II Элизабет хуудасны эх кодыг харах

{{Хаан
| name                 = II Элизабет
| title                = Хатан хаан<br />Эдинбургийн гүнгийн ахайтан Элизабет гүнж<br />Элизабет гүнж<br />Йоркийн гүнж Элизабет
| image                = [[Файл:Queen Elizabeth II 1959.jpg|200px]]
| caption              = II Элизабет 1959 онд
| reign                = 1952 оны хоёрдугаар сарын 6 – 2022 оны 9-р сарын 8
| coronation           = 1953 оны зургаадугаар сарын 2
| full name            = Элизабет Александра Мэри
| native_lang1         = [[Англи хэл|англи]]
| native_lang1_name1   = Elizabeth II
| predecessor          = [[VI Жорж]]
| successor            = [[Уэльсийн хунтайж Чарльз]]
| suc-type             = Угсаа залгамжлах хунтайж
| consortreign         = [[Эдинбургийн гүн, хунтайж Филип]]
| issue                = [[Вэльсийн хунтайж Чарльз]]<br />[[Гүнж Энн]]<br />[[Йоркийн гүн хунтайж Эндрью]]<br />[[Вэссэксийн гүн хунтайж Эдвард]]
| royal house          = Виндзор
| royal anthem         = Тэнгэрбурхан минь Хатан хааныг ивээн соёрх
| father               = [[VI Жорж]]
| mother               = [[Элизабет Бауэс-Лион]]
| residence            = [[Бэкингем Ордон]]
| date of birth        = [[1926]] оны [[4 сарын 21|дөрөвдүгээр сарын 21]]
| place of birth       = [[Лондон]] хотын Мэйфэйр
|date of death        =  2022 оны [[9 сарын 8]]
|place of death       = Balmoral Castle
|}}
'''II Элизабет''' буюу '''Элизабет Александра Мэри''' ({{Lang-en|Elizabeth II, Elizabeth Alexandra Mary}}, хааны угсаатны хувьд Элизабет овог хэрэглэдэггүй бөгөөд овог хэрэглэх болсон тохиолдолд "Виндзор" гэсэн нэр хэрэглэдэг.<ref>{{cite web|url=http://www.heraldica.org/faqs/britfaq.html#p2-1|title=alt.talk.royalty FAQ: British royalty and nobility:|publisher=Heraldica.org|accessdate=2008-10-12}}</ref>; [[1926]] оны дөрөвдүгээр сарын 21-нд Английн Лондон хотод Мэйфэр дүүрэгт, Вестминстерт төрсөн - 2022 оны 9-р сарын 8-нд Шотландын Балморалед нас барсан). Их Британи, Виндзорын удмын, Хамтын нийгэмлэгийн хаант орнуудын Хатан хаан, Их Британийн Зэвсэгт хүчний дээд командлагч, Английн сүмийн дээд тэргүүн, Хамтын орнуудын тэргүүн. II Элизабет Нэгдсэн Вант Улсын зэрэгцээ [[Канад]], [[Австрали]], [[Шинэ Зеланд]], [[Ямайк]], [[Барбадос]], [[Бахамын Арлууд]], [[Гренада]], [[Папуа Шинэ Гвиней]], [[Соломон Арлууд|Соломоны Арлууд]], [[Тувалу]], [[Сент-Люси]], [[Сент-Винсент ба Гренадин]], [[Белиз]], [[Антигуа ба Барбуда]], [[Сент-Китс ба Невис]] улсуудын хатан хаан бөгөөд түүнийг улс бүрд амбан захирагч төлөөлдөг. Түүний хаанчилдаг 15 улсыг [[Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл]] ({{lang-en|British Commonwealth of Nations}}) гэх бөгөөд тэдгээрийн нийт хүн ам 130 сая орчим юм. Тэрбээр бодит амьдрал дээр эдгээр орнуудын улс төрийн асуудалд оролцдоггүй байв. 

Хамгийн урт хугацаагаар хаан ширээнд суусан тэрээр [[Нэгдсэн Вант Улс]]ад оршин сууж, төр улсын хэрэгт нь шууд оролцдог байжээ. Тэрбээр 1500 гаруй жилийн турш [[Англи]], [[Вэссэкс]], [[Шотланд]]ыг хаанчилсан хааны Виндзор гэр бүлүүдээс гаралтай байсан.

