Ардчилалын эрэмбэ

Ардчилалын эрэмбэ, 2022 он.

Бүрэн Ардчилал: 9,01–10,00 8,01–9,00 Бүрэн бус ардчилал: 7,01–8,00 6,01–7,00

Холимог дэглэм: 5,01–6,00 4,01–5,00 Авторитар дэглэм: 3,01–4,00 2,01–3,00 1,01–2,00 0,00–1,00

Ардчилалын эрэмбэ (англи. Democracy Index) — Их Британий "Economist Group" хувийн компанийн "Economist Intelligence Unit " судалгааны хүрээлэнгийн мэргэжилтнүүдийн гаргасан улс орнуудад тогтсон ардчилалын эрэмбэлэл юм. Энэхүү жагсаалтыг долоо хоног тутмын "The Economist" сэтгүүл хэвэлэн нийтэлдэг байна.

Энэхүү эрэмбэд дэлхийн 167 орныг багтаасан бөгөөд ардчиллын хөгжлийн түвшингээр нь ангилсан улс төрийн тогтолцооны ангиллыг гаргажээ. Ангилалыг гаргахдаа сонгууль ба олон ургальч үзэл, иргэний эрх чөлөө, төрийн үйл ажиллагаа, хүн амын улс төрийн оролцоо, улс төрийн соёл гэсэн 5 ангилалд бүлэглэсэн 60 үзүүлэлтийг шалгаруулан авч үздэг байна. Уг эрэмбийг анх 2006 онд сэтгүүлчид эмхэтгэн хэвлүүлж, 2008, 2010 онд шинэчилэн нэмсэн бөгөөд түүнээс хойш тус сэтгүүлээс жил бүр хэвлэн нийтэлдэг болсон юм.

Төрийн тогтолцооны ангилал

Бүрэн ардчилал гэдэг нь иргэний эрх чөлөө, улс төрийн үндсэн эрх чөлөөг дээдлээд зогсохгүй ардчиллын зарчмуудыг хөгжүүлэх боломжийг олгодог улс төрийн соёлоор дэмжигдсэн улс орнууд юм. Эдгээр улс орнуудад төрийн хяналт, тэнцвэрийн тогтолцоо, шийдвэр нь бие даасан байдаг, хараат бус бие даасан шүүх засаглал, зөв ​​үйл ажиллагаа явуулдаг засгийн газар, олон талт, хараат бус хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байдаг. Эдгээр улс орнууд ардчиллын үйл ажиллагаанд цөөхөн хэдэн асуудалтай байдаг.

Төгс бус ардчилал нь сонгууль шударга, чөлөөт, иргэний үндсэн эрх чөлөөг хүндэтгэдэг боловч асуудалтай (жишээлбэл, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөг зөрчсөн) улс орнууд юм. Эдгээр улс оронд улс төрийн соёл сул, улс төрийн оролцоо бага, засаглалын тогтолцооны үйл ажиллагаанд хүндрэлтэй гэх мэт ардчиллын бусад тал дээр ихээхэн дутагдалтай байдаг.

Холимог дэглэм гэдэг нь шударга, чөлөөтэй сонгууль явуулах үеэр тогтмол саад болдог тодорхой зөрчлүүд гардаг орнуудыг хэлдэг. Эдгээр орнуудад улс төрийн өрсөлдөгчөө засгийн газрын зүгээр дарамт үзүүлдэг, шүүх засаглал дутагдалтай, авлига өргөн тархсан, хэвлэл мэдээллийнхэн хяналтанд болон дарамт шахалтанд байдаг, хууль дээдлэх ёс алдагддаг, улс төрийн соёл хөгжөөгүй, улс төрд идэвхигүй оролцдог, асуудалтай тулгардаг, төрийн удирдлагын үйл ажиллагаа нь илэрхий дутагдалтай байдаг.

Авторитар дэглэмүүд нь улс төрийн олон ургальч үзэл байхгүй эсвэл туйлын хязгаарлагдмал байдалтай улс орнууд юм. Эдгээр улсууд нь ихэвчлэн үнэмлэхүй хаант засаглал эсвэл дарангуйлалтай, зарим уламжлалт ардчилсан институцитэй байж болох ч нэр төдий, ач холбогдол багатай, иргэний эрх чөлөөг зөрчих явдал түгээмэл байдаг, сонгууль (хэрэв ийм тохиолдол гарвал) шударга, чөлөөт бус байдаг, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл нь төрийн өмчит буюу эрх баригчдын хяналтад байдаг, шүүх нь хараат, өргөн цензур нь засгийн газрын шүүмжлэлийг дардаг.