Жуулчлал хуудасны эх кодыг харах

[[зураг:Sas Carey with Reindeer.jpg|thumb|280px|Хөвсгөл аймагт жил бүр олон арван мянган дотоод гадаадын жуулчид айлчилж эдийн засгийн чухал бүрдэл орлогыг оруулдаг, Хөвсгөл аймгаар аялж буй АНУ-ын жуулчин]]
[[зураг:USMC-100903-M-1294R-003.jpg|thumb|280px|Бүргэд үзэх аялалын хөтөлбөр нь Монгол ба төв азийн орнуудын жуулчиллаа хөгжүүлэх чухал бүрдэл хэсэг юм]]
[[Зураг:Tourists tiger temple.jpg|280px|thumb|Тайландад гинжтэй [[Энэтхэг-Хятадын бар|бар]]с харж буй жуулчид]]
[[Зураг:Jigulchilal.PNG|left]]'''Жуулчлал''' ({{lang-en|Tourism}}) гэвэл [[амралт|амрах]], [[зугаа цэнгэл|зугаацаж цэнгэх]], [[зав]]аа өнгөрүүлэх, [[ажил хэрэг|ажил хэргийн]] зорилгоор хол газар хэдэн сар, өдрөөр [[аялал|аялах]] гэдэг утгыг илэрхийлэх '''жуулчлах''' үйлийн нэр гэж ойлгоно. "Амралт, ажил хэргийн зорилгоор нэг жилийн дотор оршин суудаг газраасаа хол аялан явж амьдраваас түүнийг '''жуулчин''' гэнэ" гэж НҮБ-ын [[Дэлхийн Аялал жуулчлалын байгууллага]] тодорхойлжээ.<ref>{{cite web|year=1995|url=http://pub.unwto.org/WebRoot/Store/Shops/Infoshop/Products/1034/1034-1.pdf|title=UNWTO technical manual: Collection of Tourism Expenditure Statistics|page=14|format=PDF|publisher=World Tourism Organization|accessdate=2009-03-26|archive-date=2010-09-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20100922120940/http://pub.unwto.org/WebRoot/Store/Shops/Infoshop/Products/1034/1034-1.pdf|url-status=dead}}</ref>

Сүүлийн жилүүдэд дунджаар жил бүр 1 тэрбум хүмүүс олон улсад аялж 1 их наяд ам.дол (837 сая евро) зарцуулж байна.  

[[2010]] онд нийт 940 сая хүн улс дамжин жуулчлаж, жуулчлалын орлого 919 тэрбум америк доллараар хэмжигджээ. Энэ нь өнгөрөгч онтойгоо харьцуулахад жуулчдын тоо 6.6%, орлого 4.7% өссөн байна.<ref name="WTO2011Highlights">{{cite web|date=July 2011|url=http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights11enhr.pdf|title=UNTWO Tourism Highlights 2011 Edition|publisher=[[World Tourism Organization]]|accessdate=24 October 2011|archive-date=3 Арван хоёрдугаар сар 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111203015240/http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights11enhr.pdf|url-status=dead}}</ref>

Жуулчлал нь, [[Итали]], [[Тайланд]] болон арлын [[Бахам|Бахамын арлууд]], [[Фижи]], [[Мальдив]], [[Филиппин]], [[Сейшелийн арлууд|Сейшел]] зэрэг олон орны ажиллах хүч, үйлчилгээ, үйлдвэрлэлийн салбарыг хөдөлгөн, мэдэгдэхүйц орлого бий болгогч эдийн засгийн чухал салбар хэмээгддэг. Жишээлбэл, агаарын, газрын тээврүүд, эмнэлэг, зочид буудал, амралт, үзвэрийн газрууд, цэнгэл, байгалийн хүрээлэнгүүд, мөрийтэй тоглоомын , худалдааны газрууд, хөгжмийн болон жүжгийн тоглолт зэрэг нь жуулчлалын үйлчилгээнд хамрагдана.

==Дэлхий дахины жуулчлалын орлого, тоо ==


===2013 онд хамгийн их жуулчин хүлээн авсан орнууд===
[[File:World’s Top 10 Tourism Destinations.png|thumb|center|650px|2013 онд хамгийн их жуулчин хүлээн авсан 10 орнууд]]
2013 онд дэлхий даяар 1,087 тэрбум жуулчид аялж өмнөх оноосоо 5% илүү гарав.  

