Шэньян хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс суурин
| name                         = Шэньян
| native_name                  = 沈阳市
| native_name_lang             = zh-Hans
| settlement_type              = [[Тойргийн энтэй хот|Тойргийн]] & [[тал мужийн хуваалт|тал мужийн дайтай хот]]<ref name="govln">{{cite web |url=http://www.ln.gov.cn/zjln/xzqh/ |script-title= zh:行政区划 |trans-title= Administrative division |publisher=Liaoning People's Government |language=zh-hans |quote={{lang|zh-hans|截至2016年底，辽宁省辖14个地级市（其中沈阳、大连为副省级城市）、{...}}} |date= |access-date= 1 October 2018 |archive-url= https://web.archive.org/web/20181107104341/http://www.ln.gov.cn/zjln/xzqh/ |archive-date= 7 November 2018 |url-status= live |df= dmy-all }}</ref>
| image_skyline                ={{multiple image
| border = infobox
| total_width = 280
| image_style = border:1;
| perrow = 1/2/2/2
| caption_align = center
| image1 = 沈阳浑河大桥天际线.jpg
| caption1 = Шэньян хотын үзэмж
| image2 = 沈阳故宫大政殿.jpg
| caption2 = Мүгдэн ордны Дажэн танхим
| image3 = Sacred Heart Cathedral of Shenyang 1.JPG
| caption3 = [[Есүсийн ариун зүрхэн сүм, Шэньян|Есүсийн сүм]]
| image4 = 沈阳北陵公园正门.jpg
| caption4 = [[Жао бунхан (Чин гүрэн)|Жао бунхан]]
| image5 = 沈阳九一八纪念馆1.jpg
| caption5 = [[Мүгдэний хэрэг явдал|Мүгдэний явдлын]] музей
| image6 = 
| caption6 = 
| image7 = Mukden Palace drone view 5 (cropped & rotated).jpg
| caption7 = [[Мүгдэн ордон|Мүгдэн ордны]] агаарын үзэмж
}}
| image_seal                   = 
| seal_size                    = 
| image_shield                 = 
| shield_size                  = 
| nickname                     = 
| motto                        = 
| image_map                    = {{maplink|frame= yes|plain=yes|type=shape|stroke-width=2|stroke-color=#000000|zoom=6}}
| image_map1                   = File:Location of Shenyang Prefecture within Liaoning (China).png
| mapsize1                     = 
| map_caption1                 = Ляонин дахь Шэньян хотын харьяаллын байршил
| pushpin_map                  = Liaoning#Eastern China#China
| pushpin_label_position       = bottom
| pushpin_mapsize              = 
| pushpin_map_caption          = Ляонин дахь хотын төвийн байршил
| coor_pinpoint                = Шифү талбай ({{lang|zh-Hans|市府广场}})
| coordinates                  = {{coord|41|48|09|N|123|25|41|E|type:adm2nd_region:CN-21_source:Gaode|format= dms|display=it}}
| subdivision_type             = Улс
| subdivision_name             = {{flag|Хятад}}
| subdivision_type1            = [[Хятадын муж|Муж]]
| subdivision_type2            = 
| subdivision_name1            = [[Ляонин муж|Ляонин]]
| subdivision_name2            = 
| seat_type                    = Захиргааны төв
| seat                         = [[Хүньнань дүүрэг]]
| established_title            = 
| established_date             = 
| established_title2           = <!-- Incorporated (town) -->
| established_date2            = 
| established_title3           = <!-- Incorporated (city) -->
| established_date3            = 
| parts_type                   = [[БНХАУ-ын засаг захиргааны хуваарь#Хошууны түвшин (3-р)|Хошууны түвшин]]
| parts_style                  = para
| p1                           = 13
| government_footnotes         = 
| government_type              = [[тал мужийн хуваалт|Тал мужийн дайтай хот]]
| governing_body               = [[Шэньян Хоты Ардын Их Хурал]]
| leader_title                 = [[Хятадын Коммунист Намын хорооны нарийн бичгийн дарга|ХКН-ын НБД]]
| leader_name                  = Жан Лэй
| leader_title1                = [[Шэньян Хоты Ардын Их Хурал|Хурлын]] дарга
| leader_name1                 = Фү Жунвэй
| leader_title2                = [[Хотын дарга]]
