,<ref>[http://joongangdaily.joins.com/200108/30/200108300144080739900090809081.html Forced Annexation]{{Dead link|date=Есдүгээр сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 1910-1945 оны хооронд [[Японы харьяа Солонгос|харьяа нутаг]] нь болж эзлэгдэв. [[Дэлхийн II дайн]]ы төгсгөлд Японоос [[Солонгос]]ыг чөлөөлөхдөө [[Америкийн Нэгдсэн Улс|Америк]] [[Зөвлөлт Холбоот Улс|Зөвлөлт]] хоёр уралдан, таллан хуваажээ.

=== БНСУ ===
Дайны дараах гурван жил [[Солонгос]]ын өмнөд хэсэг АНУ-ын цэргийн хяналтанд байж, [[капитализм|капиталист]] (хөрөнгөт) эдийн засаг, [[ардчилсан]] дэглэмээр замнахад бэлтгэгджээ. Японоос Солонгосыг тусгаар тогтнуулахын төлөө тэмцэж явсан нөхдөөс АНУ-д гойд таалагдсан [[И Сынмань]] 1945 онд АНУ-аас ирж, 1948 оны 8 сарын 13-нд БНСУ тунхаглагдахад анхны Ерөнхийлөгч болжээ. [[Хүйтэн дайн]]ы тэмцэлийн анхны дайн болох [[Солонгосын дайн]] 1950-аас 1953 оны хооронд дэгдэв. ЗХУ-, БНХАУ-аар дэмжигдсэн [[Умард Солонгос]] эхний үед амжилттай давшиж, зорьсоноороо Солонгосыг бүхэлд нь коммунист улсдаа нэгтгэх шахсан ч [[АНУ]], [[НҮБ]]-ийн хүчний тусламжаар Өмнөдийнхөн буцаан түрж умардын холбоотон [[БНХАУ]]-ын 1 сая цэргийн хүчтэй тулж дайн зогсчээ. 1953 оны 38-р өргөргөөр хил тогтоож, харилцан галаа зогсоох Гэрээнд [[АНУ]], [[Умард Солонгос]] хоёр гарын үсэг зуралцжээ. Өмнөдийнхөн гарын үсэг зураагүй учраас хоёр Солонгос одоо ч дайны байдалд байгаа гэж үзэж болно.<ref>{{cite web |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2800.htm |title=South Korea |work=U.S. Department of State |accessdate=2006-09-16}}</ref> 

[[Зураг:Park_Chung_hee.jpg|thumb|right|130px|Паг Жонхи]]
[[Зураг:South_Korea's_GDP_(PPP)_growth_from_1911_to_2008.png|thumb|left|200px|Хань мөрний гайхамшиг. Жилийн ДНБ-ийн 10% өсөлт, экспортын 20% өсөлт.]]
1960 оны хавар оюутны эсэргүүцлийн жагсаалаар 85 настай И Сынмань огцорч, тэр самуун цагт генерал [[Паг Жонхи]] цэргийн хүчээр төрийн эрхийг авч 1979 онд алагдах хүртлээ БНСУ-ын Ерөнхийлөгч байв. Түүний үед улс төрийн дарангуй дэглэмтэй боловч эдийн засаг экспортод чиглэн үсрэнгүй хөгжсөн. Пак Жонхигийн дараа [[Куанжү]] хотын гэх мэт ардчиллыг хүссэн оюутан, хөдөлмөрчдийн хөдөлгөөнийг нухчан дарж байж бас нэгэн цэргийн эрхтэн [[Чон Дүхуан]] 1987 оны оюутны амь эрсдэлт хүртэл Ерөнхийлөгчөөр ажиллажээ. Дараа нь ардчилсан сонгуульт 6-р Бүгд найрамдах улсын үе эхэлжээ.<ref>{{Webarchiv|url=http://www.yolsa.org/sub_plus_1.html |wayback=20160803223326 |text=Archive copy |archiv-bot=2023-10-06 23:00:47 InternetArchiveBot }} Yolsa.org Information on Anti-Yushin protests</ref>   