{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto 1em auto;"
! Байр 
! Улс
! [[Дэлхийн Аялал жуулчлалын байгууллага|Дэлхийн аялал жуулчлалын байгууллага]]<br> Бүс
! Олон улсын жуулчид<br> ирэгсэд<br> (2013)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> 
! Олон улсын жуулчид<br> ирэгсэд<br> (2012)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition">{{cite web|url=http://www.e-unwto.org/content/r13521/fulltext.pdf|title=2014 Жуулчлалын хандлага|publisher=[[Дэлхийн жуулчлалын байгууллага]]|accessdate=2014-06-13|date=2013|archive-date=2015-02-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20150205165056/http://www.e-unwto.org/content/r13521/fulltext.pdf|url-status=dead}}</ref> || Өөрчлөлт<br> (2012 -<br> 2013)<br> (%) || Өөрчлөлт<br> (2011 -<br> 2012) <br> (%)
|-align=center
|1 ||align="left"| {{FRA}} ||Европ|| — || 83.0 сая ||align="left"| — || align="left" |{{increase}} 1.8
|-align=center
|2 ||align="left"| {{USA}} ||Хойд Америк|| 69.8 сая || 66.7 сая ||align="left"| {{increase}} 4.7 ||align="left" | {{increase}} 6.3
|-align=center
|3 ||align="left"| {{ESP}} ||Европ|| 60.7 сая || 57.5 сая ||align="left"| {{increase}}  5.6 ||align="left"| {{increase}} 2.3
|-align=center
|4 ||align="left"| {{CHN}} ||Aзи|| 55.7 сая || 57.7 сая ||align="left"| {{decrease}} 3.5 ||align="left"|  {{increase}} 0.3
|-align=center
|5 ||align="left"| {{ITA}} ||Европ|| 47.7 сая || 46.4 сая ||align="left"| {{increase}} 2.9 ||align="left"| {{increase}} 0.5
|-align=center
|6 ||align="left"| {{TUR}} ||Европ|| 37.8 сая || 35.7 сая ||align="left"| {{increase}} 5.9 ||align="left"| {{increase}} 3.0
|-align=center
|7 ||align="left"| {{DEU}} ||Европ|| 31.5 сая || 30.4 сая ||align="left"| {{increase}} 3.7 ||align="left"| {{increase}} 7.3
|-align=center
|8 ||align="left"| {{GBR}} ||Европ|| 31.2 сая || 29.3 сая ||align="left"| {{increase}} 6.4 ||align="left"| {{decrease}} 0.1
|-align=center
|9 ||align="left"| {{RUS}} ||Европ|| 28.4 сая || 25.7 сая ||align="left"| {{increase}} 10.2 ||align="left"| {{increase}} 13.5
|-align=center
|10||align="left"| {{THA}} ||Aзи|| 26.5 сая || 22.4 сая ||align="left"| {{increase}} 18.8 ||align="left"| {{increase}} 16.2
|-align=center
|colspan="7" | 
|-
|}

===2013 онд хамгийн их жуулчлалын орлоготой орнууд===


{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto 1em auto;"
! Байр 
! Улс 
! Бүс
! Жуулчлалын орлого<br>(2013)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> 
! Жуулчлалын орлого<br>(2012)<ref>{{cite web|title=World's top destinations by international tourism receipts|url=http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/worlds_top_destinations_pr_27.pdf|work=World Tourism Barometer|publisher=UNWTO|accessdate=11 July 2013|date=July 2013}}</ref>|| Өөрчлөлт<br> (2012 -<br> 2013)<br> (%) || Өөрчлөлт<br> (2011 -<br> 2012)<br> (%)
|- align=center
|1 ||align="left"| {{USA}} ||Хойд америк|| $139.6 тэрбум || $126.2 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 10.6 ||align="left"| {{increase}} 9.2
|- align=center
|2 ||align="left"| {{ESP}} ||Европ|| $60.4 тэрбум || $56.3 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 7.4 ||align="left"| {{decrease}} 6.3
|- align=center
|3 ||align="left"| {{FRA}} ||Европ|| $56.1 тэрбум || $53.6 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 4.8 ||align="left"| {{decrease}} 2.2
|- align=center 
|4 ||align="left"| {{CHN}} ||Aзи|| $51.7 тэрбум || $50.0 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 3.3 ||align="left"| {{increase}} 3.2
|- align=center
|— ||align="left"| {{MAC-CHN}} ||Aзи|| $51.6 тэрбум || $43.7 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 18.1 ||align="left"| {{increase}} 13.7
|- align=center
|5 ||align="left"| {{ITA}} ||Европ|| $43.9 тэрбум || $41.2 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 6.6 ||align="left"| {{decrease}} 4.2
|- align=center 
|6 ||align="left"| {{THA}} ||Aзи|| $42.1 тэрбум || $33.8 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 24.4 ||align="left"| {{increase}} 24.4
|- align=center
|7 ||align="left"| {{DEU}} ||Европ|| $41.2 тэрбум || $38.1 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 8.1 ||align="left"| {{decrease}} 1.9
|- align=center
|8 ||align="left"| {{GBR}} ||Европ|| $40.6 тэрбум || $36.2 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 12.1 ||align="left"| {{increase}} 3.3
|- align=center
|— ||align="left"| {{HKG-CHN}} ||Aзи|| $38.9 тэрбум || $33.1 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 17.7  ||align="left"| {{increase}} 16.2
|- align=center
|9 ||align="left"| {{AUS}} ||Далайн|| $30.9 тэрбум || $31.7 тэрбум ||align="left"| {{decrease}} 2.8 ||align="left"| {{increase}} 4.5
|- align=center
|10||align="left"| {{TUR}} ||Европ|| $27.9 тэрбум || $25.3 тэрбум ||align="left"| {{increase}} 6.8  ||align="left"| {{increase}} 2.4
|}



