Алтан Орд хуудасны эх кодыг харах

{| border="1" cellpadding="2" style="float:right; border-collapse:collapse; border-color:#f2f2f4; margin-left:15px; margin-bottom:15px; width:380px; font-size:95%; border:1px solid #aaaaaa;"
| align="center" colspan="2" style="line-height:1.7em; background-color:#E0E0E0;" | <span style="font-size:1.5em">'''Алтан Ордны Улс'''</span><br /><span style="font-size:1.5em">'''Зүчийн Улс'''</span><br /><span style="font-size:1.5em">{{MongolUnicode|ᠠᠯᠲᠠᠨ<br /> ᠣᠷᠳᠤ ᠶᠢᠨ<br /> ᠤᠯᠤᠰ}}</span>
|-
| align="center" colspan="2" style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" width="100%" style="border:none; margin:0; padding:0;"
| align="center" width="50%" | [[File:Flag of the Mongol Empire 2.svg|150px|Их Монгол Улсын далбаа]]
| align="center" width="50%" | [[File:Golden Horde flag 1339.svg|150px|Алтан Ордны Улсын далбаа]]
|-
| align="center" | [[Их Монгол Улс]]ын далбаа
| align="center" | Алтан Ордны Улсын далбаа<ref>{{cite book|last=Zahler|first=Diane|title=[[Өзбег|Өзбег хааныг]] хаанчлах үед хэрэглэж байсан Алтан Ордны Улсын далбааг [[Анжелино Далорто]]гийн 1339 онд зурснаар|url=https://books.google.com/books?id=1w2XAgAAQBAJ&pg=PA70|year=2013|publisher=Twenty-First Century Books|isbn=978-1-4677-0375-8|page=70|edition=Revised}}</ref>
|}
|-
| align="center" colspan="2" style="background-color:#E0E0E0; border:1px solid #AAAAAA;" | '''Цаг тооны хэлхээс'''<br />'''1242 – 1502 он'''<ref>{{citation|last=Halperin|first=Charles J.|year=1986|title=Russia and the Golden Horde: The Mongol Impact on Medieval Russian History}} [https://archive.org/details/russiagoldenhord0000halp online]</ref>
|-
| style="background:#ffffff" align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" width="100%"
|+
|
|
|-
| width="50%"  align="left" valign="top" |[[Их Монгол Улс|←]] [[File:Flag of the Mongol Empire 2.svg|20px]][[Их Монгол Улс]]<br />[[Ижилийн Булгарчууд|←]] [[File:Тамга рода Дуло.jpg|20px]][[Ижилийн Булгарчууд|Ижилийн Булгар Улс]]<br />[[Кипчак|←]] [[Кипчак|Куман-Кипчакийн Холбоо]]
| align="right" | 
| align="right" | [[Узбекийн Ханлиг]] [[Узбекийн Ханлиг|→]]<br />[[Касимын Ханлиг]] [[Касимын Ханлиг|→]]<br />[[Газари (Генуагийн колони)|Газари]] [[Газари (Генуагийн колони)|→]]<br />[[Астраханийн ханлиг|Астраханийн Ханлиг]] [[Астраханийн ханлиг|→]]<br />[[Казахын Хант Улс|Казахын Ханлиг]] [[Казахын Хант Улс|→]]<br />[[Крымын ханлиг|Крымын Ханлиг]] [[Казахын Хант Улс|→]]<br />[[Сибирийн ханлиг|Сибирийн Ханлиг]] [[Сибирийн ханлиг|→]]<br />[[Ногай улс|Ногайн Орд]] [[Ногай улс|→]]<br />[[Казанийн ханлиг|Казанийн Ханлиг]] [[Казанийн ханлиг|→]]<br />[[Их Орд|Их Ордны Улс]] [[Их Орд|→]]
|}
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Албан ёсны хэл|Албан хэл]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Монгол хэл]] мөн түүнчлэн улсын нутаг дэвсгэрт хэрэглэгдэх томоохон хэлнүүд<br />[[Түрэг хэлний бүлэг|түрэг]], [[орос хэл|орос]], [[кипчак хэл|кипчак]]<ref>{{cite book |last=Kołodziejczyk |first=Dariusz |author-link=Dariusz Kołodziejczyk |title=The Crimean Khanate and Poland-Lithuania: International Diplomacy on the European Periphery (15th-18th Century). A Study of Peace Treaties Followed by Annotated Documents. |url=https://books.google.com/books?id=FHrTxHmegRYC&pg=PP1 |year=2011 |publisher=Brill |location=Leiden |isbn=978-90-04-19190-7}}</ref><ref>Mustafayeva, A.A.; Aubakirova, K.K.. "The language situation and status of the Turkic language in the Egyptian Mamluk state and Golden Horde". ''Journal of Oriental Studies'', [S.l.], v. 97, n. 2, p. 17-25, June 2021. ISSN 2617-1864. Available at: <https://bulletin-orientalism.kaznu.kz/index.php/1-vostok/article/view/1689>. Date accessed: 01 sep. 2021. doi: https://doi.org/10.26577/JOS.2021.v97.i2.02.</ref> ба өөр бусад хэл