== Намтар ==
Элизабет (гэрийнхэн өхөөрдөж «Лилибэт» гэж дууддаг байжээ) охин Йоркийн гүн ба гүнгийн авхай нарын гэр бүлд төржээ (дараа нь хаан VI Жорж, хатан хаан Элизабет болсон). 

1930 оны 8 дугаар сарын 21-нд түүний цорын ганц охин дүү гүнж Маргарет төржээ. Түүний эцэг 1936 онд өөрийн дүү VIII Эдвардыг хаан ширээнээс буусны дараа хаан ширээг залгамжласан байна.

Елизабет бага насандаа багш хөлсөлж гэртээ боловсрол эзэмшсэн ажээ. Лилибэт охин багаасаа Морь сонирхож, морь унах дуртай болсон байна.  

Дэлхийн 2 дугаар дайны үед эмэгтэйчүүдийн нутаг дэвсгэрийн туслах албанд эмнэлэгийн машины жолооч болж 5 сар цэргийн алба хааж нийгмийн ажилд оролцож байжээ.

1948 оны 5 дугаар сард Элизабет гүнж, хунтайж Филипп нар анхны албан ёсны гадаад айлчлалаа Парис хотоос эхлүүлж байжээ. 

1951 онд эцэг хаан [[VI Жорж]]<nowiki/>ийн эрүүл мэнд муудаж эхэлсэн тул Элизабет олон нийтийн арга хэмжээнд эцгээ орлож оролцож эхэлсэн байна. 1951 оны 10 дугаар сард нөхөр хунтайж Филиппын хамт Төрийн айлчлалаар Канад, АНУ-д зочилж Вашингтон хотноо АНУ-ын Ерөнхийлөгч [[Харри Трумэн]]<nowiki/>тэй уулзаж байсан юм.

Эцэг VI Жорж хаан 1952 оны 2 дугаар сарын 6-нд нас барахад II Элизабет амарч байсан Кени Улсаас яаралтай Лондонд ирж 1952 оны хоёрдугаар сарын 8-нд хорин таван настайдаа тангараг өргөж хаан ширээнд суужээ. Хатан хаанд өргөмжлөх албан ёсны арга хэмжээ Вестминстерын эдлэнд 1953 оны 6 дугаар сарын 2-нд болсон байна. Анх удаа энэхүү томоохон ёслолын үйл ажиллагааг телевизээр шууд дамжуулж байсан байна. 

Тэр үед тэрбээр Хамтын нөхөрлөлийн тэргүүн, Их Британи, Канад, Австрали, Шинэ Зеланд, Өмнөд Африк, Пакистан, Цейлон гэсэн долоон улсын хатан хаан болсон.

== Гэр бүл ==
Дайны дараа 1947 оны 11 дүгээр сарын 20-нд Элизабет гүнж хуримын өмнөх өдөр Эдинбургийн гүн цол хүртсэн Грек, Данийн хунтайж асан дэслэгч [[Эдинбургийн гүн, хунтайж Филип|Филип Маунтбаттен]]тай гэрлэжээ. Тэд дөрвөн хүүхэд төрүүлсэн: 1. [[Уэльсийн хунтайж Чарльз]]; 2. гүнж Анна; 3. Йоркийн гүн, хунтайж Эндрю; болон 4. хунтайж Эдвард, Вессексийн гүн. 

Тэрээр найман ач зээ, 12 элэнц зээ нартай байлаа. Найм дахь ач нь 2007 оны арванхоёрдугаар сарын 17-нд төржээ. 

2021 оны 4 дүгээр сарын 9-нд түүний нөхөр хунтайж Филип нас барж дэлхийн түүхэн дэх хамгийн урт 74 жил үргэлжилсэн хааны гэрлэлт тасарчээ. 

