Их найм
| Group of Eight Groupe des Huit Gruppe der Acht Gruppo degli Otto 主要国首脳会議 Большая восьмёрка |
|---|
|
Их Найм (G8) нь Америкийн Нэгдсэн Улс, Герман, Их Британи, Итали, Канад, Оросын Холбооны Улс, Франц, Япон гэсэн дэлхийд эдийн засгийн хувьд тэргүүлдэг улсуудаас бүрдэх бүлэг юм. Эдгээр улсууд нь дэлхийн эдийн засгийн 65 орчим хувийг бүрдүүлдэг[1]. Жил бүр эдгээр улсуудын төрийн тэргүүн, дээд албан тушаалтнууд уулзаж, дэлхийн улс төрийн бодлогыг тодорхойлдог гэж хэлж болно. Гэхдээ Орос улс Крымыг өөртөө нэгтгэснийг эсэргүүцсэн Их наймын бусад улсууд 2014 оноос Оросыг тус уулзалтад оролцуулахаас түдгэлзсэнээр өдгөө Их долоогийн хүрээнд уулзалтууд явагдаж буй.
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Их наймын үүсэл нь 1973 оны нефтийн хямралаас үүдэн дэлхий даяар эдийн засгийн хямрал нүүрлэснээс улбаалж Америкийн Нэгдсэн Улс, Европ, Японы санхүүгийн албаны хүмүүс уулзалт хийж эхэлсэнтэй холбоотой.
1975 онд, Францын Ерөнхийлөгч Валери Жискар д'Эстан хөгжингүй, ардчилсан 6 орны төрийн тэргүүнүүдийг урьж саммит зохион байгуулсан. Уг саммитад оролцогчид цаашид жил бүр уг уулзалтыг зохиохыг дэмжсэнээр Франц, Баруун Герман, Итали, Япон, Их Британи болон Америкийн Нэгдсэн Улс гэсэн бүрэлдэхүүнтэй "Их зургаагийн бүлэг" (G6) байгуулагдсан түүхтэй. 1976 оны уулзалтаас Канад улс нэмэгдсэн. Мөн Европын Холбоо 1977 оноос уулзалтад оролцож ирсэн[2].
Оросын Холбооны Улс нэмэгдэж "Их найм" бүрэлдсэн нь
[засварлах | кодоор засварлах]1991 онд хүйтэн дайн дуусч, ЗХУ (одоогийн Оросын Холбооны Улс) Их долоогийн гол уулзалтуудад оролцож эхэлсэн. 1997 оноос улс төрийн бүх уулзалтуудад оролцох эрхтэй болсноор Их найм бүрэлдэн тогтжээ. Гэхдээ Орос нь эдийн засгийн үзүүлэлтүүдээрээ дэлхийд тэргүүлж чадахгүй байсан учир сангийн сайд болон төв банкны тэргүүнүүдийн уулзалтад оролцдоггүй байв.
Тэр үед Америкийн Нэгдсэн Улсын ерөнхийлөгч Билл Клинтоны санаачилгаар "Долоогийн бүлэг" нь "Наймын бүлэг" болсноо зарласан бөлгөө. Энэ нь ОХУ-ын ерөнхийлөгч Борис Ельциний явуулж байсан эдийн засгийн өөрчлөлт болон НАТО-гийн талаарх байр суурийг үнэлсэн хэрэг байлаа.
2005 оны 2 сарын 18-нд АНУ-ын сенатч Жо Либерман, Жон Маккэйн нар ОХУ-ын ерөнхийлөгч Владимир Путины явуулж буй бодлогыг шүүмжлээд улс төрийн эрх чөлөө, ардчиллыг хөгжүүлэхгүй байгаа тул тус улсыг Их наймын бүрэлдэхүүнээс хасах ёстой гэсэн шаардлага тавьсан.
Бүтэц, үйл ажиллагаа
[засварлах | кодоор засварлах]Их найм нь албан ёсны бүтэц, удирдлага байдаггүйгээрээ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага, Дэлхийн Банк зэрэг байгууллагуудаас ялгаатай. Бүлгийн удирдлагааар жил бүр гишүүн орнуудын аль нэгийг сонгодог. Тухайн улсыг тэр оны 1 сарын 1-нд тэргүүлж байсан хүн Их наймын бүлгийг удирдана. Жилийн дунд үед даргалж буй улсад 3 хоногийн дээд хэмжээний уулзалт зохиогддог. Энэ нь дэлхийн гол бодлогыг тодорхойлдог тун чухал арга хэмжээ болно.
Мөн эрүүл мэнд, хууль эрх зүй, хөдөлмөр, эрчим хүч, хөгжил, байгаль орчин, гадаад хэрэг, хууль зүй дотоод хэрэг, терроризм, худалдаа зэрэг асуудлаар сайд нарын түвшинд уулзалтууд зохиодог. Эдгээрээс Их наймын ОХУ-аас бусад 7 орны сангийн сайд нар болон Европын холбооны төлөөлөгчид оролцдог жил тутмын уулзалт нь нэр нөлөө ихтэй. Үүнээс гадна "G8+5" буюу Бразил, Энэтхэг, Мексик, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс болон Өмнөд Африкийн сангийн сайд нарын уулзалт зохиогддог.
