Их найм хуудасны эх кодыг харах

{| class="toccolours" border="1" cellpadding="4" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; width: 20em; border-collapse: collapse; font-size: 95%; clear: right"
|-
!Group of Eight<br />Groupe des Huit<br />Gruppe der Acht<br />Gruppo degli Otto<br />主要国首脳会議<br />Большая восьмёрка
|-
|[[Зураг:G8 organization.svg|center|300px|Их Наймын гишүүн орнууд.]]
; {{CAN}}
: [[Канадын Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Жастин Трюдо]]

; {{FRA}}
: [[Францын Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]: [[Эмманюэль Макрон]]

; {{GER}}
: [[Холбооны канцлер (Герман)|Канцлер]]: [[Олаф Шолц]]

; {{ITA}}
: [[Италийн Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Жузеппе Конте]]

; {{JPN}}
: [[Японы Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Сүга Ёшихидэ]]

; {{RUS}}
: [[ОХУ-ын Ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]: [[Владимир Путин]]

; {{GBR}}
: [[Их Британийн Ерөнхий сайд|Ерөнхий сайд]]: [[Борис Жонсон]]

; {{USA}}
: [[Америкийн Нэгдсэн Улсын ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]:[[Жо Байден| ]]

; Мөн төлөөлөгдсөн

; [[Зураг:Flag of the European Union.svg|22px]] [[Европын Холбоо]]
: Ерөнхийлөгч [[Урсула фон дер Ляйен]]<br />Ерөнхийлөгч [[Чарльз Мишел]]
|}
'''Их Найм''' (G8) нь [[Америкийн Нэгдсэн Улс]], [[Герман]], [[Их Британи]], [[Итали]], [[Канад]], [[Оросын Холбооны Улс]], [[Франц]], [[Япон]] гэсэн дэлхийд эдийн засгийн хувьд тэргүүлдэг улсуудаас бүрдэх бүлэг юм. Эдгээр улсууд нь [[Дэлхийн эдийн засаг|дэлхийн эдийн засгийн]] 65 орчим хувийг бүрдүүлдэг<ref>[http://www.undp.org United Nations Development Programme]</ref>. Жил бүр эдгээр улсуудын [[төрийн тэргүүн]], дээд албан тушаалтнууд уулзаж, дэлхийн улс төрийн бодлогыг тодорхойлдог гэж хэлж болно. Гэхдээ Орос улс Крымыг өөртөө нэгтгэснийг эсэргүүцсэн Их наймын бусад улсууд [[2014]] оноос Оросыг тус уулзалтад оролцуулахаас түдгэлзсэнээр өдгөө [[Их долоо]]гийн хүрээнд уулзалтууд явагдаж буй.

==Түүх== 	 
Их наймын үүсэл нь [[1973 оны нефтийн хямрал|1973 оны нефтийн хямралаас]] үүдэн дэлхий даяар эдийн засгийн хямрал нүүрлэснээс улбаалж [[Америкийн Нэгдсэн Улс]], [[Европ]], [[Япон|Японы]] санхүүгийн албаны хүмүүс уулзалт хийж эхэлсэнтэй холбоотой.
	 
[[1975 он]]д, [[Францын Ерөнхийлөгч]] [[Валери Жискар д'Эстан]] хөгжингүй, [[ардчилсан үзэл|ардчилсан]] 6 орны төрийн тэргүүнүүдийг урьж саммит зохион байгуулсан. Уг саммитад оролцогчид цаашид жил бүр уг уулзалтыг зохиохыг дэмжсэнээр [[Франц]], [[Баруун Герман]], [[Итали]], [[Япон]], [[Их Британи]] болон Америкийн Нэгдсэн Улс гэсэн бүрэлдэхүүнтэй "Их зургаагийн бүлэг" (G6) байгуулагдсан түүхтэй. [[1976]] оны уулзалтаас [[Канад]] улс нэмэгдсэн. Мөн [[Европын Холбоо]] [[1977]] оноос уулзалтад оролцож ирсэн<ref>{{Cite web |url=http://jpn.cec.eu.int/union/showpage_en_union.external.g8.php |title=Европын Холбоо ба Их найм |access-date=2006-12-13 |archive-date=2006-10-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061008043941/http://jpn.cec.eu.int/union/showpage_en_union.external.g8.php |url-status=dead }}</ref>. 	 
	 
