Катар хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Катар Улс<br/><span style="text-align:left;">{{МонголЮникод|ᠻᠠᠲ᠋ᠠᠷ</br>ᠤᠯᠤᠰ|size=1em}}</span>
| common_name            = Катар
| native_name            = {{native name|ar|دولة قطر|italics=off}}<br/>''{{transliteration|ar|Dawlat Qaṭar}}''
| image_flag             = Flag of Qatar.svg
| flag_type              = [[Катарын төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| image_coat             =
| symbol_type            = [[Катарын Сүлд|Сүлд]]
| national_motto         = {{lang|ar|الله الوطن الأمير}}
| englishmotto           = Бурхан, Улс, Эмир
| national_anthem        = {{lang|ar|السلام الأميري}}<br />{{transliteration|ar|[[Катарын төрийн дуулал|As-Salām al-ʾAmīrī]]}})<br />"Эмирийн амрыг эрье"<br />{{center|[[File:National anthem of Qatar.ogg]]}}
| image_map              = QAT orthographic.svg
| map_caption            = [[Арабын хойг]]д орших Катар улсын байршил (хар ногоон)
| image_map2             = 
| capital                = [[Доха]]
| coordinates            = {{Coord|25|18|N|51|31|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
|40% [[Арабчууд]]
|36% [[Өмнөд Ази]]уд
|{{nbsp|3}}— 18% [[Катар дахь Энэтхэгчүүд|Энэтхэг]]
|{{nbsp|3}}— 18% [[Катар дахь Пакистанчууд|Пакистан]]
|10% [[Катар дахь Иранчууд|Иранчууд]]
|14% [[Катарын хүн ам|Бусад]]
}}
| ethnic_groups_year     = 2015
| ethnic_groups_ref      = <ref name="CIA"/>
| official_languages     = [[Араб хэл]]<ref>{{cite web |title=The Constitution |url=https://www.gco.gov.qa/wp-content/uploads/2016/09/GCO-Constitution-English.pdf |website=Government Communications Office |publisher=Government Communications Office |access-date=31 August 2020}}</ref>
| common_languages       = [[Англи хэл]]
| demonym                = [[Катарын хүн ам|Катарчууд]]
| government_type        = [[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[Исламын улс|Исламын]] [[Парламентын засаглалын систем|парламентын]] [[Үндсэн хуульт хаант засаг|хагас-үндсэн хуульт хаант засаг]]
| leader_title1          = [[Катарын эмирүүдийн жагсаалт|Эмир]]
| leader_name1           = [[Тамим бин Хамад Аль Тани|Тамим бин Хамад]]
| leader_title2          = [[Катарын ерөнхий сайдын жагсаалт|Ерөнхий Сайд]]
| leader_name2           = [[Халид бин Халифа бин Абдул Азиз Аль Тани|Халид бин Халифа]]
| legislature            = [[Катарын Зөвлөлдөх Ассамблей|Зөвлөлдөх Ассамблей]]
| sovereignty_type       = [[Катарын түүх|Түүх]]
| established_event1     = [[Катарын Үндэсний Өдөр]]
| established_date1      = 12 сарын 18, 1878
| established_event2     = Тусгаар тогтнолоо тунхаглав
| established_date2      = <br />9 сарын 1, 1971
| established_event3     = [[Их Британи]]ас тусгаар тогтнов
| established_date3      = <br />9 сарын 3, 1971
| area_km2               = 11,581
| area_rank              = 158 <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_sq_mi             = 4,467.6
| percent_water          = 0.8
| population_estimate    = 2,795,484<ref name=qsa-Aug13>{{cite web|title=Population structure|url=http://www.mdps.gov.qa/en/statistics1/StatisticsSite/Pages/Population.aspx|publisher=Ministry of Development Planning and Statistics|date=31 January 2020|access-date=5 Арван нэгдүгээр сар 2022|archive-date=26 Зургадугаар сар 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180626135815/https://www.mdps.gov.qa/en/statistics1/StatisticsSite/Pages/Population.aspx|url-status=dead}}</ref>
| population_census      = 1,699,435<ref name="census10">{{cite web |url=http://www.qsa.gov.qa/QatarCensus/Populations.aspx |title=Populations |publisher=Qsa.gov.qa |access-date=2 October 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100709192746/http://www.qsa.gov.qa/QatarCensus/Populations.aspx |archive-date=9 July 2010 }}</ref>
| population_estimate_year = 2020
| population_estimate_rank = 139
| population_census_year = 2010
| population_census_rank = 
| population_density_km2 = 176
| population_density_sq_mi = 455 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| population_density_rank = 76
| GDP_PPP                = {{increase}} $315.299 тэрбум<ref name = imf2>{{cite web|title=World Economic Outlook Database, April 2018 – Report for Selected Countries and Subjects|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=68&pr.y=12&sy=2017&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=453&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180504102017/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=68&pr.y=12&sy=2017&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=453&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|archive-date=4 May 2018|publisher=[[Олон Улсын Валютын Сан]] (IMF)| date= April 2018}}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_rank           = 51
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $112,789<ref name=imf2/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 4th
| GDP_nominal            = {{increase}} $236.257 тэрбум<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_rank       = 56
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $84,514<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 6
| Gini                   = 41.1 <!--number only-->
| Gini_year              = 2007
| Gini_change            = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref>{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=GINI index |publisher=World Bank |access-date=22 January 2013}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.855 <!--number only-->
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="HDI">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_rank               = 42
| currency               = [[Катарын риал]]
| currency_code          = QAR
| time_zone              = [[Арабын Стандарт Цаг|АСЦ]]
| utc_offset             = +3
| time_zone_DST          = 
| drives_on              = баруун<ref>{{cite web|url=http://www.worldstandards.eu/cars/list-of-left-driving-countries/|title=List of left- & right-driving countries – World Standards|access-date=5 June 2017}}</ref>
| calling_code           = +974
| cctld                  = {{unbulleted list |[[.qa]] |[[قطر.]]}}
| conventional_short_name = 
| religion               = {{unbulleted list 
  |65.5% [[Катар дахь Ислам|Ислам]] ([[төрийн шашин|албан ёсны]]) 
  |15.1% [[Арабын улсууд дахь Хиндү шашин#Катар|Хиндү]]
  |14.2% [[Катар дахь Христийн шашин|Христ]] 
  |3.3% [[Ойрх Дорнод дахь Буддын шашин#Хүн ам улс орноор|Буддизм]] 
  |1.9% [[Катар дахь шашин|Бусад]] 
}}
| religion_year          = 2020
| religion_ref           = <ref>{{cite web|title=Population By Religion, Gender And Municipality March 2020|url=http://www.qsa.gov.qa/QatarCensus/sensus_2020/pubulation-eng/Tabels/Pubulation/T06.htm|publisher=Qatar Statistics Authority}}</ref>
| today                  = 
}}