Эдийн засгийн чадавхи
[засварлах | кодоор засварлах]Их Наймын орнууд нь дэлхийн хүн амын 14-хөн хувийг бүрдүүлдэг боловч дэлхийн нийт дотоодын нийт бүтээгдэхүүний гуравны хоёр хувийг бий болгодог юм. (Дэлхийн Хөгжлийн Илтгэл 2006 / Дэлхийн банк-г үзнэ үү).
| 2004 | Хүн ам | BNE | ||
|---|---|---|---|---|
| сая | % | тэрбум $ | % | |
| Дэлхий | 6345.1 | 100.0 | 39833.6 | 100.0 |
| АНУ | 293.5 | 4.6 | 12179.9 | 30.7 |
| Япон | 127.8 | 2.0 | 4749.9 | 11.9 |
| Герман | 82.6 | 1.3 | 2549.0 | 6.3 |
| Их Британи | 59.4 | 0.9 | 2036.4 | 5.2 |
| Франц | 60.0 | 0.9 | 1858.7 | 4.7 |
| Итали | 57.6 | 0.9 | 1503.6 | 3.8 |
| Канад | 31.9 | 0.5 | 905.6 | 2.3 |
| ОХУ | 142.8 | 2.3 | 487.3 | 1.2 |
| G8 | 855.6 | 13.5 | 26270.4 | 66.1 |
Шүүмжлэл
[засварлах | кодоор засварлах]Их наймын тэргүүнүүдийн жил тутмын уулзалт нь даяарчлалын эсрэг хөдөлгөөний эсэргүүцлийн нэг бай болдог.
Шүүмжлэлүүд нь хүлэмжийн хий ихээр ялгаруулж дэлхийн дулааралд нөлөө үзүүлж буй, Африк болон хөгжиж буй орнуудыг өрийн хямралд оруулж, тэгш бус худалдаанй бодлогоор ядуурал бий болгож буй, мөн Дархлалын Олдмол Хомсдолын ([ДОХ) эсрэг явуулж буй бодлого зэрэг даяарчлалтай холбоотой асуудлууд байдаг.
Түүнээс гадна Испани, Энэтхэг, Бразил, Хятад зэрэг эдийн засаг нь хүчирхэг улсуудаар эгнээгээ өргөтгөхгүй байгаа тул дэлхийн эдийн засгийг төлөөлж чадахгүй байна гэсэн шүүмжлэл их бий.
Терроризм
[засварлах | кодоор засварлах]2005 онд Шотландад болсон уулзалтын эхний өдөр (2005 оны 7 сарын 7) Лондонгийн метро болон автобуснуудад бөмбөг дэлбэрч, 50 гаруй хүний амь насыг авч одсон томоохон террорист халдлага гарсан. Уг халдлагын хариуцлагыг "Европ дахь Аль-Кайда Жихадын нууц бүлэглэл" гэж өөрсдийгөө нэрлэсэн байгууллага хүлээж мэдэгдэл гаргасан. Уг мэдэгдэлд Их Британийн засгийн газрын Афганистан, Иракт явуулж буй цэргийн ажиллагаа болон барууны орнуудын исламын тулгуур үзэлтнүүдийн эсрэг бодлогыг эсэргүүцэж халдлага зохион байгуулсан гэж дурьдсан байлаа. Мөн уг халдлага нь Олон Улсын Олимпын Хороо 2012 оны зуны олимп Лондон хотод зохиогдох болсныг зарласны дараахан болсон юм. Гэсэн хэдий ч уулзалт хуваарь ёсоор болж өнгөрсөн билээ.
Хамгийн сүүлд ОХУ-д болсон уулзалт нь Ираны цөмийн хөтөлбөрийн тухай хэлэлцэж байхдаа Палестин-Израилын тэмцэл хурцадсанаас тасалдаж байсан түүхтэй.
G6/7/8-ын уулзалтууд
[засварлах | кодоор засварлах]Уулзалт нь дараах дарааллаар ээлжилж зохиогддог: Франц, АНУ, Их Британи, Герман, Япон, Итали, Канад, ОХУ (цаашид бусад улсууд нэмэгдвэл нэмэгдсэн дарааллаар). Энэ үеэр дэлхийн хамгийн хүчирхэг улсуудын удирдагчдын уулзалтыг сурвалжлахаар дэлхийн өнцөг булан бүрээс хэдэн зуун сурвалжлагч цугладаг юм.
Мөн үзэх: G8 уулзалтын лого
Мөн үзэх
[засварлах | кодоор засварлах]- Дэлхийн Нийгмийн Чуулган
- Даяарчлалын эсрэг үзэл
- G20 аж үйлдвэржсэн орнууд
- G20 хөгжиж буй орнууд
- G33
- Хөгжиж буй 8 орон (D8), Исламын ертөнцийн хамгийн том 8 орны бүлгэм
- J8
- G11, хөгжиж буй 11 орны бүлгэм
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: G8 – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны санЗасгийн газрууд
[засварлах | кодоор засварлах]- G8-ын түүх - Их Британийн засгийн газрын цахим сүлжээ
- Government of Canada - G8 Канадын засгийн газрын цахим сүлжээ
- 10 Downing Street - G8, ЕХ-ны даргалал Их Британийн засгийн газрын цахим сүлжээ
- USINFO - Африкт үзүүлэх тусламж АНУ-ын засгийн газрын цахим сүлжээ
- Торонтогийн их сургууль - G8 Мэдээллийн төв судалгааны баг
- Kremlin.ru - ОХУ-ын засгийн газрын сайт Kremlin.ru (англи хэлээр)
- Италийн засгийн газар (итали, англи хэлээр)
- Германы засгийн газар (герман, англи, франц хэлээр)
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ United Nations Development Programme
- ↑ "Европын Холбоо ба Их найм". Archived from the original on 2006-10-08. Татаж авсан: 2006-12-13.