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Нийслэл]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Сарай (хот)|Сарай]] <small>(баруун жигүүрийн нийслэл, сүүлд хамтын)</small><br />[[Сыгнак]] <small>(зүүн жигүүрийн нийслэл)</small>
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Төрийн хэлбэр]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Хаант засаг|Сонгох хаант засаглал]] <small>([[Талын эзэнт гүрэн|нүүдэлчдийн эзэнт гүрэн]])</small>
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Төрийн тэргүүн]]'''<br />– 1226–1280 он<br />– 1227–1255 он<br />– 1257–1266 он…<br />– 1379–1395 он<br />– 1459–1465 он<br />– 1481–1502 он
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Хаан]] (сонгох хаант улс)<br /> [[Орда хан]] ([[Цагаан Орд]])<br /> [[Бат хаан]] ([[Хөх Орд]])<br /> [[Бэрх|Бэрх хан]] ([[Цагаан Орд|Цагаан]], [[Хөх Орд]]ыг хамтад нь)<br /> [[Тохтамыш|Тохтамыш хан]]<br /> [[Махмуд (Астраханийн хан)|Махмуд хан]] ([[Их Орд]])<br /> [[Шейх Ахмед|Ахмед хан]] 
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Гүйцэтгэх засаглал]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Их Хуралдай]]
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Нутаг дэвсгэр]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | 6.000.000&nbsp;км² (≈ 1310 он<ref>{{cite journal |last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D | title = East-West Orientation of Historical Empires | journal = Journal of World-Systems Research|date=December 2006 |volume=12|issue=2 |page=222 |url =http://jwsr.pitt.edu/ojs/index.php/jwsr/article/view/369/381|access-date=12 September 2016 |issn= 1076-156X}}</ref><ref>{{cite journal|date=September 1997|title=Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia|journal=[[International Studies Quarterly]]|volume=41|issue=3|page=498|doi=10.1111/0020-8833.00053|author=Rein Taagepera|author-link=Rein Taagepera|jstor=2600793|url=http://www.escholarship.org/uc/item/3cn68807}}</ref>)
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''Түүхэн он'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[1242 он]]: [[Монголчуудын Русь руу хийсэн довтолгоо|Русийг байлдан дагуулав]]
|-
| style="background-color:#F2F2F4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''[[Мөнгөн тэмдэгт]]'''
| style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[Пул (мөнгөн дэвсгэрт)|Пул]], [[Сум (мөнгөн дэвсгэрт)|сум]], [[дирхам]]
|-
| align="center" colspan="2" style="background-color:#F2F2F4; background-color:#f2f2f4; border:1px solid #AAAAAA;" | '''Алтан Ордны Улсын нутаг дэвсгэр'''
|-
| colspan="2" align="center" style="background-color:#F9F9F9; border:1px solid #AAAAAA;" | [[File:GoldenHorde1300.png|center|355px|Их Монгол Улс 1206 оноос 1294 онд хуваагдах хүртлээ]]
|}
{{Монголчуудын түүх}}
{{Оросын түүх}}
'''Алтан Ордны Улс''' нь [[Их Монгол Улс|Их Монгол Улсын]] бүрэлдэхүүн хэсэг байсан бөгөөд [[Чингис хаан|Чингис хааны]] ач [[Бат хаан|Бат хааны]] удирдлага дор [[Дунай мөрөн|Дунай мөрнөөс]] [[Балхаш нуур]] хүртэлх нутагт оршин тогтносон, [[монголчууд]]ын төрт улс юм. Чингис хаан 1206 онд Их Монгол Улсыг байгуулаад өөрийн хүүхдүүдэд газар нутгаа хуваан өгсөн бөгөөд Бат хааны эцэг Зүчи өөрийн эзэмшил харьяа нутагтаа бие даасан улс байгуулах эхлэл тавьсан нь түүхэнд '''Зүчийн Улс''' буюу Алтан Ордны Улс хэмээн нэршиж үлджээ. 1227 онд Зүчи нас барж түүний хүү Бат хаан ширээнд сууснаар Алтан Ордны Улс бий болж төлөвшиж эхэлсэн байна.

