Хөвсгөл нуур хуудасны эх кодыг харах

:<span style="color:gray;">'' Энэ нуурыг адилхан оноосон нэртэй [[Хөвсгөл аймаг]], [[Хөвсгөл сум]] хоёроос ялган таниарай.''</span>
{{Инфобокс нуур
 | lake_name = Хөвсгөл нуур<br />[[File:Kobsogol_naghur.svg|20px]]
 | image_lake = Hovsgol.jpg
 | caption_lake = 
 | image_bathymetry = khuvsgul.jpg
 | caption_bathymetry = Хиймэл дагуулаас авсан зураг
 | location = [[Хөвсгөл аймаг]], [[Монгол улс]]
 | coords = {{coord|51|06|N|100|30|E|type:waterbody_region:MN|display=inline,title}}
 | type = [[Хавцлын нуур]]
 | inflow = 
 | outflow = [[Эгийн гол]]
 | catchment = 5300 км²<ref>[http://www.medeelel.mn/index.php?page=land&sm=73&s=1367 Хөвсгөл нуур], ''Medeelel.mn''</ref>
 | basin_countries = {{MGL}}
 | length = 136 км
 | width = 36.5 км
 | area = 2760 км²
 | depth = 138 м
 | max-depth = 267 м
 | volume = 380.7 км³
 | residence_time = 
 | shore = 
 | frozen = 12 сар - 5 сар
 | elevation = 1,645 м
 | islands = Модон хүй, Хадан хүй, Далайн хүй (Хамгийн том арал), Бага хүй
 | cities = [[Хатгал сум|Хатгал]], [[Ханх сум|Ханх]]
 | map_region = {{Location map
| Mongolia | label      = Хөвсгөл нуур
|caption = 
| relief  = 1
|mark=<!--dot-->Blue pog.svg
|lat_deg=51|lat_min=6
|lon_deg=100|lon_min=30
|position=bottom
|width=250
|float=right
}}
}}
'''[[Хөвсгөл нуур]]''' буюу Хөвсгөл далай нь [[Монгол улс|Монгол улсын]] хойд хэсэгт [[Хөвсгөл|Хөвсгөл]] аймагт далайн түвшнээс 1645 метр өндөрт оршдог цэнгэг устай нуур. Энэ нуур нь Монголын хамгийн их эзлэхүүнтэй, хамгийн гүн [[Монгол орны томоохон нуурууд|нуур]] юм. Хөвсгөл нуур нь дэлхийн арван долоон эртний нуурын нэг юм. 2 сая гаруй жилийн настай хэмээн тооцоолсон байдаг. Нийт усны эзлэхүүн 381 км³ байдаг нь дэлхийн цэнгэг усны 0.4 хувьтай тэнцэнэ.

Хөвсгөл нуурт 46 гол горхи цутгах бөгөөд ганцхан [[Эгийн гол]] эх авч урсан [[Сэлэнгэ мөрөн]]д цутгана. Явсаар нийт 1000 км зайг туулан [[Байгал нуур]]т цутгадаг. Энэ хоёр нуурын хоорондын шууд зай нь ердөө 200 км. 

Хөвсгөл нуурын хамгийн гүн хэсэгтээ 262.4 метр, урт нь 136 км, хамгийн өргөн хэсэг нь 36,5 км ажээ.  

Хөвсгөл нуурын байгалийн цогцолбор газар [[Сибирийн тайга]], [[Төв Ази]]йн хээр талын бүсийн шилжилтийн хэсэгт хамаарна. Хөвсгөл нуурын өмнөд, хойд эрэгт орших [[Хатгал сум|Хатгал]], [[Ханх сум|Турт]] гэсэн хоёр боомтын хооронд зун цагт [[усан тээвэр]] хийгддэг. Хөвсгөл нуурын эргэн тойрон [[фосфорит]]оор баялаг. Уг нуур нь Монгол улсын аялал жуулчлалын гол чиглэлийн нэг юм. 