[[Сөүлийн олимп|1988 оны зуны олимпын наадмыг]] Сөүл хүлээн авч зохион байгуулсан. 1996 онд [[Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагаа ба Хөгжлийн Байгууллага|Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагаа ба Хөгжлийн Байгууллагын]] гишүүн болсны дараа жил Өмнөд Солонгос [[1997 оны Азийн санхүүгийн хямрал|Азийн санхүүгийн хямралд]] дайрагдаж өнгөрсөн. 1998-2003 оны ерөнхийлөгч [[Ким Дэжүн]] хоёр Солонгосыг эвлэрүүлэх дорвитой ажил санаачилж байснаараа [[Нобелийн шагнал|Нобелийн энхтайвны шагнал]] хүртэв.<ref>{{cite web |url= http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2000/index.html |title=The Nobel Peace Prize 2000 |publisher= The Nobel Foundation |year=2000 |accessdate=February 17, 2009}}</ref> 

2002 онд Японтой хамтран [[Хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн|хөлбөмбөгийн ДАШТ]]-ыг хүлээн авсан. 1990 оноос хойш дуу бүжиг, кино их хөгжиж олон улсын үзвэр болсон.

== Төр засаг ==
{| class="wikitable" style="text-align:left; float:right; margin-right:9px; margin-left:2px;"
|-
| style="text-align:left;"| [[File:Moon Jae-in May 2017.jpg|120px]]
| style="text-align:left;"| [[File:Chung_Sye-kyun_(cropped).jpg|120px]]
|-
| style="text-align:center;"|[[Мүнь Жэ-инь]] <br /> ерөнхийлөгч
| style="text-align:center;"|Чон Се-гюнь<br />ерөнхий сайд
|}
Одоогийн үндсэн хууль нь 1987 онд Ну Тэ-вү ерөнхийлөгчийн үеэс тогтсон бөгөөд 6-р Бүгд найрамдах засаг гэж нэрийддэг. Ардчилсан дэглэмийн жишгээр төрийн эрх хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх гурван хэсэгт хуваагддаг. Хууль тогтоох, гүйцэтгэх засгийн газар улсын түвшинд ажиллах ба орон нутагт салбар хэсэг нь байна. Орон нутаг нь өөрийн нутгийн засгийн газар ба нутгийн хууль тогтоох байгууллагтай байна. Шүүх байгууллага мөн улсын болон орон нутгийн түвшинд ажиллана.

Өмнөд Солонгос улсын хууль тогтоох байгууллага нь «[[Өмнөд Солонгос улсын хурал|Улсын хурал]]» бөгөөд 300 гишүүнтэй нэг танхимт парламент юм. Парламентын сонгууль 4 жил тутам болдог бөгөөд сүүлийн сонгууль 2020 онд болж [[Өмнөд Солонгосын Ардчилсан нам|Ардчилсан нам]] бусдаас олон санал авчээ. 

Төрийн тэргүүн, гүйцэтгэх эрх мэдлийн тэргүүн, зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч нь «[[Өмнөд Солонгос улсын ерөнхийлөгч|Улсын ерөнхийлөгч]]» байна. 1948 оноос Ерөнхийлөгч сонгогдсон бөгөөд 1960-1980-аад онд цэргийн дарангуй эрхтнүүд улсын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байв. 1987 оны үндсэн хуулиар ерөнхийлөгчийн сонгууль 5 жил тутамд ард түмний саналаар сонгогдох ба улиран сонгогдох эрхгүй юм. Сүүлийн сонгууль 2017 онд болж Ардчилсан намаас нэр дэвшсэн [[Мүнь Жэ-инь]] сонгогдон ажиллаж байна. Ерөнхийлөгч «[[Хөх ордон]]»-д байрладаг. Ерөнхийлөгч нь Ерөнхий сайдыг томилно. Ерөнхий сайд Ерөнхийлөгчид тусалж сайд нарыг удирдана.