| leader_name2                 = Ван Шиньвэй
| leader_title3                = [[Хятадын Ардын Улс Төрийн Зөвлөлдөх Зөвлөл|ХАУТЗЗ-ийн]] дарга
| leader_name3                 = Хань Дунтай
| unit_pref                    = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->
| area_footnotes               = <!-- ([[List of China administrative regions by area|ranked 29th]]) -->
| area_total_km2               = 12869<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
| area_land_km2                = <!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->
| area_water_km2               = 
| elevation_footnotes          = <!--for references: use  tags-->
| elevation_m                  = 55
| population_total             = 9070093
| population_as_of             = 2020 тооллого
| population_urban             = 7885142
| population_metro             = 8192848
| population_footnotes         = <ref>{{Cite web |url=https://www.citypopulation.de/en/china/liaoning/admin/ |title=China: Liáoníng (Prefectures, Cities, Districts and Counties) - Population Statistics, Charts and Map}}</ref>
| population_density_km2       = auto
| population_density_urban_km2 = auto
| population_density_metro_km2 = auto
| population_blank2            =
| population_note              = 
| area_metro_km2               = 4222.2
| area_urban_km2               = 3658.2
| postal_code_type             = [[Хятад дахь шуудангийн код|Шуудангийн код]]
| postal_code                  = 110000
| area_code                    = [[Хятад дахь утасны дугаар|24]]
| iso_code                     = [[ISO 3166-2:CN|CN-LN-01]]
| website                      = {{URL|www.shenyang.gov.cn}}
| timezone                     = [[Хятадын Стандарт Цаг|Хятадын Стандарт]]
| utc_offset                   = +8
| blank_name                   = [[Хятадын тээврийн хэрэгслийн улсын дугаар|Улсын дугаарын угтвар]]
| blank_info                   = {{lang|zh-cn|辽A}}
| blank1_name                  = [[ДНБ]] (2017)
| blank1_info                  = [[Хятадын юань|CNY]] 586.5 тэрбум<br />(USD 86.87 тэрбум)<ref name="finance">{{cite web |url=http://www.shenyang.gov.cn/zwgk/system/2018/06/20/010219132.shtml |script-title= zh:2017年沈阳市国民经济和社会发展统计公报 |publisher=Shenyang City People's Government |language=zh-hans |access-date= 2018-06-19 |date=June 2018 |archive-url= https://web.archive.org/web/20180627034716/http://www.shenyang.gov.cn/zwgk/system/2018/06/20/010219132.shtml |archive-date= 2018-06-27 |url-status= dead}}</ref> <!-- ([[List of China administrative regions by gross domestic product |15th]]) -->
| blank2_name                  = &nbsp;- per capita
| blank2_info                  = [[Хятадын юань|CNY]] 70,722<br />(USD 10,475)<ref name="finance"/> <!-- ([[List of China administrative regions by GDP per capita |2nd]]) -->
| blank3_name                  = [[Коппений уур амьсгалын ангилал|Уур амьсгал]]
| blank3_info                  = [[Эх газрын чийглэг уур амьсгал|Dwa]]
}}
{{Инфобокс Хятад хэл
| pic = Shenyang_(Chinese_characters).svg
| piccap = 
| picupright = 0.4
| pic2 = mukden1.png
| piccap2 = "Мүгдэн" манж хэлээр
| picsize2 = 50px
| t = 瀋陽
| s = 沈阳
| p = {{Audio|Shenyang pronunciation.ogg|Shěnyáng|help=no}}
| w = Shên<sup>3</sup>-yang<sup>2</sup>
| mi = {{IPAc-cmn|sh|en|3|.|yang|2}}
| gr = Sheenyang
| bpmf = ㄕㄣˇ&nbsp;&nbsp;&nbsp;ㄧㄤˊ
| j = Sam<sup>2</sup>-joeng<sup>4</sup>
| y = Sám-yèuhng
| ci = {{IPAc-yue|s|am|2|.|j|oeng|4}}
| wuu = Sen<sup>上</sup>-yan<sup>平</sup>
| poj = Sím-iông
| l = "Шэнь [голын] умард эрэг"
| altname = Mukden
| c2 = 盛京
| p2 = Shèngjīng
| psp2 = Mukden
| l2 = "Хөгжил дэвшил" (Манж); "Хөгжилтэй нийслэл" (Хятад)
| mnc = ᠰᡳᠮᡳᠶᠠᠨ/ᠮᡠᡴ᠋ᡩᡝᠨ
| mnc_rom = simiyan/mukden
| showflag = p
| order = st
}}