===Оросын Холбооны Улс нэмэгдэж "Их найм" бүрэлдсэн нь=== 	 
[[1991 он]]д [[хүйтэн дайн]] дуусч, [[Зөвлөлт Холбоот Улс|ЗХУ]] (одоогийн [[Оросын Холбооны Улс]]) Их долоогийн гол уулзалтуудад оролцож эхэлсэн. [[1997]] оноос улс төрийн бүх уулзалтуудад оролцох эрхтэй болсноор Их найм бүрэлдэн тогтжээ. Гэхдээ Орос нь [[Улс орнуудын ДНБ-ийн хэмжээ|эдийн засгийн үзүүлэлтүүдээрээ]] дэлхийд тэргүүлж чадахгүй байсан учир сангийн сайд болон төв банкны тэргүүнүүдийн уулзалтад оролцдоггүй байв. 	 
	 
Тэр үед [[Америкийн Нэгдсэн Улсын ерөнхийлөгч]] [[Билл Клинтон|Билл Клинтоны]] санаачилгаар "Долоогийн бүлэг" нь "Наймын бүлэг" болсноо зарласан бөлгөө. Энэ нь ОХУ-ын ерөнхийлөгч [[Борис Ельцин]]ий явуулж байсан эдийн засгийн өөрчлөлт болон [[НАТО]]-гийн талаарх байр суурийг үнэлсэн хэрэг байлаа. 	 
	 
2005 оны [[2 сарын 18]]-нд АНУ-ын сенатч [[Жо Либерман]], [[Жон Маккэйн]] нар [[Оросын ерөнхийлөгч|ОХУ-ын ерөнхийлөгч]] [[Владимир Путин|Владимир Путины]] явуулж буй бодлогыг шүүмжлээд улс төрийн эрх чөлөө, ардчиллыг хөгжүүлэхгүй байгаа тул тус улсыг Их наймын бүрэлдэхүүнээс хасах ёстой гэсэн шаардлага тавьсан.

== Бүтэц, үйл ажиллагаа ==
Их найм нь албан ёсны бүтэц, удирдлага байдаггүйгээрээ [[Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага]], [[Дэлхийн Банк]] зэрэг байгууллагуудаас ялгаатай. Бүлгийн удирдлагааар жил бүр гишүүн орнуудын аль нэгийг сонгодог. Тухайн улсыг тэр оны [[1 сарын 1]]-нд тэргүүлж байсан хүн Их наймын бүлгийг удирдана. Жилийн дунд үед даргалж буй улсад 3 хоногийн дээд хэмжээний уулзалт зохиогддог. Энэ нь дэлхийн гол бодлогыг тодорхойлдог тун чухал арга хэмжээ болно.

Мөн [[эрүүл мэнд]], [[эрх зүй|хууль эрх зүй]], [[хөдөлмөр]], [[эрчим хүч]], [[хөгжил]], [[байгаль орчин]], [[гадаад хэрэг]], [[хууль зүй дотоод хэрэг]], [[терроризм]], [[худалдаа]] зэрэг асуудлаар сайд нарын түвшинд уулзалтууд зохиодог. Эдгээрээс Их наймын ОХУ-аас бусад 7 орны сангийн сайд нар болон Европын холбооны төлөөлөгчид оролцдог жил тутмын уулзалт нь нэр нөлөө ихтэй. Үүнээс гадна "G8+5" буюу [[Бразил]], [[Энэтхэг]], [[Мексик]], [[Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс]] болон [[Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс|Өмнөд Африкийн]] сангийн сайд нарын уулзалт зохиогддог.

