Фижи хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|Country in Melanesia, Oceania}}
{{About|Номхон далай дахь арлын улсын}}
{{Distinguish|Фүжи (салаа утга)}}
{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Бүгд Найрамдах Фижи Улс
| native_name            = {{unbulleted list
 | {{native name|fj|Matanitu Tugalala o Viti}}
 | फ़िजी गणराज्य ''Fijī Gaṇarājya'' ([[Хинди хэл|Хинди]])
}}
| common_name            = Fiji
| image_flag             = Flag of Fiji.svg
| image_coat             = Coat of arms of Fiji.svg
| flag_type              = [[Фижийн төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| symbol                 = Coat of arms of Fiji
| symbol_type            = [[Фижийн төрийн сүлд|Сүлд]]
| image_map              = Fiji on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg
| image_map2             = 
| national_motto         = {{native phrase|fj|"Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui"|italics=off|nolink= yes}}<br />"Бурханаас айж, хаанаа алдаршуулъя"<ref>{{cite web|url= http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|title= About Fiji – History, Government and Economy|website= www.fijihighcommission.org.uk|access-date= 1 September 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20180830031112/http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html|archive-date= 30 August 2018|url-status=live}}</ref>
| national_anthem        = "[[Фижийн төрийн дуулал|God Bless Fiji]]"<br>"Бурхан Фижиг ивээг"<br /><div class="center" style="margin-top:0.4em;">{{center|[[File:Fiji National Anthem.ogg|God Bless Fiji]]}}</div>
| official_languages     = {{Plainlist|
* [[Англи хэл]]
* [[Фижи хэл]] <ref>{{cite web|url= https://www.laws.gov.fj/ResourceFile/Get/?fileName=2013%20Constitution%20of%20Fiji%20(English).pdf|title= 2012 Constitution of Fiji|access-date= 24 August 2023|url-status=live}} Chapter 1.3.3 - This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the iTaukei and Hindi languages are to be made available.</ref>
* [[Хинди хэл|Хинди]]<ref>Compare: {{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Govt--Publications/Constitution.aspx|title= Constitution of the Republic of Fiji|website= fiji.gov.fj|publisher=The Fijian Government|access-date= 14 March 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20161011085543/http://www.fiji.gov.fj/govt--publications/constitution.aspx|archive-date= 11 October 2016|url-status=dead}} Subsection 3(3) reads: "This Constitution is to be adopted in the English language and translations in the ''iTaukei'' and Hindi languages are to be made available." Subsection 31(3) simples states that Fiji Hindi is to be taught in schools, it does not say that Fiji Hindi is the intended meaning of "Hindi". All official documents published by the Fijian government are translated into standard Hindi.</ref>
}}
| regional_languages     = [[Ротуман хэл]]
| demonym                = [[Фижийн хүн ам|Фижичүүд]]
| capital                = [[Сува]]<ref>Although Suva is the largest population center that is classified as a "city", the town of [[Nasinu]] has a population that is slightly higher than Suva's. See {{cite web|title= Age, Sex and Marital Status by Urban and Rural Enumeration, Fiji 2007|url= http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|website= statsfiji.gov.fj|publisher=Fiji Bureau of Statistics|access-date= 5 June 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171016012700/http://www.statsfiji.gov.fj/component/advlisting/?view=download&format=raw&fileId=1138|archive-date= 16 October 2017|url-status=live}}</ref>
| coordinates            = {{Coord|18|10|S|178|27|E|type:city}}
| largest_city           = capital
| government_type        = [[Нэгдмэл парламентын бүгд найрамдах улс]]
| leader_title1          = [[Фижийн ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]]
| leader_name1           = [[Уильям Катонивере]]
| leader_title2          = [[Фижийн ерөнхий сайд|Ерөнхий Сайд]]
| leader_name2           = [[Ситивени Рабука]]
| leader_title3          = [[Фижийн Ерөнхий шүүгч|Ерөнхий шүүгч]]
| leader_name3           = [[Салеси Темо]] (үүрэг гүйцэтгэгч)
| leader_title4          = Шадар сайд нар
| leader_name4           = [[Вильяме Гавока]]<br>[[Биман Прасад]]<br>[[Маноа Камикамица]]
| leader_title5          = [[Фижийн Парламент#Дарга|Парламентын Дарга]]
| leader_name5           = [[Найкама Лалабаву]]
| legislature            = [[Фижийн Парламент|Парламент]]
| area_rank              = 151 <!-- Should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_km2               = 18,274
| area_sq_mi             = 7,056 <!-- Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]] -->
| percent_water          = бага
| population_estimate    = 926,276<ref>{{Cite web|url=https://www.indexmundi.com/fiji/demographics_profile.html|title=Fiji Demographics Profile|website=www.indexmundi.com}}</ref>
| population_estimate_rank = 161
| population_estimate_year = 2018
| population_density_km2 = 46.4
| population_density_sq_mi = 120.3 <!-- Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]] -->
| population_density_rank = 148
| population_census      = 884,887<ref name=2017census>{{cite web|url= http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|title= Fiji Bureau of Statistics Releases 2017 Census Results|author= Government of Fiji|date= 10 January 2018|access-date= 3 November 2018|archive-url= https://web.archive.org/web/20181103052331/http://www.fiji.gov.fj/Media-Center/Press-Releases/Fiji-Bureau-of-Statistics-Releases-2017-Census-Res.aspx|archive-date= 3 November 2018|url-status=live}}</ref>
| population_census_year = 2017
| ethnic_groups          = {{unbulleted list
  | {{no wrap|56.8% [[Фижичүүд|Уугуул Фижичүүд]]}}
  | 37.5% [[Энэтхэг-Фижичүүд]]
  | 1.2% [[Ротума үндэстэн|Ротума]]
  | 4.5% Бусад
 }}
| ethnic_groups_year     = 2016<ref name="Factbook-Fiji" />
| religion               = {{tree list}}
*64.4% [[Христийн шашин|Христ]]
**34.6% [[Методизм]]
**{{no wrap|29.8% Бусад [[Христийн урсгалын жагсаалт|урсгал]]}}
*27.9% [[Фижи дэх хиндү шашин|Хиндүизм]]
*6.3% [[Фижи дэх ислам|Ислам]]
*1.4% [[Фижи дэх шашин шүтлэг|Бусад]] / [[Шашин шүтэхгүй байдал|Шашингүй]]<ref name="2007 Census – Religion" />
{{tree list/end}}
| GDP_PPP                = {{increase}}$12.6&nbsp;тэрбум <ref name="imf2">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October|title=World Economic Outlook Database, October 2022|date=October 2022|website=IMF.org|publisher=[[International Monetary Fund]]|access-date= October 11, 2022}}</ref>
| GDP_PPP_rank           = 158
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}}$13,944<ref name=imf2 />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 102
| GDP_nominal            = {{decrease}}$4.85&nbsp;тэрбум<ref name=imf2 />
| GDP_nominal_rank       = 164
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_per_capita = {{decrease}}$5,341<ref name=imf2 />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 106
| sovereignty_type       = Тусгаар тогтнол
| sovereignty_note       = ([[Их Британи]]ас)
| established_event1     = [[Фижийн Доминион|Тусгаар тогтнол]]
| established_date1      = 10 сарын 10, 1970
| established_event2     = [[Бүгд найрамдах улс]]
| established_date2      = 10 сарын 6, 1987
| Gini_year              = 2013
| Gini_change            = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini                   = 36.4 <!--number only-->
| Gini_ref               = <ref name="wb-gini">{{cite web|url= https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=FJ|title= Gini Index |publisher=World Bank|access-date= 5 November 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20171107012342/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=FJ|archive-date= 7 November 2017|url-status=live}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI                    = 0.730 <!--number only-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=September 8, 2022|access-date=September 8, 2022}}</ref>
| HDI_rank               = 99
| date_format            = өө/сс/жжжж
| currency               = [[Фижи доллар]]
| currency_code          = FJD
| time_zone              = FJT
| utc_offset             = +12
| drives_on              = зүүн
| calling_code           = [[Фижи дэх утасны дугаар|+679]]
| cctld                  = [[.fj]]
| today                  = 
| official_website       = [https://www.fiji.gov.fj fiji.gov.fj]
}}