Чингисийн залгамжлагч [[Өгэдэй хаан|Өгэдэйн]] кипчакуудыг сөнөөхөөр илгээсэн аян дайныг [[1235]] онд [[Бат хаан]] удирдан явсан юм. Монголчууд [[Урал мөрөн|Урал мөрөнг]] [[1237]] онд гатлан Кипчак, Булгар, Башкир зэрэг улсуудыг эзлэн төв [[Русь|Русьт]] нэвтрээд [[Москва]], [[Киевийн Вант Улс|Киев]] зэрэг олон хотуудыг довтлон эзэлжээ. Оросоос Монголчууд [[Польш]], [[Силези]], [[Унгар|Унгарт]] очиж [[1240 он|1240]] онд [[Люблин]], [[Харьков|Харьковыг]] газартай тэгшилсэн байна. Бат [[1241 он]]ы [[дөрөвдүгээр сар]]д [[Легницийн тулалдаан|Легницийн]] ойролцоо Силез, Польш, [[Тевтон|Тевтоны]] цэргийн нэгдсэн армийг бут цохисон.

[[Неостад|Неостадын]] бэхлэлтээр довтолгоо зогсож, зүүн зүг буцан Ижил мөрний савд Бат өөрийн гоёмсог торгон гэрээ барьжээ. XIV зууны сүүлээр Алтан ордны улс Москвагийн бослогуудаас болж сульдсан ба [[Төмөр]] [[1395 он]]д Алтан Ордны Улсыг нэгтгэсэн ч түүнийг нас бармагц [[Астраханийн ханлиг|Астрахань]], [[Казанийн ханлиг|Казань]], [[Крымын ханлиг|Крым]], [[Сибирийн ханлиг|Сибирь]] гэх дөрвөн улсад хуваагджээ. [[1480 он|1480-аад]] онд III Иван Васильевич татвар төлөхөө больж, улмаар 1502 онд [[Крымын ханлиг]]т эзлэгдэн Алтан ордны улс оршин тогтнохоо больсон байнa. Алтан ордны улс унасан ч [[Крымын ханлиг]] хүчирхэгжиж Русь руу үе үе хүчтэй довтлох болсон тул Русь довтолгооныг нь болиулахын тулд эд бараагаар алба барьж байв. 1685 онд Русийн I Петр хаан золиосны мөнгө төлөхийг бүрмөсөн болиулсан бөгөөд золиосны мөнгө төлж байсан нь Алтан Ордны ноёрхол үргэлжилж байсан эсвэл Крымын хараат байдалтай байсан гэсэн үг биш юм. 