=== Засаг захиргааны хуваарь ===
[[Зураг:South_Korea_second_level_divisions.svg|thumb|II зэргийн нутгийн хуваарь]]
{|class="wikitable" cellspacing="0"
! Зэрэг || Засаг захиргааны нэгж || Солонгос || Галиг || Нутгийн <br> тоо || Нийт
|-
| rowspan=5 | Нэгдүгээр || [[аймаг]] ||  도 || ту || 8 || rowspan=5| 17
|- 
|| [[аймаг|өөртөө засах онцгой аймаг]] ||  특별자치도|| тыгбёльжачиду || 1
|- 
|| [[хот|онцгой хот]] || 특별시 || тыгбёльши || 1
|- 
|| [[хот|өөртөө засах онцгой хот]] || 특별자치시 || тыгбёльжачиши || 1
|-
|| [[хот|өргөн хот]] || 광역시 || куанъёгши || 6  
|-
| Хоёрдугаар || [[хот]], [[хошуу]], дүүрэг ||  시, 군, 구 || ши, күнь, кү || 77, 82, 104 || 263
|-
| Гуравдугаар || [[балгас]], [[сум]], [[хороо]]  ||  읍, 면, 동 || ыб, мёнь, тун || 216, 1198, 2073 || 3487
|- 
|| Дөрөвдүгээр ||  [[суурин]], [[тосгон]] || 통, 리 || тун, ри || || 
|- 
|| Тавдугаар ||  [[баг]] || 반 || пань || || 
|}

=== Орон нутаг ===
Солонгосын нэгдүгээр зэргийн газар нутагт дараах 17 нутаг байна.
{| class="wikitable"  style="font-size:100%;" align=center
|-
! Газрын зураг
! # !! Нутгийн нэр !! Засаг захиргааны нэгж!! Солонгос бичиг !! Латин галиг !! Хүн ам
|-
|rowspan=18|{{South Korea Provincial level Labelled Map}}
|----------
|1 || [[Сөүл]] || онцгой хот || <span style="font-size:small;">서울특별시</span> || Seoul || 9,794,304
|---------
|2 || [[Сэжун хот|Сэжун]] || өөртөө засах онцгой хот || <span style="font-size:small;">세종특별자치시</span> || Sejong || 122,263
|----------
|3
|[[Пүсань]] || өргөн хот || <span style="font-size:small;">부산광역시</span> ||Busan ||3,635,389
|----------
|4 ||[[Тэгү]] || өргөн хот || <span style="font-size:small;">대구광역시</span> ||Daegu ||2,512,604
|----------
|5 ||[[Инчон]] || өргөн хот|| <span style="font-size:small;">인천광역시</span> ||Incheon ||2,628,000
|----------
|6 ||[[Тэжонь]] || өргөн хот ||<span style="font-size:small;">대전광역시</span> ||Daejeon ||1,442,857
|----------
|7 ||[[Куанжү]] || өргөн хот || <span style="font-size:small;">광주광역시</span> ||Gwangju ||1,456,308
|----------
|8 ||[[Үлсань]] || өргөн хот || <span style="font-size:small;">울산광역시</span> ||Ulsan ||1,087,958
|----------
|9 ||[[Кёнги]] || аймаг || <span style="font-size:small;">경기도</span> ||Gyeonggi ||10,415,399
|----------
|10 ||[[Канвонь аймаг (Өмнөд Солонгос)|Канвонь]] || аймаг || <span style="font-size:small;">강원도</span> ||Gangwon ||1,592,000
|----------
|11 ||[[Умард Чүнчон]] || аймаг ||<span style="font-size:small;">충청북도</span> ||North Chungcheong	 ||1,462,621
|----------
|12 ||[[Өмнөд Чүнчон]] || аймаг||<span style="font-size:small;">충청남도</span> ||South Chungcheong	||1,840,410
|----------
|13 ||[[Умард Чолла]] || аймаг ||<span style="font-size:small;">전라북도</span> ||North Jeolla ||1,890,669
|----------
|14 ||[[Өмнөд Чолла]] || аймаг ||<span style="font-size:small;">전라남도</span> ||South Jeolla ||1,994,287
|----------
|15 ||[[Умард Кёнсан]] || аймаг || <span style="font-size:small;">경상북도</span> ||North Gyeongsang ||2,775,890
|----------
|16 ||[[Өмнөд Кёнсан]] || аймаг || <span style="font-size:small;">경상남도</span> ||South Gyeongsang ||2,970,929
|----------
|17 || [[Чэжү аймаг|Чэжү]] || өөртөө засах онцгой аймаг ||<span style="font-size:small;">제주특별자치도</span> ||Jeju ||560,000
|}

