Садыр Жапаров

Садыр Нургожоевич Жапаров (киргиз. Садыр Нургожо уулу Жапаров; 1968 оны 12-р сарын 6-нд ЗХУ-ын ЗСБКирУ-ын Кен-Суу тосгонд төрсөн) - Киргизийн төрийн болон улс төрийн зүтгэлтэн.

2021 оны 1-р сарын 28-ны өдрөөс Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Ерөнхийлөгч (2020 оны 10-р сарын 15-аас 11-р сарын 14-ний хооронд үүрэг гүйцэтгэсэн). Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Ерөнхий сайдаар 2020 оны 10-р сарын 10-наас 2021 оны 1-р сарын 21 хүртэл ажилласан.

Намтар

Садыр Жапаров 1968 оны 12-р сарын 6-нд Иссык-Куль мужийн Түп дүүргийн Кен-Суу хэмээх жижиг тосгонд төрсөн. Ахлах сургуульд 1987 он хүртэл сургуульд сурч байхдаа "Санташ" хамтралд ажилчин байжээ. Ахлах сургуулиа төгсөөд Фрунзе хотын Киргизийн улсын Биеийн тамирын дээд сургуульд элсэн орсон. 1987 онд ЗХУ-ын армид алба хаагаад бага түрүүч болсон. "Зөвлөлтийн армийн шилдэг ажилтан" тэмдгээр шагнагджээ.

1989 онд цэргээс ирээд Дээд сургуульд үргэлжлүүлэн суралцаж, 1992 онд дасгалжуулагч мэргэжлээр онц дүнтэй төгссөн байна.

1996-2000 онд Солтонкул фермийн орлогч дарга. 2000-2002 онд "Гүзэл-Мхаад" ХХК-ийн ерөнхий захирал, 2002-2005 онд Балыкчи хотын "Нурнефтегаз" жижиг газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн ерөнхий захирлаар ажиллаж байсан.

2006 онд Садыр Жапаров Борис Ельциний нэрэмжит Киргиз-Оросын Слав Их сургуулийн хуулийн анги төгсөж, хоёр дахь дээд боловсрол эзэмшсэн байна.

2005 оны 4-р сард Садыр Жапаров 2005 оны парламентын сонгуулийн үеэр сөрөг хүчний "Келечек" (Ирээдүй) фракцаас Жогорку Кенешийн гишүүнээр сонгогдож, түүний удирдагч болжээ. Парламентын сонгуулийн дараахан тус улсад эсэргүүцлийн жагсаал өрнөж, энэ нь "алтанзул цэцгийн хувьсгал" болон хувирсан. Засгийн газрын эсрэг жагсаал, хувьсгалын үеэр Садыр Жапаров нь хувьсгал амжилттай болсны дараа тус улсын ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Курманбек Бакиев тэргүүтэй сөрөг хүчний Киргизийн Ардын хөдөлгөөнийг дэмжигч байсан. Сөрөг хүчин Курманбек Бакиев засгийн эрхэнд гарсны дараа түүний дэглэмийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж байжээ.

2008-2009 онд Авлигатай тэмцэх үндэсний газрын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр нэгэн зэрэг ажиллаж байсан. 2009 он хүртэл Курманбек Бакиевын зөвлөхөөр ажиллаж байжээ. 2009-2010 онд Төрийн боловсон хүчний албаны харьяа Авлигаас урьдчилан сэргийлэх газрын даргаар ажиллаж байсан. Садыр Жапаров Авлигаас урьдчилан сэргийлэх газрыг толгойлж байхдаа "Киргизжилкоммунсоюз"-ыг нүүрс худалдан авах авлигын схемд буруутгаж байсан бол түүний ах Сабыр Жапаров Жыргалангийн уурхайн нүүрсний уурхайн эзэн байсан юм. Садыр Жапаровыг гэр бүлийн бизнесийг лоббидсон гэж буруутгасан.

2010-2013 онд Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Жогорку Кенешийн /парламент/ гишүүн.

2010 оны 10-р сард болсон сонгуулиар тэрбээр Камчыбек Ташиев тэргүүтэй “Ата-Журт” Ардчилсан намын жагсаалтаар Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Жогорку Кенешийн гишүүнээр дахин сонгогдож, олонхын суудал авсан. Тэрбээр Парламентын Шүүх, хууль зүйн байнгын хорооны дарга болсон.

Тэрээр 2012 оноос хойш төрөлх Иссык-Куль мужид байрлах Кумторын алтны уурхайг улсын мэдэлд авахыг дэмжиж, түүнийг удирдаж буй компанийг байгаль орчны зөрчил, авлигын хэрэгт буруутгаж байсан. Үүнтэй холбоотойгоор тэрбээр нутаг нэгтнүүдийнхээ дунд нэр хүндтэй болсон.