==Нэрний тухай==
Хөвсгөл гэдэг үг нь түрэг хэлээр ''Көп Су Кул'' буюу "Их Устай Нуур" гэсэн үг юм. Монголчууд уг нуурыг эрт дээр үеэс '''Ариг ус''' хэмээн нэрлэж байжээ. Хөвсгөл гэдэг үгийн язгуур нь түрэг гаралтай хэлнүүдийн олон, их гэсэн утгатай Көп, ус гэсэн утгатай Су, түрэг гаралтай хэлнүүдийн нуур гэсэн утгатай Кул гэсэн үг гэж зарим эрдэмтэд үздэг. Ингээд Көп-их, су-ус кул-нуур буюу их уст нуур гэсэн таамаг байдаг юм.

==Газарзүйн онцлог==
<center>{{Том зураг|Panoramic_view_of_Lake_Kh%C3%B6vsg%C3%B6l.jpg|1250|Хөвсгөл нуурын дэлгэмэл зураг}}</center>
Хөвсгөл нуурын умард үзүүр нь Монголын ОХУ-тай хиллэх улсын хилээс 15 км байрлах бөгөөд Саяны нурууны зүүн хэсэгт байрлана. Азийн цэнгэг уст нууруудаас усны эзлэхүүнээрээ хоёрт жагсах бөгөөд Монгол улсын нийт цэнгэг усны 70%, дэлхийн цэнгэг усны 0.48%-г өөртөө агуулна.<ref>{{cite web
|url=http://www.ansp.org/~gelhaus/chapters/lake_hovsgol.htm
|title=The Aquatic Invertebrates of the watershed of Lake Hovsgol in northern Mongolia
|publisher=Institute for Mongolia Research Guide
|accessdate=2007-07-13
|archive-date=2014-05-05
|archive-url=https://web.archive.org/web/20140505183233/http://darwin.ansp.org/home/~gelhaus/chapters/lake_hovsgol.htm
|url-status=dead
}}</ref>

Тус нуурын ус цуглуулах талбай нь харьцангуй жижиг бөгөөд нуур руу цутгах голууд нь жижиг. Өмнөд хэсэгт Эгийн гол эх авах бөгөөд Сэлэнгэ мөрөн, цаашлаад Байгал нууртай холбогдоно. Ус нь Байгал нуур хүртэл 1000 км гаруй, өндрөөрөө 1169 метрийн ялгаатай уртыг туулдаг. Өвлийн улиралд 12-р сараас 5 сар хүртэл хөлддөг учир нуурын мөсөн дээгүүр машин тээвэр явах боломжтой ч ингэх явцад нуурыг ихэд бохирдуулжээ. 30-40 машин нууранд живсэн хэмээх судалгаа байдаг.

==Зургийн цомог==
<gallery widths="200" perrow="5">
File:Байкал и Хубсугул 191.jpg
File:Байкал и Хубсугул 212.jpg
File:Байкал и Хубсугул 218.jpg
File:Байкал и Хубсугул 257.jpg
File:USMC-100903-M-1294R-003.jpg|Нуурын орчимд бүргэдтэй зураг авхуулах үйлчилгээ байдаг
File:Байкал и Хубсугул 258.jpg
File:Sas Carey with Reindeer.jpg|Хөвсгөл нууранд жил бүр олон арван мянган дотоод гадаадын жуулчид айлчилж эдийн засгийн чухал бүрдэл орлогыг оруулдаг
File:Байкал и Хубсугул 323.jpg
File:Байкал и Хубсугул 329.jpg
File:Байкал и Хубсугул 224.jpg
File:Байкал и Хубсугул 330.jpg
File:Байкал и Хубсугул 345.jpg
</gallery>

==Ишлэл==
{{reflist}}

{{Монголын нуур}}
[[Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл]]
[[Ангилал:Азийн нуур]]
[[Ангилал:Монголын нуур]]
[[Ангилал:Хөвсгөл аймгийн нуур]]
[[Ангилал:Сэлэнгэ мөрний голын систем]]