Далайн орнууд хуудасны эх кодыг харах

{{Тив
|Mapa                       = French Polynesia (orthographic projection).svg
|Superficie                 = 1260000 <!-- Австрали ороогүй! -->
|Población                  = 16.5 сая
|Densidad                   = 13
|Zona horaria = [[UTC+9]] - [[UTC-6]]
}}
[[File:Oceania-map 1-41000000.jpg|thumb|right|350x350px|Австрали ба далайн орнуудын арлууд]]
'''Далайн орнууд''' хэмээх нэршлээр [[номхон далай]]н хойд болон [[австрали (тив)|австралийн]] зүүн талаарх арлын орнуудыг хэлдэг.  7500 орчим арлын нийт хуурай газрын талбай нь 1,3 сая км² ([[Монгол|Монгол Улсын]] газар нутгийн тавны дөрөв орчим) бөгөөд 70 сая километр квадрат тэнгисийн бүс нутагт тархсан байна. 2100 орчим арал дээр нь нийт 16,5 сая хүн амьдардаг. Далайн орнууд нь Австралийн хамтаар [[Австрали ба далайн орнууд]] гэсэн тивийн том бүс нутгийг үүсгэнэ.

== Нэр томьёо ==
=== Далайн орнууд ===
Далайн орнуудад хамаарах бүс нутгийг төрөл бүрээр тодорхойлсон байдаг. Жишээлбэл [[герман хэл]]тэй улсуудад зөвхөн [[Полинез]], [[Меланез]] ([[Шинэ Гвиней]]н хамт) [[Микронези]]йг далайн орнуудад тооцдог. [[Шинэ Зеланд]], [[Хавай]]н аль аль нь Полинезд орох бөгөөд учир нь энэ хоёр арлын уугуул иргэд нь [[Полинезчүүд]] байсантай холбоотой. Тийм ч учраас тэдний соёл энэ нутгуудад ихээхэн нөлөөлсөн байдаг. Хэдийгээр өнөөдөр Шинэ Зеланд нь европын цагаачдаар, Хавай нь америкийн цагаачдаар дүүрч эдгээр улсуудын эдийн засгийн бүсэд хамаарч байгаа ч уугуул нутгийн иргэдийн соёл өнөө үед ч нөлөөтэй хэвээр байгаа юм.

Маш ховор тохиолдолд [[Малайн архипелаг]]ийн зүүн хэсгийг оруулан тооцдог. Англи хэлтэй улсуудад заримдаа [[Австрали ба далайн орнууд]]ыг товчлон ''Далайн орнууд'' хэмээн нэрлэх нь бий.

== Газар зүй ==
=== Геологи ===
[[Файл:Moai Rano raraku.jpg|thumb|[[Пасха арал|Пасха арлын]] [[Моай]]]]
Далайн орнуудыг геологи талаас нь авч үзвэл тив биш, учир нь [[Шинэ Каледони]], Шинэ Зеланд, [[Шинэ Гвиней]], [[Тасмани]] нь эртний [[Гондвана]] тивийн [[эх газрын царцдас]]аас бүрэлджээ.

== Улс төрийн гишүүнчлэл ==
=== Бүрэн эрхт улс ===
Күүкийн арлууд нь Шинэ Зеландын чөлөөт холбооны бүрэн эрхт тусгаар улс бөгөөд тус улсыг [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага]] болоод 20 гаран улсууд тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрсөн юм. Гэхдээ Күүкийн арлууд нь НҮБ-ын гишүүн улс биш.

Далайн орнуудын бүс нутагт байдаг хоёр улсын хоорондох цорын ганц хуурай газрын хил нь Шинэ Гвиней дэх [[Индонез]] ба [[Папуа Шинэ Гвиней]]н хоорондын хил юм.

