Муром хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|Оросын Владимир мужийн хот}}
{{ижил нэрийн тайлбар}}

{{Инфобокс Оросын суурин
|mn_name=Муром
|ru_name=Муром
|image_skyline=Murom. Transfiguration monastery. Transfiguration Cathedral and Saint Basil Church P5231223 2350.jpg
|image_caption=
|coordinates = {{coord|55|34|N|42|02|E|display=inline,title}}
|map_label_position=right
|image_coa=Coat of Arms of Murom (Vladimir oblast) (1781).png
|coa_caption=
|image_flag=Flag of Murom (Vladimirskaya oblast).png
|flag_caption=
|anthem=
|anthem_ref=
|holiday=
|holiday_ref=
|federal_subject=[[владимир муж]]
|federal_subject_ref=<ref name="VladimirO_admlaw" />
|adm_city_jur=Муром [[Холбооны субъектийн чанартай хот|хот]]
|adm_city_jur_ref=<ref name="VladimirO_admlaw" />
|adm_ctr_of1=[[Муромын район]]
|adm_ctr_of1_ref=<ref name="OKATO" />
|adm_ctr_of2=Муром хот
|adm_ctr_of2_ref=<ref name="VladimirO_admlaw" />
|inhabloc_cat=Хот
|inhabloc_cat_ref=<ref name="VladimirO_admlist" />
|urban_okrug_jur=[[Муром хотын тойрог]]
|urban_okrug_jur_ref=<ref name="VladimirOMuromUO_mun" />
|mun_admctr_of1=Муром хотын тойрог
|mun_admctr_of1_ref=<ref name="VladimirOMuromUO_mun" />
|mun_admctr_of2=Муромын хотын район
|mun_admctr_of2_ref=<ref name="VladimirOMuromskyD_mun">Law #58-OZ</ref>
|leader_title=Хотын дарга
|leader_title_ref=<ref name="Head" />
|leader_name=Евгений Рычков
|leader_name_ref=<ref name="Head">Official website of Murom Urban Okrug. [http://www.murom.info/authority Yevgeny Rychkov, Head of the Urban Okrug] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110323051354/http://www.murom.info/authority |date=March 23, 2011 }} {{in lang|ru}}</ref>
|representative_body=
|representative_body_ref=
|area_of_what=
|area_as_of=
|area_km2=
|area_km2_ref=
|pop_2010census=116075
|pop_2010census_rank=140-д
|pop_2010census_ref=<ref name="2010Census">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>
|pop_density=
|pop_density_as_of=
|pop_density_ref=
|pop_latest=
|pop_latest_date=
|pop_latest_ref=
|established_date=862
|established_title=Анх дурдагдсан
|established_date_ref=
|current_cat_date=
|current_cat_date_ref=
|prev_name1=
|prev_name1_date=
|prev_name1_ref=
|postal_codes=602250
|postal_codes_ref=
|dialing_codes=49234
|dialing_codes_ref=
|website=http://www.murom.info/
|website_ref=
}}
'''Муром''' ({{lang-ru|Му́ром}}) нь [[Оросын Холбооны Улс]]ын [[Владимир муж]]ид орших {{EWZ|RU|17435}} оршин суугчтай (мэдээ: {{EWD|RU|17435}})<ref name="einwohner_aktuell" /> хот бөгөөд Москвагаас дорно зүгт 290&nbsp;км-ийн зайд Москва – [[Казань|Казанийн]] төмөр зам дээр оршдог.

== Түүх ==
Хотын нэр нь 862 оны түүхэн баримтад анх дурдагдсан байдаг ба 6-р зуунд өнөөгийн Муром хотын орчмоор суурьшин амдарч байсан финно-угорын [[мурома]] овгоос гаралтай ажээ. 10-р зуунаас энэ суурин [[Киевийн Русь|Киевийн Русийн]] бүрэлдэхүүнд багтах болсон ба [[Ока гол]]той ойр байрлалаасаа шалтгаалан маш хурдацтайгаар чухал худалдааны төв болон хөгжив. Тухайн үедээ Ока голын эрэг дээр хотын [[кремль|хэрмийг]] барьсан нь нийт 11 харуулын цамхаг бүхий модон хэрэм байсныг 18-р зуунд [[II Екатерина|Их Екатерина]] хатан хааны зарлигаар буулгасан ажээ.