'''Фижи''' {{lang-en|Fiji}}, ({{lang-fj|Viti}}; {{lang-hif|फ़िजी}}), албан ёсоор '''Бүгд Найрамдах Фижи Улс'''<ref>2011 оны 2 сард Ерөнхий сайдын ажлын алба улсын нэрийг '''Бүгд Найрамдах Фижи Улс''' болгосноо албан ёсоор зарласан бөгөөд 1997 оны үндсэн хуульд байдаг нэр нь одоо хүчингүй болсон. {{cite web|author=Fijivillage.com|url=http://fijivillage.com/?mod=story&id=0302118fd60fa7dc0c0246576e3d35 |title=Country is now officially called Republic of Fiji|date=2011-02-03|accessdate=2011-02-04}}-г үзнэ үү.</ref> ({{lang-fj|Matanitu ko Viti}}; {{lang-hif|फ़िजी गणराज्य<ref name="Measles On Long Island">{{cite web|url=http://www.wn.com/Measles_On_Long_Island/|title=Measles On Long Island|publisher=wn.com|year=2010|accessdate=2010-09-15}}</ref> ''Fijī Gaṇarājya''}}), нь Өмнөд [[Номхон далай]]н [[Меланези]]д, [[Шинэ Зеланд]]ын [[Хойд арал|Хойд арлаас]] зүүн хойш 2000 км зайд орших [[арлын улс]] юм. Хамгийн ойрын хөршүүд болох [[Вануату]] баруун талд нь, [[Франц]]ын харьяаны [[Шинэ Каледони]] баруун өмнө нь, Шинэ Зеландын [[Кермадек]] зүүн өмнө нь, [[Тонга]] зүүн талд нь, [[Самоа]] болон Францын [[Уоллис ба Футуна]] зүүн хойно нь, [[Тувалу]] хойд талд нь оршдог.