{| class="wikitable sortable"
|- style="text-align:center;"
|- class="hintergrundfarbe6"
! '''Байршил'''
! '''Улсын нэр'''
! '''Нийслэл'''
! '''Газар нутгийн<br />хэмжээ<small> (км²)</small>'''
! '''Хүн амын тоо<br /><small>(Мэдээ: 2002)</small>'''
! '''Хүн амын<br />нягтрал<br /> (хүн/км²)'''
|-
| [[File:Cook Islands in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{COK}} <!-- Cookinseln -->
| [[Аваруа]]
| align="right"| 240
| align="right"| 20.811
| align="right"| 87
|-
| [[File:Fiji in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{FJI}} <!-- Fidschi -->
| [[Сува]]
| align="right"| 18.270
| align="right"| 856.346
| align="right"| 47
|-
| [[File:Kiribati in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{KIR}} <!-- Kiribati -->
| [[Өмнөд Тарава]]
| align="right"| 811
| align="right"| 96.335
| align="right"| 119
|-
| [[File:Marshall Islands in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{MHL}} <!-- Marshallinseln -->
| [[Мажуро]]
| align="right"| 181
| align="right"| 73.630
| align="right"| 407
|-
| [[File:Micronesia in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{FSM}} <!-- Mikronesien -->
| [[Паликир]]
| align="right"| 702
| align="right"| 135.869
| align="right"| 194
|-
| [[File:Nauru in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{NRU}} <!-- Nauru -->
| [[Ярен]]
| align="right"| 21
| align="right"| 12.329
| align="right"| 587
|-
| [[File:New Zealand in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{NZL}} <!-- Neuseeland -->
| [[Веллингтон]]
| align="right"| 268.680
| align="right"| 3.908.037
| align="right"| 16,4
|-
| [[File:Palau in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{PLW}} <!-- Palau -->
| [[Нгерулмуд]]
| align="right"| 458
| align="right"| 19.409
| align="right"| 42
|-
| [[File:Papua New Guinea in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{PNG}} <!-- Papua-Neuguinea -->
| [[Порт Морсби]]
| align="right"| 462.840
| align="right"| 5.172.033
| align="right"| 11
|-
| [[File:Solomon Islands in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{SLB}} <!-- Salomonen -->
| [[Хониара]]
| align="right"| 28.450
| align="right"| 494.786
| align="right"| 17
|-
| [[File:Samoa in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{WSM}} <!-- Samoa -->
| [[Апиа]]
| align="right"| 2.944
| align="right"| 178.631
| align="right"| 61
|-
| [[File:Tonga in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{TON}} <!-- Tonga -->
| [[Нукуалофа]]
| align="right"| 748
| align="right"| 106.137
| align="right"| 142
|-
| [[File:Tuvalu in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{TUV}} <!-- Tuvalu -->
| [[Фунафути]]
| align="right"| 26
| align="right"| 11.146
| align="right"| 429
|-
| [[File:Vanuatu in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{VUT}} <!-- Vanuatu -->
| [[Порт Вила]]
| align="right"| 12.200
| align="right"| 196.178
| align="right"| 16
|}