1097 онд [[Черниговын Вант Улс]]аас тасран бие даасан [[Рязанийн Вант Улс|Муром-Рязанийн Вант Улсыг]] байгуулж байв. 1239 онд [[Бат хаан]]аар удирдуулсан [[Алтан Орд|Алтан Ордны Улсын]] цэрэг [[Монголчуудын Русь руу хийсэн довтолгоо|Монголчуудын Русь руу хийсэн аян дайны]] хүрээнд хотын хаалган дээр ирэв. Ингээд [[монголчууд]] Муромыг сүйрүүлж, галдан шатааж газрын хөрстэй тэгшилсэн байдаг.

1393 онд Алтан Ордны Улсын хан [[Тохтамыш]] [[Москвагийн Их Вант Улс]]ын их ван [[Василий I Дмитриевич]]ид Муромын Вант Улсыг өөртөө нэгтгэн хамтад нь захирах эрхийг олгов. [[IV Иван|Догшин Иван]] [[Царь|царийн]] үед хэд хэдэн сүм баригдсан бөгөөд тэрбээр [[Казанийн ханлиг|Казанийн Ханлигийг]] ялсаны дурсгал болгон 1553 онд бариулсан зарын цогчин дуганыг өнөөдөр ч үзэх боломжтой юм. Мөн түүнчлэн [[Косма ба Дамиан]] цогчин дуганыг [[Псков]]ын уран барилгачдаар тухайн үед бариулсан ажээ.

17-р зууны эхээр Владимирыг тойрсон олон хотуудын адилаар Муром ч бас [[Польш-Литва|Польш-Литвын]] дайралтад өртөн сүйрэв. Энэ зууны дундаас л хотыг сэргээх ажлыг эхлүүлэн, эвдэрсэн барилгуудыг зассан байна. Цөөн тооны сүмүүд нэмэгдсэнээс гадна металл боловсруулах болон арьс ширний үйлдвэрийн барилга цаашлаад зэвсгийн дарханы газрууд баригджээ. Зэвсгийн дархад нь [[царь]]т улсад олон жилийн турш нэр хүндтэй дарханы газарт тооцогддог байсан тул зарим нэгэн царьт зориулсан хийцүүд нь [[Москвагийн кремль|Москвагийн кремлийн]] зэвсгийн үзэсгэлэнд одоо ч дэлгээстэй байдаг аж.

{{Том зураг|Панорама Мурома.jpg|750|Ока голын баруун эргээс Муром}}

== Хүн амын өсөлт ==
{| class="wikitable"
|- class="hintergrundfarbe5"
! Он
! Оршин суугч
|-
| 1897 || align="right" | 13.271
|-
| 1939 || align="right" | 40.079
|-
| 1959 || align="right" | 71.567
|-
| 1970 || align="right" | 98.839
|-
| 1979 || align="right" | 114.270
|-
| 1989 || align="right" | 124.229
|-
| 2002 || align="right" | 126.901
|-
| 2010 || align="right" | 116.075
|}
<small>''Тайлбар:'' Хүн амын тооллогын мэдээ</small>

== Хамтын ажиллагаатай хотууд ==
Муром нь дараах хотуудтай [[Хотуудын хамтын ажиллагаа|хамтын ажиллагаатай]]:
* {{CZE|#}} [[Мост (Чех)|Мост]], Чех
* {{BLR|#}} [[Бабруйск]], Беларусь

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Murom|Муром}}
* [http://www.mojgorod.ru/vladimir_obl/murom/index.html Муромын тухай mojgorod.ru цахим хуудаст] (оросоор)
* [https://web.archive.org/web/20080402052905/http://www.murom.ru/ Муром хотын цахим хуудас] (оросоор)

== Эх сурвалж ==
<references />

[[Ангилал:Владимир мужийн суурин]]
[[Ангилал:Оросын хот]]
[[Ангилал:Ока голын суурин]]