Алтан ордны улсыг яваандаа бүрмөсөн [[түрэгжилт|түрэгжиж]] түрэгийн буюу [[татар үндэстэн|татар үндэстний]] улс болсон гэж үздэг ба хэдийд, хэрхэн түрэгжсэн талаар эрдэмтэд маргасаар байна. Крымын хан [[:en:Mehmed I Giray|I Мехмед Гирей]] 1515 онд өөрийгөө "Бүх мугалчуудын [[:en:Padishah|падишах]]" цолд өргөмжилжээ.<ref>[http://publ.lib.ru/ARCHIVES/G/GAYVORONSKIY_Oleksa/_Gayvoronskiy_O..html Гайворонский О. Повелители двух материков. Т.1: Крымские ханы XV-XVI столетий и борьба за наследство Великой Орды. (2007)]</ref><ref>[http://rikonti-khalsivar.narod.ru/G1.4.htm Часть III Мехмед I Герай 1515-1523 «ПАДИШАХ ВСЕХ МОГУЛОВ»] А в 1515 году крымский хан Мехмед I Герай взял себе даже титул «падишах всех могулов (монголов)», ориентируясь уже не на величие золотоордынских ханов Батыя и Тохтамыша, но на самого Чингисхана"</ref> Мөн өөрийн харьяат татаруудыг мугал буюу монгол гэж нэрлэхийг оролдсон ч татарчуудын дийлэнх нь түрэг гаралтай тул энэ нэрийг хүлээж авсангй. [[Крымын ханлиг]], [[Астраханийн ханлиг]], [[Казанийн ханлиг]]ийн хангууд бүгд Зүчийн угсааных байв.

== Төрийн бүтэц, тогтолцоо ==
Чингис хаан баруун зүгийн [[Хорезмын эзэнт улс|Сартуул]], [[Хар Хидан|Харкидан]], [[Харлуг|Карлуг]], [[Кипчак]] улсыг дайлан эзэлсний дараа тус нутгийг ахмад хөвүүн Зүчидээ эзэмшил болгон өгсөн. Энэ үеэс [[Эрчис мөрөн|Эрчис]] мөрнөөс баруун тийш, Хорезмаас умарш хойд туйл хүртэл нутгийг мэдэх болж энэ улсыг Зүчийн улс, Алтан Орд гэх зэргээр нэрлэх болсон. Зүчи ханы дараа [[Бат хаан]] [[Монголчуудын Европ дахь байлдан дагуулалт|ахмад хөвүүдийн аян дайнаар]] орос, кипчакийг эзэлж газар нутгаа баруун зүгт тэлсэн. 

Анх төрийн бүтэц нь Чингис хааны Зүчид өгсөн дөрвөн мянгат ардаас бүрдсэн хагас цэргийн байгуулалтыг ашиглаж байсан. Улмаар суурин соёлт иргэнийг дагуулснаар шинэ бүтэцд шилжсэн. 

Бат хаан улсаа байгуулсны дараа газар нутгаа зүүн баруун гарт хувааж, баруун гарыг Бат хаан өөрөө [[Ижил мөрөн|Ижил мөрнөөс]], [[Болгар]] хүртлэх нутгийг захирсан нь хожим '''Хөх Орд, Алтан Орд''' гэх нэртэй болж, ах [[Орда хан|Ордад]] [[Эрчис мөрөн|Эрчисээс]] [[Урал гол|Яик мөрний]] хоорондын нутгийг өгснийг хожим нь '''Цагаан Орд''' хэмээв. Харин Батын улс, Ордын улс хоёрын завсрын нутгийг дүү [[Шибан|Шибанд]] өгч захируулсныг хожим '''Саарал Орд''' гэх болжээ. Алтан Ордын хааныг сонгохдоо анх их хуралдайгаар ноёдын шийдвэр, өмнөх хааны гэрээсийг харгалзан үзэж шийддэг байсан. Энэ ёсыг 1313 онд [[Тохта|Тохта хааныг]] тэнгэрт халих хүртэл хэрэглэж байгаад, [[Өзбег|Өзбег хааны]] үеэс хойш [[Их Засаг]] хуулийг огоорч, зөвхөн хуйвалдаан, цуст урсгасан тэмцэж байж хэн хүчтэй нь ялж хаан болдог харгис тогтолцоо руу шилжсэн. 

"Алтан Орд нь арван тойрогд хуваагдаж байсан. 