Энэ улсын арлын бүлгийн бүрэлдэхүүнд 332-оос олон арлууд багтдаг, үүний 110 гаруй арал дээр тогтмол хүн суурьшин амьдардаг ба 500 илүү тооны жижиг арлуудтай, ойролцоогоор хуурай газрын нийт хэмжээ нь 18,300 шоо дөрвөлжин километр. Хамгийн алс орших арал нь Ону-и-Лау юм. [[Вити Леву]], [[Вануа Леву]] хэмээх үндсэн 2 аралд хүн амын 87% болох 850,000 орчим хүн оршин суудаг. Нийслэл хот [[Сува]] нь Вити Леву арал дээр оршино. Нийт Фижичүүдийн 3/4 нь Вити Леву арлын эрэг дагуух Сува, эсвэл [[Нанди]] (аялал жуулчлал), [[Лаутока]] (чихрийн нишингийн аж үйлдвэр) зэрэг суурингуудад амьдардаг. Харин Вити Левугийн эргээс хол гол хэсэгт хүн ам сийрэг суурьшсан байдаг.
   
Фижийн арлуудын ихэнх нь 150 сая жилийн өмнөөс эхлэн галт уулуудын идэвхжлийн үр дүнд бий болжээ. Вануа Леву болон [[Тавеуни]] арлуудад өнөөг хүртэл геотермал хөдөлгөөн идэвхтэй хэвээр байгаа. Фижи арал дээр МЭӨ хоёр дахь мянганы үеэс эхлэн хүн суурьшсан. 17-18 зуунд Голланд болон Англичууд Фижиг судалж эхэлсэн бөгөөд түүнээс хойш 1970 он хүртэл [[Британийн Далайн чанад дахь Нутаг дэвсгэрүүд|титмийн колони]] байж ирсэн. [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайны]] үед мянга мянган Фижичүүд сайн дураар Шинэ Зеланд болон Австралийн армид идэвхийлэн тусалсан юм. Бүгд Найрамдах Фижи Улсын Зэвсэгт Хүчин нь /RFMF/ газар болон усан цэргийн ангитай.
 
Фижи нь баялаг ой мод, ашигт малтмал болон загасны олборлолтын ачаар Номхон далайн арлууд дундаа хамгийн өндөр хөгжсөн эдийн засагтай улсын нэг юм. Өнөөдөр тус улсын гадаад валютын гол эх үүсвэр нь аялал жуулчлал, мөн элсэн чихрийн экспорт болно. Улсын мөнгөн тэмдэгт нь [[Фижи доллар]].
 
2006 оны [[2006 оны Фижийн төрийн эргэлт|төрийн эргэлтийн]] дараах цэргийнхний засаглалыг Дээд Шүүхээс хууль бус гэсэн шийдвэр гаргасны дараа [[Рату]] [[Эпели Найлатикау]] [[Фижийн ерөнхийлөгч]] болоод байна. Фижийн орон нутгийн засаг захиргаа болох хот, суурины зөвлөлүүд нь Орон Нутгийн Захиргаа, Хот Хөгжүүлэлтийн Яамны дор байдаг. 

== Эшлэл ==
{{Reflist}}

{{Хөтлөгч мөр Австрали ба далайн орнууд}}
{{Хөтлөгч мөр Номхон далайн арлын форум}}
{{Хөтлөгч мөр Үндэстнүүдийн Хамтын Нөхөрлөл}}

[[Ангилал:Фижи| ]]
[[Ангилал:Арлын орон]]
[[Ангилал:Австрали ба Далайн орон]]
[[Ангилал:Австрали ба Далайн орнуудын арлын бүлэг]]
[[Ангилал:Номхон далайн арлын бүлэг]]
[[Ангилал:Меланезийн арлын бүлэг]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]