===2013 онд Азийн жуулчлал===
2013 онд Азид 248,0 сая жуулчид аялав. 

{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto 1em auto;"
! Байр 
! Улс
! Олон улсын жуулчид - ирэгсэд (2013)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> 
! Олон улсын жуулчид - ирэгсэд <br> (2012)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> || Өөрчлөлт<br> (2012 -<br> 2013)<br> (%) || Өөрчлөлт<br> (2011 -<br> 2012)<br> (%)
|- align=center
|1 ||align="left"| {{CHN}} || 55.7 сая || 57.7 сая||align="left"| {{decrease}} 3.5 ||align="left"| {{increase}} 0.3
|- align=center
|2 ||align="left"| {{THA}} || 26.5 сая|| 22.4 сая||align="left"| {{increase}} 18.8 ||align="left"| {{increase}} 16.2
|- align=center
|3 ||align="left"| {{MYS}} || 25.7 сая|| 25.0 сая||align="left"| {{increase}} 2.7 ||align="left"| {{increase}} 1.3
|- align=center
|— ||align="left"| {{HKG-CHN}} || 25.6 сая|| 23.7 сая||align="left"| {{increase}} 8.0 ||align="left"| {{increase}} 6.5
|- align=center
|— ||align="left"| {{MAC-CHN}} || 14.2 сая|| 13.5 сая||align="left"| {{increase}}  5.1 ||align="left"| {{increase}} 5.0
|- align=center
|4 ||align="left"| {{KOR}} || 12.1 сая|| 11.1 сая||align="left"| {{increase}} 9.3 ||align="left"| {{increase}} 13.7
|- align=center
|5 ||align="left"| {{SGP}} || — || 11.0 сая||align="left"| — ||align="left"| {{decrease}} 6.8
|- align=center
|6 ||align="left"| {{JPN}} || 10.3 сая|| 8.3 сая||align="left"| {{increase}} 24.0 ||align="left"| {{increase}} 34.4
|- align=center
|7 ||align="left"| {{IDN}} ||  8.8 сая|| 8.0 сая||align="left"| {{increase}} 9.4 ||align="left"| {{increase}} 5.2
|- align=center
|8 ||align="left"| {{TWN}} || 8.0 сая|| 7.3 сая||align="left"| {{increase}} 9.6  ||align="left"| {{increase}} 20.1
|- align=center
|9 ||align="left"| {{VNM}} || 7.5 сая|| 6.8 сая||align="left"| {{increase}} 10.6  ||align="left"| {{increase}} 9.5
|- align=center
|10 ||align="left"| {{IND}} || 6.8 сая|| 6.5 сая||align="left"| {{increase}} 4.1  ||align="left"| {{decrease}} 4.3
|- 
|}

===2013 онд Европын жуулчлал===
2013 онд Европт 563,44 сая жуулчид аялав.