== Үйл ажиллагаа ==
Түүний хаан ширээнд байх урт удаан хугацаанд хаант улсынх нь хүрээнд болон дэлхий даяар өөрчлөлтүүд гарсан бөгөөд эдгээрээс хамгийн том өөрчлөлт нь [[Британийн Эзэнт Улс]]ын задрал (эцгийнх нь хаанчлалын сүүлийн жилүүдэд эхэлсэн үйл явц) болон орчин үеийн Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөлийн үүсэл хөгжил, Европын Холбоо байгуулагдсан, "Хүйтэн дайн", Хүн сансарт ниссэн, Их Британи Иран, Аргентинд, Афганистанд дайтсан, телевиз, интэрнет үүссэн зэрэг чухал үйл явдлууд болсон байна.

== Шагнал ==
* [[Унгар Улсын Гавьяаны одон]]

== Лавлах бичиг ==
{{reflist|2}}

== Нэмж унших ==
* Allison, Ronald; ''The Queen: 50 Years - A Celebration''; HarperCollins UK (October 1, 2001) (ISBN 0004140788)
* Barker, Brian; ''When the Queen Was Crowned''; Routledge (1986) (ISBN 0710083971)
* Bond, J.; ''Elizabeth''; Reader's Digest Association (2002) (ISBN 0-7621-0369-8)
* Bradford, Sarah; ''Elizabeth: A Biography of Britain's Queen''; Riverhead Trade (May 1, 1997) (ISBN 1573226009)
* Erickson, Carolly; ''Lillibet: An Intimate Portrait of Elizabeth II''; St. Martin's Press; 1st edition (January 26, 2004) (ISBN 0312287348)
* Field, Leslie; ''The Jewels of Queen Elizabeth II: Her Personal Collection''; Harry N Abrams; Rev Sub edition (April 1992) (ISBN 0810924978)
* Flamin, Ronald; ''Sovereign: Elizabeth II and the Windsor Dynasty''; Delacorte (1991) (ASIN B001ALWFN8)
* Keay, Douglas; ''Elizabeth II: Portrait of a Monarch''; Arrow; New Ed edition (1992) (ISBN 0099101815)
* Kelley, Kitty; ''The Royals''; New York; Warner Books (1997) (ISBN 0-446-51712-7)
* {{cite book|last=Lacey|first=Robert|title=Royal: Her Majesty Queen Elizabeth II|publisher=Little, Brown|location=London|date=2002|isbn=0748104097}}
* Lacey, Robert; ''Monarch: The Life and Reign of Elizabeth II''; Free Press (May 6, 2003) (ISBN 0743236696)
* {{cite book|last=Lichfield|first=Patrick|title=Elizabeth R: A Photographic Celebration of 40 Years|publisher=Bantam Doubleday Dell|location=Canada|date=1992|isbn=038540266X}}
* Noakes, Michael & Noakes, Vivien; ''The Daily Life of the Queen: An Artist's Diary''; Trafalgar Square (2001) (ISBN 009186982X)
* Pimlott, Ben; ''The Queen: Elizabeth II and the Monarchy''; Harper Collins;revised edition (2007) (ISBN 0-007-11436-2)
* Todd, Judy; ''The Country Life Book of Queen Elizabeth II: A Golden Anniversary Tribute''; Country Life Books (1985) (ISBN 0600333221)
* Waller, Maureen; ''Sovereign Ladies: Sex, Sacrifice, and Power. The Six Reigning Queens of England''; New York, St. Martin's Press (2006) (ISBN 0-312-33801-5)
* ''Jubilee A Celebration of 50 Years of the Reign of Her Majesty Queen Elizabeth II''; Cassell & Co (2002) (ASIN B000BMS0UE)