== Эдийн засгийн чадавхи ==
Их Наймын орнууд нь [[дэлхийн хүн ам|дэлхийн хүн амын]] 14-хөн хувийг бүрдүүлдэг боловч дэлхийн нийт [[дотоодын нийт бүтээгдэхүүн]]ий гуравны хоёр хувийг бий болгодог юм. (Дэлхийн Хөгжлийн Илтгэл 2006 / [[Дэлхийн банк]]-г үзнэ үү).
{| class="wikitable"
|- style="background-color:#efefef"
!2004
! colspan=2 | Хүн ам
! colspan=2 | BNE
|- style="background-color:#efefef"
! &nbsp;
!сая
!%
!тэрбум $
!%
|-
! {{highlight3}} |Дэлхий
|{{highlight3}} align="right" |6345.1
|{{highlight3}} align="right" |100.0
|{{highlight3}} align="right" |39833.6
|{{highlight3}} align="right" |100.0
|-
![[АНУ]]
|align="right" |293.5
|align="right" |4.6
|align="right" |12179.9
|align="right" |30.7
|-
![[Япон]]
|align="right" |127.8
|align="right" |2.0
|align="right" |4749.9
|align="right" |11.9
|-
![[Герман]]
|align="right" |82.6
|align="right" |1.3
|align="right" |2549.0
|align="right" |6.3
|-
![[Их Британи]]
|align="right" |59.4
|align="right" |0.9
|align="right" |2036.4
|align="right" |5.2
|-
![[Франц]]
|align="right" |60.0
|align="right" |0.9
|align="right" |1858.7
|align="right" |4.7
|-
![[Итали]]
|align="right" |57.6
|align="right" |0.9
|align="right" |1503.6
|align="right" |3.8
|-
![[Канад]]
|align="right" |31.9
|align="right" |0.5
|align="right" |905.6
|align="right" |2.3
|-
![[ОХУ]]
|align="right" |142.8
|align="right" |2.3
|align="right" |487.3
|align="right" |1.2
|-
! {{highlight3}} |G8
|{{highlight3}} align="right" |855.6
|{{highlight3}} align="right" |13.5
|{{highlight3}} align="right" |26270.4
|{{highlight3}} align="right" |66.1
|}

== Шүүмжлэл ==
Их наймын тэргүүнүүдийн жил тутмын уулзалт нь [[даяарчлалын эсрэг хөдөлгөөн|даяарчлалын эсрэг хөдөлгөөний]] эсэргүүцлийн нэг бай болдог.

Шүүмжлэлүүд нь [[нүүрсхүчлийн хий|хүлэмжийн хий]] ихээр ялгаруулж [[дэлхийн дулаарал|дэлхийн дулааралд]] нөлөө үзүүлж буй, [[Африк]] болон хөгжиж буй орнуудыг өрийн хямралд оруулж, тэгш бус худалдаанй бодлогоор [[ядуурал]] бий болгож буй, мөн [[Дархлалын олдмол хомсдол|Дархлалын Олдмол Хомсдол]]ын ([ДОХ) эсрэг явуулж буй бодлого зэрэг [[даяарчлал|даяарчлалтай]] холбоотой асуудлууд байдаг. 

Түүнээс гадна [[Испани]], [[Энэтхэг]], [[Бразил]], [[Хятад]] зэрэг эдийн засаг нь хүчирхэг улсуудаар эгнээгээ өргөтгөхгүй байгаа тул дэлхийн эдийн засгийг төлөөлж чадахгүй байна гэсэн шүүмжлэл их бий.

== Терроризм ==
2005 онд [[Шотланд|Шотландад]] болсон уулзалтын эхний өдөр ([[2005 он]]ы [[7 сарын 7]]) [[Лондонгийн метро]] болон автобуснуудад бөмбөг дэлбэрч, 50 гаруй хүний амь насыг авч одсон томоохон террорист халдлага гарсан. Уг халдлагын хариуцлагыг "[[Европ дахь Аль-Кайда Жихадын нууц бүлэглэл]]" гэж өөрсдийгөө нэрлэсэн байгууллага хүлээж мэдэгдэл гаргасан. Уг мэдэгдэлд [[Их Британи|Их Британийн]] засгийн газрын [[Афганистан]], [[Ирак|Иракт]] явуулж буй цэргийн ажиллагаа болон барууны орнуудын [[ислам|исламын тулгуур үзэлтнүүдийн]] эсрэг бодлогыг эсэргүүцэж халдлага зохион байгуулсан гэж дурьдсан байлаа. Мөн уг халдлага нь [[Олон Улсын Олимпын Хороо]] [[2012 оны зуны олимп]] [[Лондон]] хотод зохиогдох болсныг зарласны дараахан болсон юм. Гэсэн хэдий ч уулзалт хуваарь ёсоор болж өнгөрсөн билээ.

Хамгийн сүүлд ОХУ-д болсон уулзалт нь Ираны цөмийн хөтөлбөрийн тухай хэлэлцэж байхдаа Палестин-Израилын тэмцэл хурцадсанаас тасалдаж байсан түүхтэй.