# [[Хорезм]]
# [[Дешт-и Кипчак]]
# Хазарын улс: [[Дагестан]] орчмын нутаг
# [[Крымын хойг|Крым]]
# [[Азовын тэнгис|Азовын хязгаар]]
# '''[[Черкесск|Черкес]]'''
# '''Булгар''' 
# '''Валахи''' буюу одоогийн [[Румын]] улсын нутаг
# Ас буюу '''Алан'''
# '''Орос орон'''"<ref>{{Cite book |last=С. |first=Цолмон |title=Алтан ордны улс |publisher=ШУА-Түүхийн хүрээлэн |year=2006 |location=Улаанбаатар |pages=25-27}}</ref>

Төрийн хэргийг цэрэг, иргэний гэсэн хоёр аппаратд хувааж, Их Засаг хуулийг ёсчлон хэрэгжүүлж байв. Иргэний захиргааг везир хэмээх түшмэл тэргүүлж, санхүү, захиргаа, түшмэдийн асуудлыг хариуцдаг. Төрийн бүх асуудалд везир чухал нөлөөтэй учир везир үгүйд орлогч түшмэл нь алба үүргийг хариуцдаг байв. Везирийн доор их бичээч, бичээч, эмир, наиб, баскак буюу даргач болон бусад тушаалтан ажиллаж байв. 

Цэргийн захиргааны үндэс нь Чингис хаанаас хувьлан өгсөн дөрвөн мянгатын ноён, сүүлд дагасан харь орны цэргүүдээс бүрдэж байсан. Энэ улсын хааны доорх цэргийн дээд тушаалтныг [[беклярбек]] гэнэ. Беклярбек нь орчин үеийнхээр цэргийн сайдын тушаалтай дүйцүүлж болно. Беклярбекийн дараа дөрвөн [[улус эмир]], өөр гурван эмир байна. "Зарлиг тушаал дээр султаны нэрний дараа, везирийн өмнө бичигдэнэ. Тэднээс нэг нь үгүй байсан ч, тухайн баримтад дөрвүүлэнгийнх нь нэрийг бичдэг."<ref>{{Cite book |last=П. |first=Дэлгэржаргал |title=Монголын Эзэнт Гүрний Түүх - Зүчийн Улс |publisher=МУИС |year=2019 |isbn=9919-9552-2-1 |location=Улаанбаатар |pages=187}}</ref> Харин Оросын хотуудаас авах татвар, гувчуурыг эхэн үедээ түшмэл томилж хураадаг байсан нь тэдгээр түшмэд хумслах, завших асуудал үүсч байсан тул Өзбег хааны үеэс хойш Оросын вангууд уг үүргийг хариуцах болсоноор Оросын вант улсууд эдийн засгийн хувьд биеэ даах боломж олгосон.  

== Зоос ==
<gallery mode="nolines">
Файл:Dirhems of the Golden Horde, 1251-1259. Bulgar.jpg|Мөнх хааны тамгатай зоос (Булгар, 1251-1259)
Файл:Golden Horde. Berke. AH 655-665 AD 1257-1267 Qrim (Crimea) mint. Struck circa AH 662-665 (AD 1263-1267).jpg|Бэрх хааны зоос (крым, 1263-1267)
Файл:Golden Horde. Möngke (Mengu) Timur. AH 665-679 AD 1267-1280 Bulghar mint. Dated AH 672 or 3 (AD 1273-1275).jpg|Мөнхтөмөр хааны зоос (Булгар, 1273-1275)
Файл:Golden Horde. Töde Möngke (Mengu). AH 679-687 AD 1280-1287 Qrim (Crimea) mint.jpg|Тодмөнх хааны зоос (крым, 1280-1287)
Файл:Tulabuga coin.jpg|Тулабуга хааны зоос (1287-1291)
Файл:M38 Juchides Saray 1 (8227766434).jpg|Жанибек хааны зоос (1342-1357)
Файл:Бердибек чекан Азака 759 г.х..jpg|Бердибег хааны зоос (Азак, 1357)
Файл:Ордумелик Сарай ал-Джадид 762 г.х..jpg|Ордумалик хааны зоос (Азак, 1360)
Файл:Кильдибек Азак 762 г.х..jpg|Кильдибег хааны зоос (Азак, 1360)
Файл:DmitroDonskuy1 Abdulah.png|Абдуллах хааны зоос (Москва, 1361-1370)
Файл:Dawlat berdi coin.jpg|Давлет берди хааны зоос (Каффа, 1419-1421/1428-1432) 
</gallery>