{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto 1em auto;"
! Байр
! Улс 
! Олон улсын жуулчид - ирэгсэд <br> (2013)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> 
! Олон улсын жуулчид - ирэгсэд <br> (2012)<ref name="WTO Tourism Highlights 2013 Edition"/> || Өөрчлөлт<br> (2012 -<br> 2013)<br> (%) || Өөрчлөлт<br> (2011 -<br> 2012)<br> (%)
|- align=center
|1 ||align="left"| {{FRA}} || — || 83.0 сая||align="left"| —  ||align="left"| {{increase}} 1.8
|- align=center
|2 ||align="left"| {{ESP}} || 60.7 сая|| 57.5 сая||align="left"| {{increase}} 4.7 ||align="left"| {{increase}} 6.3
|- align=center
|3 ||align="left"| {{ITA}} || 47.7 сая|| 46.4 сая||align="left"| {{increase}} 2.9 ||align="left"| {{increase}} 0.5
|- align=center 
|4 ||align="left"| {{TUR}} || 37.8 сая|| 35.7 сая||align="left"| {{increase}} 5.9 ||align="left"| {{increase}} 3.0
|- align=center
|5 ||align="left"| {{GER}} || 31.5 сая|| 30.4 сая||align="left"| {{increase}} 3.7 ||align="left"| {{increase}} 7.3
|- align=center
|6 ||align="left"| {{GBR}} || 31.2 сая|| 29.3 сая||align="left"| {{increase}} 6.4 ||align="left"| {{decrease}} 0.1
|- align=center 
|7 ||align="left"| {{RUS}} || 28.4 сая|| 25.7 сая||align="left"| {{increase}} 10.2 ||align="left"| {{increase}} 13.5
|- align=center
|8 ||align="left"| {{AUT}} || 24.8 сая|| 24.1 сая||align="left"| {{increase}} 2.7 ||align="left"| {{increase}} 4.9
|- align=center
|9 ||align="left"| {{UKR}} || 24.6 сая|| 23.0 сая||align="left"| {{increase}} 7.2 ||align="left"| {{increase}} 7.5
|- align=center
|10||align="left"| {{GRC}} || 17.9 сая|| 15.5 сая||align="left"| {{increase}} 15.5  ||align="left"| {{decrease}} 5.5
|}
===2010 онд хамгийн их жуулчлалын орлоготой орнууд===
2010 онд дэлхий даяарх жуулчлалын орлого 919 тэрбум америк доллараар хэмжигджээ. Энэ нь өнгөрөгч онтойгоо харьцуулахад 4.7% өсчээ.<ref name="WTO2011Highlights"/>
2010 онд орлогоороо тэргүүлсэн доорх 10 орныг Дэлхийн Жуулчлалын Байгууллагаас тайлагнажээ.

{| class="wikitable sortable" style="margin:1em auto 1em auto;"
|-
! Дэс||Улс||[[Дэлхийн Жуулчлалын Байгууллага|ДЖБ]]<br />Бүс||Жуулчлалын<br />орлого<br />(2010)<ref name=WTO2011Highlights/>
|-
|1||{{flag|АНУ}}||Хойд Америк||align="right"|[[Америк доллар|$]]103.5 тэрбум
|-
|2||{{flag|Испани}}||Европ||align="right"|$52.5 тэрбум
|-
|3||{{flag|Франц}}||Европ ||align="right"|$46.3 тэрбум
|-
|4||{{flag|БНХАУ}}||Ази||align="right"|$45.8 тэрбум
|-
|5||{{flag|Итали}}||Европ ||align="right"|$38.8 тэрбум
|-
|6||{{flag|Герман}}||Европ ||align="right"|$34.7 тэрбум
|-
|7||{{flag|Их Британи}}||Европ ||align="right"|$30.4 тэрбум
|-
|8||{{flag|Австрали}}||Номхон далайн||align="right"|$30.1 тэрбум
|-
|9||{{HKG}} ([[Хятад]])||Ази||align="right"|$23.0 тэрбум
|-
|10||{{flag|Турк}}||Европ||align="right"|$20.8 тэрбум
|}

=== '''Монголын аялал жуулчлалын компаниуд''' ===

* [https://www.gazarchin.mn/ '''Газарчин аялал'''] > [https://www.gazarchin.mn/dotood-aylal/ Дотоод аялал] > [https://www.gazarchin.mn/gadaad-aylal/ Гадаад аялал]
* '''Женко Тур'''
* '''Монгол аялал'''
* '''Жуулчин аялал'''

== Эшлэл ==
{{reflist}}

[[Ангилал:Жуулчлал| ]]
[[Ангилал:Үйлчилгээ]]