'''Шэньян-''' [[Хятад]] улсын [[Ляонин]] мужийн засаг захиргааны төв, бөгөөд [[Хятад#Засаг захиргааны хуваарь|тал мужийн дайтай]]  [[Хятад улсын 50 том хот|хот]] 2010 оны байдлаар 8.1 сая хүн амьдран сууж байна. Энэ хотын нэрийг эртний судар бичигт [[Манжуур]]ын нийслэл '''Мүгдэн''' хэмээн бичиж тэмдэглэсээр иржээ.

== Түүх ==
1625 онд Манжийн хаан Нурхачи нийслэлээ энд нүүлгэх үед хотын хятад нэрийг Шэнжин (хятад. 盛京) гэж байсан бол Манж нар Мүгдэн гэж нэрлэжээ. 1657 онд тус хот нь Фэнтяаны (хятад: 奉天府) засгийн газрын суудал болсон тул энэ үеийн олон сурвалжид үүнийг "Фэнтянь" гэж нэрлэдэг байв.

1900 онд [[Ихэтуанийн бослого|Ихэтуанийн бослогын]] буюу Боксчдын бослогын үеэр оросын эзэн хааны армийн серб гаралтай дэслэгч генерал Деан Суботич Мүгдэн хотыг эзэлсний дараа хятадуудын дээрэмийг зогсоож, дэг журмыг сэргээх арга хэмжээ авч хотод үлдсэн оршин суугчид талархаж байжээ. Орос цэргүүдийн оролцооны ачаар Мүгдэний нэлээд хэсэг нь дээрэм тонуулаас аврагдсан гэдэг. 

1905 он хүртэл [[Орос-Японы дайн|Орос-Японы дайны]] шийдвэрлэх хуурай газрын тулаан болох [[Мүгдэн дахь мөргөлдөөн]] болтол тус хот Хятад дахь Оросын эзэнт гүрний түшиц газар байсан юм. Мүгдэний тулаанаар оросууп япончуудад хотыг алдагдсан байна.

[[Шиньхайн хувьсгал|Шинхайн хувьсгалын]] дараа хотыг Манжийн нэрээр “Мүгдэн” биш, харин хятадаар “Фэнтянь” гэж нэрлэх болсон. 1920-иод оны үед тус хот нь 1928 онд Хуангутуны үйл явдлын улмаас амь үрэгдсэн Фэнтянчуудын бүлэглэлийн тэргүүн Жан Зуолиний нийслэл байсан юм. Үүний дараа 1929 онд тус хот "Шэньян" нэрийг албан ёсоор буцааж авчээ.

1931 оны 9-р сарын 18-нд [[Япон улс|Япон улсын]] Манжуур дахь эзлэн түрэмгийлэл Мүгдэний үйл явдлаар эхэлсэн юм.

Японы [[Манж-го|Манж-Го]] хүүхэлдэйн улс байгуулагдсаны дараа Шэньяныг Японы дэмжлэгтэйгээр дахин Фэнтиан гэж нэрлэж, Японы армийн хэрэгцээг хангах цэргийн үйлдвэр хөгжиж эхлэв.

1935 оны 2-р сарын 4-өөс 1935 оны 2-р сарын 14 хүртэл Мүгдэний конгресс (Түрэг Татаруудын Алс Дорнодын I их хурал) Шэньян хотод болсон 

1945 оны 8-р сарын эхээр Зөвлөлт-Японы дайны үеэр Япон, Манжийн цэргүүд ялагдсаны үр дүнд хот Зөвлөлтийн цэргүүдийн мэдэлд орж, Бүгд Найрамдах Хятад улсад шилжсэн. Засаг захиргааны хувьд тухайн үед хот 22 дүүрэгт хуваагдаж байв. 1948 оны 10-р сарын 30-нд Ляошэний тулалдааны үр дүнд коммунистууд Шэньян хотыг эзлэв. Шинэ эрх баригчид хотын засаг захиргааны хуваарийг өөрчилж, 22 дүүргийг 8 болгон нэгтгэв.

1949 оноос хойш Шэньян нь Хятадын хүнд үйлдвэрийн төвүүдийн нэг болжээ.

1945 оны 8-р сарын эхээр [[Зөвлөлт-Японы дайн (1945)|Зөвлөлт-Японы дайны]] үеэр Япон, Манжийн цэргүүд ялагдаж хот Зөвлөлтийн цэргүүдийн мэдэлд орж, улмаар Бүгд Найрамдах Хятад улсад шилжсэн байна. Засаг захиргааны хувьд тухайн үед хот 22 дүүрэгт хуваагдаж байв. 1948 оны 10-р сарын 30-нд Ляошэний тулалдааны үр дүнд хятадын коммунистууд Шэньян хотыг эзлэв. Шинэ эрх баригчид хотын засаг захиргааны хуваарийг өөрчилж, 22 дүүргийг 8 болгон нэгтгэв.

1949 онд БНХАУ байгуулагдсанаас хойш Шэньян нь Хятадын хүнд үйлдвэрийн төвүүдийн нэг болж хөгсөн байна. 

==Зураг==
<gallery widths="180px" heights="140px">
Зураг:Shenyang-Fushun urban agglomeration, LandSat-5, 2010-09-29.jpg
Зураг:Location of Shenyang Prefecture within Liaoning (China).png
Зураг:ShenyangWesternShoppingDist.jpg
Зураг:Mukden palace Dazheng Hall.jpg
</gallery>

== Эх сурвалж ==
{{Reflist|35em}}

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Shenyang|Шэньян (Мүгдэн) хот}}

{{Хятадын хот}}
[[Ангилал:Ляонины суурин]]
[[Ангилал:Хятадын аймгийн энтэй хот]]
[[Ангилал:Саятан хот]]
[[Ангилал:Шэньян| ]]
[[Ангилал:Хятадын засаг захиргааны нэгжийн төв суурин]]
[[Ангилал:Хятадын урьдын нийслэл]]
[[Ангилал:Хятадын их сургуулийн хот]]