Өөрийгөө угсралт
Өөрийгөө угсрах гэдэг нь урьд өмнө байсан бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн эмх замбараагүй систем нь гадны чиглэлгүйгээр бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хоорондын тодорхой, дотоод харилцан үйлчлэлийн үр дүнд зохион байгуулалттай бүтэц, загварыг бий болгох үйл явц юм. Бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь молекулууд байх үед үйл явцыг молекул түвшний өөрөө угсралт гэж нэрлэдэг.
(104)-д чиглэсэн кальцит дээр 2-аминотефталийн хүчлийн молекулуудын өөрөө угсралтын AFM дүрслэл.
Өөрөө угсралтыг статик болон динамик гэж ангилж болно. Статик өөрөө угсралтын үед систем тэнцвэртэй болж чөлөөт энергийг багасган дараалсан төлөв үүсгэдэг. Гэсэн хэдий ч динамик өөрөө угсралт тодорхой дотоод харилцан үйлчлэлээр зохицуулагдсан өмнөх бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн загварыг холбогдох салбарын эрдэмтэд "өөрөө угсрагдсан" гэж тодорхойлдоггүй. Эдгээр бүтэц нь "өөрөө зохицуулагдсан" гэж илүү сайн тайлбарлагддаг боловч эдгээр нэр томъёо ихэвчлэн солигдож хэрэглэгддэг.
Хими болон материал судлалын шинжлэх ухаанд
[засварлах | кодоор засварлах]
Зүүн талд байгаа ДНХ-ийн бүтэц (схемийг үзүүлэв) нь баруун талд байх атомын хүчний микроскопоор дүрслэгдсэн бүтэц рүү өөрөө угсарна. Шалгарсан утгаараа өөрөө угсралт нь молекулын нэгжийг ковалент бус харилцан үйлчлэлийн замаар эмх цэгцтэй бүтэц болгон аяндаа, урвуу урвал байж болох бүтэц гэж тодорхойлж болно. Энэхүү тодорхойлолтоос үзхэд өөрөө угсрах системийн анхны шинж чанар нь өөрөө угсрах үйл явцын аяндаа явагддаг чанар юм: өөрөө угсарсан системийг бий болгох үүрэгтэй харилцан үйлчлэл нь дотоод түвшинд хатуугаар үйлчилдэг, өөрөөр хэлбэл нано бүтэц нь өөрийгөө бүтээдэг. .
Хэдийгээр өөрөө угсралт нь ихэвчлэн сул харилцан үйлчилдэг төрлүүдийн хооронд явагддаг боловч энэ бүтэц нь хүчтэй холбоотой ковалент системд шилжиж болдог. Үүний жишээг полиоксометалатын өөрөө угсралтаас харар боломжтой.