== Эдийн засаг ==
[[Зураг:Galaxy_S6_Edge.jpg|thumb|right|200px|''Galaxy S6 Edge'' гар утас]]
[[Зураг:Hynix_HY57V64820HG.jpg|thumb|right|200px|Хагас дамжуулагч]]
[[Зураг:Hellespont_Alhambra-223713_v2.jpg|thumb|200px|right|Тэүгээс гарсан хөлөг онгоц]]

БНСУ-ын 2015 оны нэрлэсэн [[дотоодын нийт бүтээгдэхүүн]] (ДНБ) 1.393 тэрбум [[америк доллар|ам.доллар]], худалдан авах чадвараар тэгшитгэсэн ДНБ 1.849 тэрбум $-оор хэмжигдсэн ба дэлхийд 13-р байрт байна. Өмнөд Солонгос бол аж үйлдвэржсэн, хөгжингүй орон бөгөөд Их хорьд багтдаг. Хань мөрний гайхамшиг хэмээн алдаршсан их өсөлт буюу 1960-1990 онд Өмнөд Солонгосын эдийн засаг хурдацтай буюу жилийн 10%, экспорт 20% өсч байсан бөгөөд [[Хонконг]], [[Сингапур]], [[Тайвань|Тайваний]] хамтаар «[[Азийн дөрвөн бар]]» хэмээх хоч авчээ. 

Өмнөд Солонгос дэлхийд экспортын хэмжэээгээр 5-р, импортын хэмжээгээр 7-р байр эзэлдэг. Өмнөд Солонгост төвтэй үндсэн дамнасан корпорациуд бий. ''[[Samsung]]'' (Самсон), ''[[Hyundai]]'' (Хёньдэ), ''[[SK]]'' (СК), ''[[LG]]'' (ЛЖ), ''[[Lotte]]'' (Лотте), ''[[Hanjin]]'' (Ханьжинь), ''[[Kumho]]'' (Кымху), ''[[Doosan]]'' (Түсань) зэрэг экспортод чиглэсэн хэдэн компани ДНБ-ийн 90%-ийг бүтээдэг.

Нарийн технологи хөгжсөн. [[Цахилгаан бараа]] үйлдвэрлэлээр Самсон дэлхийд тэргүүлж, LG бас хувь нэмрээ оруулж байна. Пухангийн ган төмрийн үйлдвэр (''[[POSCO]]'') ажиллаж байна. Өмнөд Солонгос [[хөлөг онгоц]] үйлдвэрлэлээр дэлхийд 1-р байр эзэлнэ. Тус салбарын дэлхийн зах зээлийн 51%-ийг Хёньдэ, Самсон, Дэү, ''STX'' компаниуд хийж байна. [[Автомашин]] үйлдвэрлэлээр дэлхийд 5-р байр. Хёньдэ-Киа салбартаа тэргүүлдэг. Ханьжинь, Кымху нь иргэний агаарын тээврийн үйлчилгээ үзүүлдэг.

1997 оны [[Азийн санхүүгийн хямрал]]д өртсөн. ''[[Daewoo]]'' (Тэү) компанийн дампуурал<ref>[http://www.iie.com/publications/papers/paper.cfm?ResearchID=458] Paper: Economic Reform in South Korea: An Unfinished Legacy</ref> том сургамж болсон. 