'''Катар Улс''' ({{lang-ar|دولة قطر}}‎‎ ''Давлат Катар'' эсвэл ''Даулат Катар'') — [[Баруун Өмнөд Ази|Баруун Өмнөд]] [[Ази]], [[Арабын хойг]]ийн зүүн дээд эргийн [[Катар хойг]]т байрлах [[улс]] ([[эмирт улс]]). Урд талаараа газраар [[Саудын Араб]] улстай хил залгадаг бол бусад талаараа [[Персийн булан]]гаар хүрээлэгдэнэ.

== Газар зүй ==
Катар 11,437 ам дөрвөлжин километр талбайтай, дэлхийн улс орнуудын дунд газар нутгийн хэмжээгээрээ 158-рт жагсдаг.
{{double image|left|Qatar_Topography.png|120|Qatar_31_January_2003.jpg|140}}
=== Байрлал ===
Катар улс хойд өргөргийн 24°-27°, зүүн уртрагийн 50°-52°-ын торонд байх хойноос урагш 160 км, зүүнээс баруунш 80 км сунасан хойг дээр оршино. Өмнөд талаараа [[Саудын Араб]]тай хиллэдэг, бусад талаараа [[Персийн булан]]д тулна. Арлын [[Бахрейн]] улсаас 30 км зайтай.
=== Газрын тогтоц ===
{{double image|left|Desert_Coast_(6996854733).jpg|140|Qatari_ostriches_(3206781575).jpg|120}}
Газрын гадаргуу тэгш талархаг, гол төлөв шохойн чулуугаар бүрхмэл, чулуурхаг, зарим хэсэгтээ намгархаг. Цэвэр усны нөөц багатайгаас ундны усаа гадаад орноос зөөвөрлөдөг. 
=== Уур амьсгал ===
[[Арабын цөл]]д ойр, [[Мэлхийн зам]]аас холгүй орших учир говь цөлийн уур амьсгалтай, жилд дунджаар 100 мм орчим тунадас  унадаг, дундаж температур нь I сард +16С, VII сард +32С орчим, зарим үед +45С хүрдэг. 
=== Ашигт малтмал ===
[[Газрын тос]], [[шатдаг хий]], төмрийн хүдэр, шохойн чулуугаар баялаг.