== Алтан ордны хаад ==
# [[Бат хаан|Бат хан]] (1227-1256)
# [[Сартаг хан]] (1255-56)
# [[Улагчи|Улагчи хан]] (1257)
# [[Бэрх|Бэрх хан]] (1257-1266)
# [[Мөнхтөмөр]] хан (1266-1282)
# [[Тодмөнх]] хан (1282—1287)
# [[Тулабуга]] хан (1287—1291)
# [[Тохта]] хан (1291—1312)
# [[Өзбег]] хан (1312-1341)
# [[Тинибег]] хан (1341-1342)
# [[Жанибег]] хан (1342—1357)
# [[Бердибег]] (1357—1361)
# [[Кульпа]] (1359-1360)
# [[Наурузбег]] (1360-1361)
# [[Хызр]] (1361-1362)
# [[Төмөр Хожа|Төмөрхожа]] (1362)
# [[Кильдибег]] (1362-1363)
# [[Абдуллах хан|Абдаллах]] (1362-1370), бодитоор бол [[Мамай]] захирч байв
# [[Мурид]] (1362-1367)
# [[Азиз шейх|Азиз]] (1367-1369)
# II Жанибек (1369-1370), бодитоор бол [[Мамай]] захирч байв
# [[Мухаммед Булак]] (1370-1379), бодитоор бол [[Мамай]] захирч байв
# [[Тулунбег|Тулунбек]] (1370-1373), (засаг баригч), бодитоор бол [[Мамай]] захирч байв
# [[Айбег (Алтан Орд)|Айбек]] (1373-1376)
# [[Араб шах]] (1376-1379)
# [[Хаанбег|Хаанбек]] (1375-1376)
# [[Черкес|Хажи Черкесс]] (1375-1376)
# [[Урус]] (1376-1378), мөн Цагаан Ордны хан байсан бөгөөд Тохтамышын авга нь байв
# '''[[Тохтамыш]]''' (1380-1395)
# [[Төмөрхүтлүг|Төмөркутлуг]] (1396-1399), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Шадибег|Шадибек]] (1399-1407), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Болд (Алтан Орд)|Болд султан]] (1407-1410), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Төмөр (Алтан Орд)|Төмөр]] (1410-1412), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Желал ад-Дин (Алтан Орд)|Желал Ад Дин]] (1411-1412), [[Литва|Литваас]] дэмжлэгтэй хаан
# [[Керим берди|Керим Берди]] (1409, 1412-1413, 1414), Оросоос дэмжлэгтэй хаан
# [[Кебек (Алтан Орд)]] (1413-1414), Литваас дэмжлэгтэй хаан
# [[Жаббар берди|Жаббар Берди]] (1414-1415, 1416-1417), Литваас дэмжлэгтэй хаан
# [[Чэкрэ]] (1414-1416), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Кадыр берди]] (1419), Литваас дэмжлэгтэй хаан
# [[Дервиш]] (1417-1419), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Хажи Мухаммед|Хажжи Мухаммед]] (1419)
# Бег Суфи (1419), [[Эдигу|Эдигугийн]] тоглоомын хаан
# [[Үлүг Мухаммед]] (1419-1421, 1428-1433)
# [[Давлет берди|Давлет Берди]] (1419-1421)
# [[Барак (Алтан Орд)|Барак]] (1422-1427)
# [[Сайид Ахмед]] (1433-1435)
# [[Күчүк Мухаммед]] (1435-1459)
== Их Орд ==
# [[Махмуд (Их Орд)|Махмуд]] (1459-1465)
# [[Ахмед]] (1465-1481)
# [[Шейх Ахмед]] (1481-1498, 1499-1502)
# [[Муртаза]] (1498-1499)

==Газрын зураг==
<gallery>
Файл:Казань, Сибирь, Узбек, Казахийн хант улсууд.jpg
Файл:Астраханий хант улс.jpg
Файл:АО.jpg
File:Golden Horde 2.png
</gallery> 

== Лавлах холбоос ==
{{лавлах холбоос}}{{DEFAULTSORT:Алтан Ордны улс}}
[[Ангилал:Алтан Ордны Улс| ]]
[[Ангилал:Азийн түүхэн улс]]
[[Ангилал:Их Монгол Улс]]
[[Ангилал:Еврази]]
[[Ангилал:Европын түүхэн улс]]
[[Ангилал:Төв Азийн түүх]]
[[Ангилал:Дундад зууны улс]]
[[Ангилал:Монголын түүхэн улс]]