Өмнөд Солонгос дунд зэргийн [[инфляци]], ажилгүйдлын бага түвшин, экспорт, орлогын тэгш байдалтай.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2092.html |title=Field Listing - Inflation Rate - (consumer prices) |work=CIA Factbook |accessdate=2006-09-15 |archive-date=2018-10-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181024055921/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2092.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2129.html |title=Field Listing - Unemployment Rate |work=CIA Factbook |accessdate=2006-09-15 |archive-date=2019-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190106100416/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2129.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2078.html |title=Field Listing - Exports |work=CIA Factbook |accessdate=2006-09-15 |archive-date=2012-05-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120504222805/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2078.html |url-status=dead }}</ref>

=== Зам тээвэр ===
[[Зураг:Korean Air A330-223 (HL7552) taxiing at Nagasaki Airport.jpg|thumb|200px|Нисэх онгоц]]
Өмнөд Солонгос хурдны төмөр зам, хурдны зам, зам тээвэр хөгжсөн орон юм. Төрийн өмчит хурдны замын компани, төмөр замын компани хоёр улсдаа том нь юм. Төмөр замаар гол хотууд холбогдсон. Хурдны төмөр замын [[Кёнбү]] шугам Сөүлийг Пүсаньтай, [[Хунам]] шугам Сөүлийг Чоньжү-Мугбутай холбоно. Хурдны зорчигч тээврийн автобус хот хооронд явна. Замын зангилаа нь [[Тэжонь]] болно.

Өмнөд Солонгосын хамгийн том нисэх буудал Иньчоньд 2001 онд баригдсан. Жилдээ 30 сая хүн зорчдог. Иньчониос гадна Кимпу, Пүсань, Чэжүгийн олон улсын нисэх буудлууд байна. Ханьжинь компанийн 1962 онд байгуулагдсан ''Korean Air'' (Өмнөд Солонгосын иргэний агаарын тээвэр компани), Кымху компанийн 1988 онд үүсэн байгуулагдсан ''Asiana Airlines'' (Азийн иргэний агаарын тээвэр компани) гэсэн хоёр гол компани байна.

=== Эрчим хүч  ===
Өмнөд Солонгос 1962 оноос цөмийн эрчим хүчний бодлого хэрэгжүүлсэн. Одоо эрчим хүчний 45%-ийг цөмийн урвалаас гаргаж авдаг. Одоо ажиллаж байгаа 4 атомын цахилгаан станц байна. Нэг станц 4-6 реактортой. Өмнөд Солонгос АНЭУ, Турк, Аргентинд реактор барьж өгөхөөр ажиллаж байна.

=== Сансрын хөтөлбөр ===
Өмнөд Солонгос 1992 оноос хойш гадаадын пуужин ашиглан 10 хиймэл дагуул сансарт хөөргөсөн. 1999 онд хөөргөсөн Ариран-1 2008 онд алга болсон бол 2006 онд Оросын пуужинг ашиглан хөөргөсөн Ариран-2 одоо ажиллаж байгаа. 

2008 онд Өмнөд Солонгосоос анх удаа хүн, эмэгтэй хүн, [[И Суёнь]] Оросын Союз-ТМА12 хөлгөөр сансарт нисжээ.

Нару хэмээх сансрын буудлыг ашиглалтанд оруулахаар ажиллаж байгаа.

== Өв соёл ==
[[Зураг:Korea-Honrye-The_bride.jpg|thumb|200px|Уламжлалт хурим. Шинэ бэр]]
Өмнөд Солонгост уламжлалт соёл, орчин үеийн соёл байна. Уламжлалт соёл буддын шашин, күнзийн суртлын ёсны суурьтай. Уран зураг, шаазан эдлэл, уран баримал, жүжиг, бүжиг эртнээс ялгаран хөгжсөн байдаг. Солонгос цайлах ёс байна. 

Орчин үеийн соёлд аж үйлдвэржилт, хотжилт, техник технологийн дэвшил нөлөөлж байна. 

Солонгосын эртний барилга байшин урлал дорнын хийцтэй. Ордон, сүм хийд хээ угалз, олон давхар, үелээ хийц бүхий дээвэртэй. Өрнийн барилгын хийц 19-р зуунаас эхлэн нэвтэрсэн. Их сургууль, албан газрын байшин барилга орчин үеийн хийцтэй. 