Катар нь Ази тивийн баруун өмнөд хэсэгт урд хэсгээрээ Саудын араб улстай, бусад талаараа Персийн булангаар хүрээлэгдсэн хойгийн улс юм. Энэтхэгийн далайд гарцтай тус улсын түүх одоогоос дөрвөөс таван мянган жилийн тэртээгээс эхлэх бөгөөд археологийн малталтаар эртний соёл иргэншлийн эд зүйлс ихээр олддог байна. Тус орон газрын тос болон шатахуунаар баян үндэстэн бөгөөд эдийн засгийн гол хөшүүрэг нь юм. Экспортын 85 хувийг эзлэх газрын тосны орлогоороо дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 50 гаруй хувь болон Засгийн газрын орлогын 70 хувийг дангаараа олдог байна. Катар газрын тос олборлохоос өмнө сувдыг их хэмжээгээр олборлодог бүс нутаг, боомт байсан бөгөөд одоо ч гэсэн сувдыг түүж олборлож арилждаг.
Улс төрийн тогтолцооны хувьд 19 дүгээр зуунаас хойш Аль танийн үе залгамжилсан хэмжээлшгүй засаглалтай Эмирт улс болсон юм. Катар нь 16 зууны үеэс эхлэн Португал, Османы зэнт улс, Перс буюу Ираны ноёрхолд, 1882 оноос Английн харъяа байсан ба 1971 оны ёсдүгээр сарын нэгэнд тусгаар тогтносон бүрэн эрхт улс болсноо дэлхий дахинаа зарласан байна.
• “Катар” гэсэн нэр нь эртний худалдааны чухал боомт “Зубара” хотоос гаралтай.
• Нийслэл хот Доха.
• Үндсэн гол хууль нь Шари хууль
• Нэг хүнд ноогдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн 2009 оны байдлаар 68,871 ам доллар.
• Тус улсад ямар нэгэн нам үйл ажиллагаа явуулдаггүй.
• Шашин шүтлэгийн хувьд нийт хүн амын 77,5% лал, 8,5% христ, 14% нь бусад шашин шүтдэг.
• 2010 оны тооллогоор 1,696,563 мянган хүн амтай бөгөөд үүнээс араб 40%, пакистан 18 %, энэтхэг 18 %, иран үндэстэн 10 хувийг эзэлдэг байна. Бусад нь цагаачид.
• Албан ёсны хэл араб хэл. Бусад жижиг хэлүүдээр ярьдаг ч арай илүү англи хэлээр ярьдаг.
• Жилийн дундаж хэм нь 24 градус.
• Дундаж наслалт эмэгтэй 76, эрэгтэй 71 байдаг.
• 2007 оноос эхлэн 12 дугаар сарын 18-ныг катарчууд үндэсний өдөр болгон тэмдэглэсээр иржээ. Энэ нь төрийн эрхийг Аль Тани авч, Катар улс байгуулагдсан өдөр юм.
• Мөн арабын орнуудын том телевиз болох Ал жаазера телевизийн төв байр нь Доха-д байдаг.
• Катарт ойролцоогоор 26 триллион куб метр газрын тосны нөөц бөгөөд энэ нь дэлхийд гуравдугаарт орох үзүүлэлт юм.
• Мөнгөний нэгж нь риаль ба 3,63 ам доллартай тэнцэнэ.
• Хүйсийн харьцаа нь нэг эмэгтэйд 3.46 эрэгтэй ноогддог байна.
НҮБ, Арабын улсуудын холбоо, Олон улсын худалдааны байгууллага зэрэг байгууллагуудын гишүүн орон. Парламентыг нь Мажилис Аль Шуара гэх ба 2005 онд баталсан шинэ үндсэн хуулиар парламент нь 45 гишүүнтэй байхаар болсон байна. Тус 45 гишүүний 30-ыг нь арт түмэн сонгож, 15-ыг нь Эмир сонгодог. 1980 оны сүүл 1990 оны эхээр катарт эдийн засгийн хямрал болж улмаар 1995 онд Эмир Хамад Бин Халифа Аль Тани төрийн эрхэнд гарч улс орноо зөв бодлогоор удирдан чиглүүлж өнөөгийн төвшинд хүргэжээ. Катарт өвөл дулаан, зун нь маш халуун, чийглэг байдаг байна. Гол мөрөн гээд байх зүйл ховор. 2001 онд Бахрейн болон Саудын арабын орнуудтай холбоотой хил хязгаарын маргааныг эцэслэн шийдвэрлэсэн.
2010 оны байдлаар тус орон дэлхийн сайн замын нөхцөл байдалтай орнуудын нэгээр шалгарсан байна. Учир нь шатахууны үнэ хямд учир тээвэрлэлт ихэвчлэн зам тээврээр явагдана. Хотуудын хооронд засмал замын сүлжээгээр холбогдсон бөгөөд тоон системийн замын хөдөлгөөний дүрэм үйлчилдэг байна. Харин саяхныг хүртэл төмөр замын сүлжээгүй байсан. Катарын засгийн газар нь 26 тэрбум долларын санхүүжилтээр 20 жилийн дотор олон улсын жишигт хүрсэн төмөр замыг бүтээн босгохоор болжээ. Энэхүү төмөр зам нь зөвхөн өөрийн орон төдийгүй хөрш зэргэлдээ орнуудыг холбосон байхаар төлөвлөсөн аж. Лалын шашны зан үйл болох Рамадан сарын турш мацаг барин, архи уух болон тамхи татахыг хатуу хориглодог. Сүүлийн жилүүдэд катар боловсролын салбартаа их анхаарал хандуулах болсон. Катарын их сургууль нь 1973 онд байгуулагдсан бөгөөд Катарт бүх шатны боловсролыг үнэ төлбөргүй олгодог байна. Хамгийн сүүлд л гэхэд “Катарын сан”-гийн дэмжлэгтэйгээр АНУ-ын нэр хүндтэй хэд хэдэн сургуулиудын салбар сургууль нээгдсэн байна


