Алан Матисон Тюринг хуудасны эх кодыг харах

{{Infobox person
| birth_name = Alan Mathison Turing
| image = Alan Turing az 1930-as években.jpg
| image_size = 200px
| caption = 16 настай Тюрингийн зураг
| birth_date = {{Birth date|1912|6|23|df=yes}}
| birth_place = Их Британи, Лондон хот
| death_date = {{Death date and age|1954|6|7|1912|6|23|df=yes}}
| death_place = Их Британи, Чешир, [[Вилмслоу]]
| residence = Холбоот вант улс
| nationality = Британи
| field = [[Математик]], [[Криптоанализ]], [[Компьютерийн шинжлэх ухаан]]
| work_institutions = [[Кэмбрижийн их сургууль]]<br />[[Засгийн газрын код ба шифрийн сургууль]]<br />[[Үндэсний физикийн лаборатори]]<br />[[Манчестрийн их сургууль]]
| alma_mater = [[Кэмбрижийн Кингс коллеж]]<br />[[Принстоны их сургууль]]
| doctoral_advisor = [[Алонзо Чөрч]]
| doctoral_students = [[Робин Ганди]]
| known_for = [[Зогсоох асуудал]]<br />[[Тюринг машин]]<br />[[Энигмагийн криптоанализ]]<br />[[Автомат тооцоолон бодох төхөөрөмж]]<br />[[Тюрингийн шагнал]]<br />[[Тюринг тест]]<br />[[Тюринг-Механизм]]
| prizes = [[Officer of the Order of the British Empire]]<br />[[Fellow of the Royal Society]]
}}
'''Алан Матисон Тюринг''' ({{lang-en|Alan Mathison Turing}} ([[1912 он]]ы [[6 сарын 23]]-нд төрсөн —[[1954 он]]ы [[6 сарын 7]]-нд нас барсан) — Английн нэрт [[математик]]ч, [[логик]]ч, [[криптограф]]ч, [[информатик]]ийн хөгжилд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн хүн. 1945 оны [[Их Британийн эзэнт гүрний медаль]]тай, 1951 оноос Лондонгийн Хааны нийгэмлэгийн (шинжлэх ухааны) гишүүн болсон<ref name="БСЭ">http://slovari.yandex.ru/Тьюринг/БСЭ/Тьюринг%20Алан%20Матисон/|заглавие=Тьюринг{{Dead link|date=Аравдугаар сар 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Алан Матисон|издание=3-е</ref>.  

1936 онд түүний санал болгосон абстракт тооцоолон бодох машин «[[Тюринг машин]]» нь [[өргөн хүрээнд зориулсан компьютер]] юм.
<ref name="frs">{{Cite journal 
| last1 = Newman | first1 = M. H. A. 
| authorlink = Max Newman
| doi = 10.1098/rsbm.1955.0019 
| title = Alan Mathison Turing. 1912–1954 
| journal = Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society
| volume = 1 
| pages = 253 
| year = 1955 
| jstor = 769256
| pmid =  
| pmc = 
}}</ref>. Энэ машин нь алгоритмын ойлголтыг томьёолох болон одоо болтол янз бүрийн онолын болон хэрэглээний судалгаанд ашиглагдаж байна. Алан Тюрингийг олон нийт информатикийн болон хиймэл оюун ухааны эцэг хэмээн үздэг билээ.<ref>{{cite book
 | last1 = Homer
 | first1 = Steven
 | last2 = Selman
 | first2 = Alan L.
 | authorlink =
 | coauthors =
 | title = Computability and Complexity Theory
 | publisher =
 | series =
 | volume =
 | edition =
 | date =
 | location =
 | page = 35
 | pages =
 | language =
 | url = http://books.google.com/?id=r5kOgS1IB-8C&pg=PA35
 | doi =
 | id =
 | isbn = 0-387-95055-9
 | mr =
 | zbl =
 | jfm =
 | year = 2001
 | accessdate =13 May 2011
}}</ref>.
Дэлхийн II дайны үед Алан Тюринг Блетчли-паркт байрлах криптоанализийн чиглэлээр ЗГ-ын код болон шифрийн сургуульд ажиллаж байв.
Тэрээр [[Hut 8]] гэх бүлгийг удирдаж байсан бөгөөд [[Кригсмарине|Германы усан цэргийн флотын]] мэдээд криптоанализ хийхэд чиглэгдэж байв.
Тюринг захианы нууцлалыг эвдэх хэд хэдэн арга зохиосон бөгөөд үүн дотор Германы [[Энигма шифратор]]ын нууцыг тайлахад ашиглагдаж байсан [[Бомбе]] машинд зориулсан онолын суурь бүтээл ч гэсэн орж байв.

Дайны дараа Тюринг [[Их Британийн физикийн үндэсний лаборатори]]д ажиллаж байв. Энд тэрээр өөрийн төслийн дагуу дэлхийд анх удаа санах ойд хадаглагдах програмтай компьютер [[ACE]] бүтээгджээ.
1948 онд эрдэмтэн маань [[Манчестер их сургууль|Манчестерийн их сургуулийн]] дэргэдэх Макс Ньюманы тооцоолон бодох лабораторид нэгдсэн бөгөөд тэнд [[Манчестерийн компьютер|Манчестерийн компьютерууд]]{{sfn|Leavitt|2007|с=231–233}} бүтээхэд туслахаар оролцсон ба дараагаар нь [[Математик биологи|математик биологийн]] талаар сонирхож эхэлжээ. 

* [[Тюринг машин]]
* [[Тюринг тест]]
* [[Тюрингийн шагнал]]
* [[Чёрча — Тюрингийн тезис]]
* [[Тюрингийн бүрэн байдал]]

==Эшлэл==
<references/>
{{authority control}}

{{DEFAULTSORT:Тюринг, Алан Матисон}}
[[Ангилал:Английн математикч]]
[[Ангилал:Информатикч]]
[[Ангилал:Компьютерын пионер]]
[[Ангилал:Криптоаналитикч]]
[[Ангилал:Логик судлаач]]
[[Ангилал:Онолын биологич]]
[[Ангилал:20-р зууны математикийн логик судлаач]]
[[Ангилал:Хиймэл оюуны хүн]]
[[Ангилал:Энигма (машин)]]
[[Ангилал:Их Британийн дэлхийн хоёрдугаар дайны хүн]]
[[Ангилал:Манчестер их сургуулийн багш]]
[[Ангилал:Ухамсрын гүн ухааны төлөөлөгч]]
[[Ангилал:Оюун ухаан судлаач]]
[[Ангилал:Ижил хүйстний түүх]]
[[Ангилал:Ханы Нийгэмлэгийн гишүүн]]
[[Ангилал:Их Британийн эзэнт гүрэн одонгийн офицер]]
[[Ангилал:Их Британичууд]]
[[Ангилал:1912 онд төрсөн]]
[[Ангилал:1954 онд өнгөрсөн]]