=== Хараат бүс нутаг ===
{| class="wikitable sortable"
|- style="text-align:center;"
|- class="hintergrundfarbe6"
! '''Байршил'''
! '''Улс<br /><small>Харьяа улс</small>'''
! '''Нийслэл'''
! '''Газар нутгийн<br />хэмжээ<small> (км²)</small>'''
! '''Хүн амын тоо<br /><small>(Мэдээ: 2002)</small>'''
! '''Хүн амын<br />нягтрал<br /> (хүн/км²)'''
|-
| [[File:American Samoa in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{US-AS}} <!-- Amerikanisch-Samoa --><br /><small>[[Америкийн Нэгдсэн Улс]]</small>
| [[Паго Паго]]
| align="right"| 199
| align="right"| 68.688
| align="right"| 345
|-
| [[File:French Polynesia in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{PYF}} <!-- Französisch-Polynesien --><br /><small>[[Франц]]</small>
| [[Папеете]]
| align="right"| 4.167
| align="right"| 257.847
| align="right"| 62
|-
| [[File:Guam in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{US-GU}} <!-- Guam --><br /><small>[[Америкийн Нэгдсэн Улс]]</small>
| [[Хагатна]]
| align="right"| 549
| align="right"| 160.796
| align="right"| 293
|-
| [[File:New Caledonia in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{NCL}} <!-- Neukaledonien --><br /><small>[[Франц]]</small>
| [[Нумеа]]
| align="right"| 19.060
| align="right"| 207.858
| align="right"| 11
|-
| [[File:Niue in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{NIU}} <!-- Niue --><br /><small>[[Шинэ Зеланд]]</small>
| [[Алофи (Ниуэ)|Алофи]]
| align="right"| 260
| align="right"| 2.134
| align="right"| 8,2
|-
| [[File:Northern Mariana Islands in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{MNP}} <!-- Nördliche Marianen --><br /><small>[[Америкийн Нэгдсэн Улс]]</small>
| [[Сайпан]]
| align="right"| 477
| align="right"| 77.311
| align="right"| 162
|-
| [[File:Norfolk Island in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{NFK}} <!-- Norfolkinsel --><br /><small>[[Австрали]]</small>
| [[Кингстон (Норфолк арал)|Кингстон]]
| align="right"| 35
| align="right"| 1.866
| align="right"| 53
|-
| [[File:Pitcairn Islands in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | [[Питкэрний арлууд]] <!-- Pitcairninseln --><br /><small>[[Их Британи]]</small>
| [[Адамстаун]]
| align="right"| 47
| align="right"| 47
| align="right"| 1,0
|-
| [[File:Tokelau in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{TKL}} <!-- Tokelau --><br /><small>[[Шинэ Зеланд]]</small>
| [[Факаофо]]<ref>[http://www.fakaofo.tk/page001.html fakaofo.tk]</ref>
| align="right"| 10
| align="right"| 1.431
| align="right"| 143
|-
| [[File:Wallis and Futuna in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{WLF}} <!-- Wallis und Futuna --><br /><small>[[Франц]]</small>
| [[Мата Уту]]
| align="right"| 274
| align="right"| 15.585
| align="right"| 57
|-
|- class="hintergrundfarbe5"
| colspan=6 align="center" |'''Хараат бүс нутаг (хүнгүй арлууд)'''
|-
| [[File:Coral Sea Islands Territory in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{AUS|Шүрэн Тэнгисийн Арлууд|Шүрэн Тэнгисийн Арлууд}}<br /><small>[[Австрали]]</small>
| Виллис Исланд<br /><small>Цаг уурын станц</small>
| align="right"| 3
| align="right"| 4<br /><small>Станцын ажилчид</small>
| align="right"| 1,3
|-
| [[File:United States Minor Outlying Island in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{US-UM}}<br /><small>[[Америкийн Нэгдсэн Улс]]</small>
| ''байхгүй''
| align="right"| 28
| align="right"| 40<br /><small>эрдэмтэн, ажилчид</small>
| align="right"| 1,4
|-
|
|
|
|
|
|
|-
| [[File:Clipperton Island on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg|80px]]
| align="left" | {{FRA|Клиппертон арал|Клиппертон}}<br /><small>[[Франц]]</small>
| ''байхгүй''
| align="right" | 1,7
| align="right" | ''хүн амьдардаггүй''
| align="right" | 0
|- class="hintergrundfarbe5"
| colspan=6 align="center" |'''Үндэстний засаг захиргааны дэд нэгж, ихэнхдээ далайн бус орнууд'''
|-
| [[File:Hawaii in Oceania (small islands magnified).svg|80px]]
| align="left" | {{US-HI}}<br /><small>[[Америкийн Нэгдсэн Улс]]</small>
| [[Хонолулу]]
| align="right"| 28.311
| align="right"| 1.285.498
| align="right"| 45
|-
| [[File:Easter Islands on the globe (Polynesia centered).svg|80px]]
| align="left" | [[File:Flag of Rapa Nui, Chile.svg|rand|20px]] [[Пасха арал]]<br /><small>[[Чили]]</small>
| [[Ханга Роа]]
| align="right"| 164
| align="right"| 3.791
| align="right"| 23
|-
| [[File:Indonesia in Oceania (Papua only).svg|80px]]
| align="left" | {{IDN|Папуа (муж)|Папуа}}<br /><small>[[Индонез]]</small>
| [[Жаяпура]]
| align="right"| 365.466
| align="right"| 2.851.999
| align="right"| 8
|-
| [[File:Indonesia in Oceania (West Papua only).svg|80px]]
| align="left" | {{IDN|Өрнөд Папуа|Өрнөд Папуа}}<br /><small>[[Индонез]]</small>
| [[Маноквари]]
| align="right"| 56.515
| align="right"| 760.855
| align="right"| 13
|}

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Oceania|Далайн орнууд}}
{{Wiktionary}}

== Эх сурвалж ==
<references />

[[Ангилал:Австрали ба Далайн орнууд|!]]
[[Ангилал:Бүс нутаг]]