== Дүрс бичлэгүүд ==
* Frier, Angela & Barnes, Carol; ''Queen Elizabeth II: The Power and the Glory''; Independent Television News (1991)
* Spry-Leverton, Peter; ''Days of Majesty''; Kultur White Star (October 30, 2007) (ASIN B000V02CR8)
* ''The Coronation Story''; Sirocco Productions, Inc. (1993)
== Цахим холбоос ==
{{commons|Elizabeth II of the United Kingdom}}
* [http://www.royal.gov.uk/ Official website]
* {{Genealogics name|id=00000177}}
* [https://web.archive.org/web/20060615120604/http://www.time.com/time/europe/html/060417/story.html Elizabeth II: Modern Monarch]
* [http://youtube.com/theroyalchannel The official YouTube channel]
* [https://web.archive.org/web/20070827082049/http://encarta.msn.com/media_461541878_761556932_-1_1_BB/media.html A short video of Elizabeth's coronation] from [[Encarta]] encyclopedia.
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/in_depth/uk/2002/the_golden_jubilee/ BBC Coverage of The Queens Golden Jubilee (2002)]
* [http://archives.cbc.ca/IDD-1-69-70/life_society/new_queen/ CBC Digital Archives - Canada's New Queen]
* [http://archives.cbc.ca/society/monarchy/clips/4369/ CBC Digital Archives - Coronation of Queen Elizabeth II]

{{authority control}}
{{DEFAULTSORT:Элизабет, 2}}
[[Ангилал:II Элизабет| ]]
[[Ангилал:Их Британийн хан]]
[[Ангилал:20-р зууны Британийн түүх]]
[[Ангилал:Их Британийн ван]]
[[Ангилал:Их Британийн дэлхийн хоёрдугаар дайны хүн]]
[[Ангилал:Морь сургагч ба үржүүлэгч]]
[[Ангилал:Хатан хаан]]
[[Ангилал:Австрийн Бүгд Найрамдах Улсын төлөөх гавьяаны Их-Од хүндэт тэмдгийн шагналтан]]
[[Ангилал:Ависын Рыцарь одон шагналтан]]
[[Ангилал:Аврагч одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Ацтекийн Бүргэд одон шагналтан (колланэ)]]
[[Ангилал:Бүгд Найрамдах Польшийн Гавьяаны одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Унгар Улсын Гавьяаны одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Гэгээн Иаковын Сэлэм одон шагналтан (хүзүүний гинжтэй)]]
[[Ангилал:Гурван Одод одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Гэгээн Олафын одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжний хамт)]]
[[Ангилал:Давхар Цагаан Загалмай одон шагналтан (1-р зэрэг)]]
[[Ангилал:Италийн Бүгд Найрамдах Улсын Гавьяаны одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Их Витаутасын одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Испанийн алтан нэхий хүлэг баатрын одон шагналтан]]
[[Ангилал:Заан одон шагналтан]]
[[Ангилал:Леопольдын одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Марийн орны гинжит загалмай одон шагналтан]]
[[Ангилал:Мөрөвч одонгийн хатагтай]]
[[Ангилал:Нассаугийн Ордны Алтан Арслан одонгийн хүлэг баатар шагналтан]]
[[Ангилал:Нидерландын Арслан одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Нил одон шагналтан]]
[[Ангилал:Өмнөдийн Загалмай Үндэсний одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Перугийн Нарны одон шагналтан (колланэ)]]
[[Ангилал:Румыны Од шагналтан (колланэ)]]
[[Ангилал:Серафимов одон шагналтан]]
[[Ангилал:Холбооны Германы Гавьяаны Загалмай одон шагналтан (их загалмайн тусгай зэрэглэл)]]
[[Ангилал:Хризантем одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжний хамт)]]
[[Ангилал:Хүндэт легионы гишүүн (их загалмай)]]
[[Ангилал:Цагаан Арслан одон шагналтан (хүзүүний гинжтэй)]]
[[Ангилал:Цамхаг ба Илд одон шагналтан (хүзүүний гинжтэй)]]
[[Ангилал:Цагаан Бүргэд одон шагналтан]]
[[Ангилал:Чакри одон шагналтан]]
[[Ангилал:Чөлөөлөгч Сан Мартины одон шагналтан]]
[[Ангилал:Шонхрын одон шагналтан (одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Финландын Цагаан Сарнай одон шагналтан (их загалмай одонгийн гинжтэй)]]
[[Ангилал:Фөникс одон шагналтан (их загалмай)]]
[[Ангилал:Югославын Иx-Од одон шагналтан]]
[[Ангилал:III Карлосын одон шагналтан]]
[[Ангилал:Лондоны хүн]]
[[Ангилал:Их Британичууд]]
[[Ангилал:1926 онд төрсөн]]
[[Ангилал:2022 онд өнгөрсөн]]