== G6/7/8-ын уулзалтууд ==
Уулзалт нь дараах дарааллаар ээлжилж зохиогддог: [[Франц]], [[Америкийн Нэгдсэн Улс|АНУ]], [[Их Британи]], [[Герман]], [[Япон]], [[Итали]], [[Канад]], [[Оросын Холбооны Улс|ОХУ]] (цаашид бусад улсууд нэмэгдвэл нэмэгдсэн дарааллаар). Энэ үеэр дэлхийн хамгийн хүчирхэг улсуудын удирдагчдын уулзалтыг сурвалжлахаар дэлхийн өнцөг булан бүрээс хэдэн зуун сурвалжлагч цугладаг юм.<br /> 

''Мөн үзэх: [[G8 уулзалтын лого]]''
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#ececec"
! дэс дугаар !! огноо !! Улс !! Газар !! Албан ёсны вэб хаяг
|- 
| 1  || 1975.11.15-17 || {{FRA}} || [[Рамбулье]] || 
|- 
| 2 || 1976.6.27-28 || {{USA}} || [[Сан Хуан (Пуэрто-Рико)|Сан Хуан]], [[Пуэрто-Рико]] || 
|- 
| 3 || 1977.5.7-8 || {{GBR}} || [[Лондон]] || 
|- 
| 4 || 1978.7.16-17 || {{BRD}} || [[Бонн]] || 
|- 
| 5 || 1979.6.28-29 || {{JPN}} || [[Токио]] || 
|- 
| 6 || 1980.6.22-23 || {{ITA}} || [[Венец]] || 
|- 
| 7 || 1981.7.20-21 || {{CAN}} || [[Монтебелло]], [[Квебек]] || 
|- 
| 8 || 1982.6.4-6 || {{FRA}} || [[Версаль]] || 
|- 
| 9 || 1983.5.28-30 || {{USA}} || [[Уильямсбург]], [[Виржин]] || 
|- 
| 10 || 1984.6.7-9 || {{GBR}} || [[Лондон]] || 
|- 
| 11 || 1985.5.2-4 || {{BRD}} || [[Бонн]] || 
|- 
| 12 || 1986.5.4-6 || {{JPN}} || [[Тоокёо]] || 
|- 
| 13 || 1987.6.8-10 || {{ITA}} || [[Венец]] || 
|- 
| 14 || 1988.6.19-21 || {{CAN}} || [[Торонто]], [[Онтарио]] || 
|- 
| 15 || 1989.7.14-16 || {{FRA}} || [[Парис]] || 
|- 
| 16 || 1990.7.9-11 || {{USA}} || [[Хьюстон]], [[Техас]] || 
|- 
| 17 || 1991.7.15-17 || {{GBR}} || [[Лондон]] || 
|- 
| 18 || 1992.7.6-8 || {{DEU}} || [[Мюнхен]], [[Бавари]] || 
|- 
| 19 || 1993.7.7-9 || {{JPN}} || [[Токио]] || 
|- 
| 20 || 1994.7.8-10 || {{ITA}} || [[Наполи]] || 
|- 
| 21 || 1995.6.15-17 || {{CAN}} || [[Халифакс]], [[Нова Скотиа]] || 
|- 
| - || 1996.4.19-20 || {{RUS}} || [[Москва]]<br /> (Цөмийн аюулгүй байдлын тусгай уулзалт) || 
|- 
| 22 || 1996.6.27-29 || {{FRA}} || [[Лион]] || 
|- 
| 23 || 1997.6.22-24 || {{USA}} || [[Денвер]], [[Колорадо]] || [http://www.state.gov/www/issues/economic/summit/g8.html G8 саммит 1997]
|- 
| 24 || 1998.5.15-17 || {{GBR}} || [[Бирмингем]]<br />(G8-ын анхны албан ёсны уулзалт) || [https://web.archive.org/web/19981212012854/http://birmingham.g8summit.gov.uk/ G8 саммит 1998] (архив)
|- 
| 25 || 1999.6.18-20 || {{DEU}} || [[Кёльн]], [[Умард Рейн-Вестфаль]] || 
|- 
| 26 || 2000.7.21-23 || {{JPN}} || [[Окинава]] || 
[http://www.mofa.go.jp/policy/economy/summit/2000/ G8 саммит 2000]
|- 
| 27 || 2001,7,20-22 || {{ITA}} || [[Генуя]] || 
[https://web.archive.org/web/20051231105014/http://www.g8italia.it/ G8 саммит 2001]
|- 
| 28 || 2002.6.26-27 || {{CAN}} || [[Канаскис]], [[Альберта]] || [https://web.archive.org/web/20061118135534/http://www.g8.gc.ca/ G8 саммит 2002]
|- 
| 29 || 2003.6.2-3 || {{FRA}} || [[Эвиан ле-Бан]] || [http://www.g8.fr/ G8 саммит 2003]
|- 
| 30 || 2004.6.8-10 || {{USA}} || [[Си Айлэнд, Жоржи]] || [http://usinfo.state.gov/ei/economic_issues/group_of_8/g8_summit.html G8 саммит 2004]
|- 
| 31 || 2005.7.6-8 || {{GBR}} || [[Глинэгл]], [[Шотланд]] || [http://webarchive.loc.gov/all/20080913235039/http%3A//www.g8.gov.uk/servlet/Front?pagename%3DOpenMarket/Xcelerate/ShowPage%26c%3DPage%26cid%3D1078995902703 G8 саммит 2005]
|- 
| 32 || 2006.7.15-17 || {{RUS}} || [[Стрельна]], [[Санкт-Петербург]] || [https://web.archive.org/web/20150421042201/http://en.g8russia.ru/ G8 саммит 2006]
|- 
| 33 || 2007.6.6-8 || {{DEU}} || [[Хайлигендамм]], [[Мекленбург]]  ||  [http://www.g-8.de G8 саммит 2007]
|- 
| 34 || 2008.7.7-9 || {{JPN}} || Тояко (Тоя нуур) , [[Хоккайдо]] || [https://web.archive.org/web/20080502143616/http://www.g8summit.go.jp/ G8 саммит 2008]
|-
| 35 || 2009.7.8-10 || {{ITA}} || Ла Маддалена || [https://web.archive.org/web/20090826113834/http://www.g8italia2009.it/ G8 саммит 2009]
|- 
| 36 || 2010.6.25-26 || {{CAN}} || Хантсвилл, Онтарио || 
|- 
| 37 || 2011.5.26-27 || {{FRA}} || [[Деувилл]], [[Бас-Норманди]] || 
|- 
| 38 || 2012.5.18-19 || {{USA}} || [[Кэмп Дэвид]] || 
|- 
| 39 || 2013.6.17-18 || {{GBR}} || [[Ферманах тойрог]], [[Лу Эрн]] || 
|- 
| 40 || 2014.6.5 || {{-}} || [[Белги Брюссель]] || 
|-
| 41 || 2015.6.17-18 || {{DEU}} || [[Геман Любек]] || 
|-