2012 оны есдүгээр сард Ерөнхий прокурорын газраас “Ата Журт” фракцийн тэргүүн Садыр Жапаровт эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн. Түүнийг Бишкек хотын Киевийн 74-р гудамжинд байрлах барилгыг хууль бусаар хувьчилсантай холбогдуулан залилангийн хэрэгт буруутгасан ч Ерөнхий прокурор Жапаровт эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээс татгалзсан байна.

Гадаад дахь амьдрал

Садыр Жапаров Польшид дөрвөн жил амьдрахаас өөр аргагүйд хүрсэн бөгөөд 2017 онд эх орондоо ирэхээр шийджээ. Садыр Жапаров эх орноосоо хол байхдаа улс төрд 10 орчим жил зүтгэсэн номоо хэвлүүлсэн. Энд тэрбээр 2008 онд Иссык-Куль мужийн захиргааны нэгдүгээр орлогч дарга, Бүс нутгийн хөгжлийн сангийн хяналтын зөвлөлийн даргаар ажиллаж байсан Эмилбек Каптагаев "өөртөө ашиг олохын тулд" гэж бичжээ. бусад нь эрүүгийн хуйвалдаан хийсэн." Түүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэсний дараа тэрээр авлигатай тэмцэх ахлах комиссараар ажиллаж байсан Жапаровоос тусламж хүсчээ. Каптагаев өөрөө эдгээр бүх буруутгалыг эрс няцаасан. 2015 оны нэгдүгээр сард УИХ шалгалт хийхийг шаардсан.

Гэвч түүнийг 2017 оны гуравдугаар сарын 25-нд Киргиз-Казахстаны хилээр нэвтэрч байхад нь үймээн самуун зохион байгуулсан, Эмилбек Каптагаевыг барьцаалсан хэргээр саатуулж, Үндэсний аюулгүй байдлын улсын хорооны урьдчилан хорих төвд хүргэсэн юм. Жапаровт 11 жил 6 сарын хорих ял оноожээ.

Шоронгоос чөлөөлсөн нь

2020 оны аравдугаар сарын 5-нд Киргиз улсад парламентын сонгуулийн үр дүнг эсэргүүцсэн олон нийтийн жагсаал эхэлсэн. Аравдугаар сарын 6-ны өглөө Камчыбек Ташиев тэргүүтэй жагсагчид Садыр Жапаровыг суллаж, Бишкек хотын төв талбайд аваачиж, үг хэлүүлсэн байна. 2020 оны 10-р сарын 6-ны орой "Достук" зочид буудалд парламентын депутатууд Жапаровыг тус улсын Ерөнхий сайдын албан тушаалд томилохыг зөвшөөрөв. Гэсэн хэдий ч "Ата-Мекен" намаас Киргизийн Ерөнхий сайдад нэр дэвшсэн Тилек Токтогазиев Зохицуулах зөвлөлийн хурлаар энэ албан тушаалд сонгогдсон тул өөрийгөө засгийн газрын хууль ёсны тэргүүн гэдгээ Төрийн ордны дэргэд болсон жагсаалын үеэр мэдэгдэв. Сөрөг хүчний намуудын удирдагчдын зохион байгуулсан парламентын гишүүдийн уулзалтын үеэр "Достук" зочид буудлын ойролцоо цугласан Жапаровыг дэмжигч хэдэн зуун хүний шахалтаар депутатууд үүнийг зөвшөөрсөн тул Токтогазиев Жапаровын томилгоог хууль бус гэж үзэж байна. Жапаровын өрсөлдөгчид ч парламентын ирц бүрдээгүй, түүнийг сонгох журам зөрчигдсөнийг онцолж байна.

Ерөнхийлөгч болох зам

2020 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрөөс Киргизийн Ерөнхийлөгч Сооронбай Жээнбеков огцорсны дараа Бүгд Найрамдах Киргиз Улсын Үндсэн хуулийн 68 дугаар зүйлд заасны дагуу Киргизийн Ерөнхийлөгчийн үүргийг гүйцэтгэж эхэлсэн. 2020 оны арваннэгдүгээр сарын 14-ний өдөр тэрбээр 2021 оны нэгдүгээр сарын 10-нд товлогдсон Киргизийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцох шийдвэр гаргасан бөгөөд үүнтэй холбогдуулан тус улсын ерөнхийлөгчийн албан тушаалаа өгч, Киргизийн Ерөнхий сайдын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн юм. 2021 оны 1-р сард Жапаров Киргизийн ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцож сонгогчдын 79.2 хувийн саналыг авч ялалт байгуулсан юм.

Садыр Жапаровын тангараг өргөх ёслол 2021 оны нэгдүгээр сарын 28-нд Киргизийн үндэсний филармонид болжээ.

Монголд

Киргизийн Ерөнхийлөгч Садыр Жапаров 2023 оны 7-р сарын 9-11-нд Монгол улсад албан ёсоор айлчилсан.