=== Идээ унд ===
Солонгос хоолонд [[цагаан будаа]], [[гоймон]], [[хүнсний ногоо]], загасны мах, үхрийн мах голлодог. ''[[Кимчи]]'' хэмээх халуун ногоотой онцгой амтлагч байна. Сүмс, саримс зэрэг амтлагч хэрэглэнэ. ''Бүльгуги'', ''[[кимбаб]]'' зэрэг олон төрлийн хоол байна. Жижиг аяганд хольц хачираа тус тусад нь хийж ширээ засдаг. ''Сужү'', ''магголли'' гэх архи байна. Өмнөд Солонгос архины хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлж байгаа. 

[[Зураг:RAIN_2011_Shankbone.JPG|thumb|130px|Дуучин [[Рэйн]]]]
=== Урлаг ===
Өмнөд Солонгост орчин үеийн [[кино]], [[дуу]] [[бүжиг]] ихээр хөгжиж [[Дорно дахин]], дэлхий дахины үзвэр болж «Солонгос давалгаа» гэх болов.

Уянгын дуу, зохиолын дуу голлодог байснаа 1990-ээд оноос огцом өөрчлөгдөж рэп, поп, техно, бүжиг хосолсон солонгос дуу бүжгийн урсгал хөгжөөд (''K-pop'') байна. Рэп дуучин [[PSY|Сайн]] 2012 оны «''Gangnam Style''» ([[Каннам дүүрэг|Каннам]] маяг) дууны бүжиг дэлхий дахиныг хуйлруулсан.

1990-ээд оны сүүлээс солонгос уран сайхны кино, олон ангит кино их үйлдвэрлэгдсэн. «[[Өвлийн хайрын дуу]]», «[[Зүрхэнд шингэсэн намар]]», «Миний байшин», «Хотын ангууч», «Нууц цэцэрлэг», «[[Нар сарны тэврэлт]]» зэрэг ОАК олон улсын дуртай үзвэр болжээ.

=== Спорт ===
[[Зураг:KoreaWBC2009.jpg|thumb|180px|left|Өмнөд Солонгосын бэйсболын шигшээ баг]]
[[Тэгвоньду]] Солонгост үүссэн. Хүүхэд залуус [[хөлбөмбөг]], [[бэйсбол]], [[сагсан бөмбөг]] сонирхож тоглодог. Мөн [[байт харваа]], [[буудлага]], [[тэшүүр]], [[шорт трейк]], [[бадминтон]], [[ширээний теннис]], [[бөх барилдаан]], [[жүдо]] сайнаар хөгжсөн. 

[[Өмнөд Солонгос улсын хөлбөмбөгийн шигшээ баг|Өмнөд Солонгосын хөлбөмбөгийн шигшээ баг]] 1986 оноос [[Хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн|ДАШТ]]-д анх орж, 2002 онд шөвгийн дөрөвт үлдэж, 2012 оны олимпын хүрэл медаль хүртсэн. Бэйсболын шигшээ баг 2008 оны олимпын алтан медаль хүртсэн. Сагсан бөмбөгийн баг Азийн хоёр удаагийн аварга.

Өмнөд Солонгос [[Сөүлийн олимп|1988 оны зуны олимпыг]] зохион явуулсан ба [[Пёнчангийн олимп|2018 оны өвлийн олимпыг]] хүлээн авах гэж байгаа. 

1948 оноос олимпод оролцож, 1976 онд анхны алтан медалиа авсан ([[Ян Жон-му]] бөх). Нийт зуны олимпоос 243 медаль, өвлийн олимпоос 53 медаль хүртээд байгаагийн 81 нь алт байна. Буудлагын тамирчин [[Чинь Жун-у]] дөрвөн олимпын алтан медальтай.

== Эх сурвалж ==
{{лавлах холбоос|2}}

== Гадаад холбоос ==
{{commonscat|South Korea}}
* [http://www.britannica.com/place/South-Korea Британника] нэвтэрхий толийн хуудаснаа {{ref-en}}

{{Ази}}
{{ЕАБХАБ-ын гишүүн улсууд}}
{{Хөтлөгч мөр Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа ба хөгжлийн байгууллага}}
[[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]]
[[Ангилал:Өмнөд Солонгос| ]]
[[Ангилал:Азийн орон]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]
[[Ангилал:Солонгос]]
[[Ангилал:ЭЗХАХБ-ын гишүүн орон]]