== Мөн үзэх ==
* [[Дэлхийн Нийгмийн Чуулган]]
* [[Даяарчлалын эсрэг үзэл]]
* [[G20 аж үйлдвэржсэн орнууд]]
* [[G20 хөгжиж буй орнууд]]
* [[G33]]
* [[Хөгжиж буй 8 орон]] (D8), [[Ислам|Исламын ертөнцийн]] хамгийн том 8 орны бүлгэм
* [[J8]]
* [[G11]], хөгжиж буй 11 орны бүлгэм
|}

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat | G8}}

=== Засгийн газрууд ===
* [http://www.direct.gov.uk/Gtgl1/GuideToGovernment/InternationalBodies/InternationalBodiesArticles/fs/en?CONTENT_ID=4003091&chk=h%2Bl9pN G8-ын түүх] - Их Британийн засгийн газрын цахим сүлжээ
* [https://web.archive.org/web/20061118135534/http://www.g8.gc.ca/ Government of Canada - G8] Канадын засгийн газрын цахим сүлжээ
* [http://www.pm.gov.uk/output/Page8822.asp 10 Downing Street - G8, ЕХ-ны даргалал] Их Британийн засгийн газрын цахим сүлжээ
* [https://web.archive.org/web/20061212221923/http://usinfo.state.gov/af/africa/aid_to_africa.html USINFO - Африкт үзүүлэх тусламж] АНУ-ын засгийн газрын цахим сүлжээ
* [http://www.g7.utoronto.ca Торонтогийн их сургууль - G8 Мэдээллийн төв] судалгааны баг
* [http://www.kremlin.ru/ Kremlin.ru - ОХУ-ын засгийн газрын сайт] [http://web.archive.org/web/20030908005515/http://www.kremlin.ru/eng/ Kremlin.ru (англи хэлээр)]
* [http://www.governo.it/ Италийн засгийн газар] (итали, англи хэлээр)
* [http://www.bundesregierung.de/ Германы засгийн газар] (герман, англи, франц хэлээр)

== Эшлэл ==
<references />

{{G8}}
[[Ангилал:Их найм| ]]
[[Ангилал:Улс хоорондын комисс]]
[[Ангилал:Олон улсын эдийн засгийн байгууллага]]
[[Ангилал:Даяарчлал]]
[[Ангилал:Товчилсон үг]]