Катар улс Баруун Өмнөд Азийн Персийн булан дахь Катарын хойг дээр, урдуураа Саудын Араб, АНЭУ-тай хиллэж, бусад талаараа Персийн булангийн усаар хүрээлэгдэн оршдог. 



Хүн амын тэн хагас нь уугуул нутгийнхан буюу арабчууд, бусад нь иран, энэтхэг, пакистан зэрэг орноос цагаачлан ирэгсэд юм. Оршин суугчдын ихэнх нь баян бүрд, эрэг хавийн нутаг, нефть олборлох районуудад суурьшдаг ба нүүдэлчин маягаар амьдардаг цөөнх ч бас бий. Хүн амын амьдралын түвшин доогуур, ихэнх нь бичиг үсэг мэдэхгүй. Албан ёсны хэл нь араб.

Ихэнх нутагт цөл газрын ургамал ургадаг.



Хөдөө аж ахуй нь буурай хөгжилтэй, баян бүрдийн орчимд хасарваань, шар будаа, эрдэнэ шиш, хүнсний ногоо тариалж, цөлөрхөг газраа гол төлөв тэмээний аж ахуй эрхэлдэг. Эрэг хавийн газраас загас далайн сам барих, сувд түүх ажил эрхэлдэг.

Катарын хойг дээр бүр МЭӨ 3—2 мянган оноос эхлэн хүн оршин сууж байжээ. VII зуунд Катар Арабын Халифт улсын бүрэлдэхүүнд орсон боловч түүнийг мөхсөний дараа X зуунд Кармантуудын улсад харьяалагдах болжээ. XII—XIV зуунд Бахрейны мэдэлд, XVI зуунд түүний хамтаар Португалд, хожим нь Туркт эзлэгджээ. 1914 онд Катарыг Их Британи мэдэлдээ авч, 1971 он хүртэл эзэмшиж байв. 1971 оны IX сарын 1-нд Ката тусгаар тогтнож, НҮБ-ийн гишүүн болжээ. 

Катарыг хэмжээгүй эрхт халиф (эзэн хаан) толгойлдог. 

Мөнгөний нэгж нь Катарын риал.

== Эх үүсвэр ==
{{reflist}}

{{Ази}}
{{Хөтлөгч мөр Арабын Барилдлага}}
{{OIC}}

[[Ангилал:Катар| ]]
[[Ангилал:Азийн орон]]
[[Ангилал:Азийн хойг]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]
[[Ангилал:Хаант Улс]]
[[Ангилал:Энэтхэгийн далайн хойг]]