Японы эзэнт гүрэн хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|1868–1947 оны Дорнод Азийн эзэнт гүрэн}}
{{About|түүхэн эзэнт гүрний|[[Японы эзэн хаан|эзэн хааныг үлдээсэн орчин үеийн улсыг]]|Япон}}
{{Инфобокс түүхэн улс
| native_name            = {{ubl|{{native name|ja|大日本帝國|italics=off|paren=omit}}|''Дай Ниппон Тейкоку''}}
| conventional_long_name = Японы эзэнт гүрэн
| common_name            = Япон
| era                    = {{nowrap|[[Мэйжийн эрин|Мэйжи]]{{*}}[[Тайшоогийн эрин|Тайшоо]]{{*}}[[Шоовагийн эрин|Шоова]]}}
| life_span              = 1868–1947
| year_start             = 1868<ref>{{harvnb|Jansen|2002|p=334}}, "One can date the "restoration" of imperial rule from the edict of January 3, 1868."</ref>
| year_end               = 1947<ref name=ndlconstitution/>
| date_start             = 1 сарын 3,
| date_end               = 5 сарын 3,
| event_start            = [[Мэйжийн хувьсгал]]
| event_end              = [[Японы Үндсэн хууль|Шинэ үндсэн хууль]]
| event1                 = [[Мэйжийн Үндсэн хууль]]
| date_event1            = 2 сарын 11, 1889
| event2                 = [[Хятад-Японы нэгдүгээр дайн]]
| date_event2            = 7 сарын 25, 1894
| event3                 = [[Орос-Японы дайн]]
| date_event3            = 2 сарын 8, 1904
| event4                 = [[Дэлхийн нэгдүгээр дайн|Дэлхийн 1-р дайн]]
| date_event4            = 23 August 1914
| event5                 = [[Мүгдэний хэрэг явдал]]
| date_event5            = 9 сарын 18, 1931
| event6                 = {{nowrap|[[Хятад-Японы хоёрдугаар дайн]]}}
| date_event6            = 7 сарын 7, 1937
| event7                 = [[Эзэн хааны захиргаанд туслах нийгэмлэг|ЭЗЗТН байгуулагдав]]
| date_event7            = 10 сарын 12, 1940
| event8                 = [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайн]]
| date_event8            = 12 сарын 7, 1941
| event9                 = [[Японы ялагдал]]
| date_event9            = 9 сарын 2, 1945
|iso3166code = omit
| image_flag             = Flag of Japan (1870–1999).svg
| flag_type              = [[Японы төрийн далбаа|Төрийн далбаа]]
| image_coat             = Imperial Seal of Japan.svg
| symbol_type            = [[Японы эзэн хааны сүлд|Эзэн хааны сүлд]]
| p1                     = Токүгава шоогүн
| flag_p1                = Flag of the Tokugawa Shogunate.svg
| p2                     = Бүгд Найрамдах Эзо Улс
| flag_p2                = Seal of Ezo.svg
| s1                     = Японы эзлэн түрэмгийлэл{{!}}Эзлэгдсэн Япон
| flag_s1                = Flag of Allied Occupied Japan.svg
| border_s1              = no
| image_map              = File:Location Empire of Japan.png
| image_map_caption      = Японы эзэнт гүрэн (1910-1945)
| image_map2             = Japanese Empire (orthographic projection).svg
| image_map2_caption     = [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайнд]] Японы эзэнт гүрэн ''де-факто'' хянаж байсан нутаг дэвсгэр (1942)
| national_anthem        = <br/>(1869–1945)<br />君が代<br/>''[[Японы төрийн дуулал|Кимигаё]]''<br/>"Эзэн дээдэс таны хаанчлал"<br/><ref>{{cite web |title=Explore Japan National Flag and National Anthem |url=http://web-japan.org/kidsweb/explore/national/index.html |accessdate=January 29, 2017}}</ref><ref>{{cite web |title=National Symbols |url=http://www.japan-guide.com/e/e2270.html |accessdate=January 29, 2017 |url-status=dead |archivedate=February 2, 2017 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202040038/http://www.japan-guide.com/e/e2270.html}}</ref>{{efn |Modified version used in 1880–1945.}}<br/>[[File:Kimi ga Yo 1930.ogg|noicon|center]]
| national_motto         = <br/>(1868–1912)<br />[[Мейжийн эрин|五箇条の御誓文]]<br />''Гокайоо но Госеймон''<br />"[[Таван зүйлий тангараг|Таван зүйл дэх тангараг]]"
| capital                = {{plainlist|
*[[Киото]] (1868–1869)<ref>{{Cite book |publisher=Routledge |isbn=9781884964046 |title=International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania |date=1996 |editor=Schellinger and Salkin |location=UK |chapter=Kyoto |chapter-url=https://books.google.com/books?id=vWLRxJEU49EC&pg=PA515 |page=515ff}}</ref>
*[[Токио хот]] (1869–1943)
*[[Токио]] (1943–1947)}}
| largest_city           = {{plainlist|
*Токио хот (1868–1943)
*Токио (1943–1947)}}
| religion               = {{plainlist|
*''[[Де-юре]]:'' [[Шашин ангид улс|Шашингүй улс]]
*''[[Де-факто]]:'' [[Төрийн Шинто шашин|Төрийн Шинто]] ([[төрийн шашин|төрийн үзэл суртал]])}}
| official_languages     = [[Япон хэл]]
| regional_languages     = {{plainlist|
*[[Тайванийн Хоккиен хэл]]
*[[Тайванийн Хятад хэл|Хятад хэл]]
*[[Тайванийн Хакка хэл]]
*[[Солонгос хэл]]}}
| government_type        = <!--- Don't mention [[theocracy]] or [[divine monarchy]] in this page! --->{{nowrap|[[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[хэмжээгүй эрхт хаант засаг]]}}<br />(1868–1889){{sfn|Hunter|1984|pp=31–32}}
*[[Дайжоо-кан]]ы дор{{sfn|Hunter|1984|pp=31–32}}<br />(1868–1885)
[[Нэгдмэл улс|Нэгдмэл]] [[парламент]]ын [[үндсэн хуульт хаант засаг]]<br />(1889–1947)<ref name=ndlconstitution>{{cite web |title=Chronological table 5 December 1, 1946 – June 23, 1947 |publisher=[[National Diet Library]] |url=http://www.ndl.go.jp/constitution/e/etc/history05.html |access-date = September 30, 2010}}</ref>
*[[Тоосэйха]] [[цэргийн дарайнгуйлал]] дор<br />(1931–1940)
*[[Шоовагийн Япон дахь статизм|Шоова Статист]] [[Засгийн газар#Намын систем|нэг намын]] [[тоталитаризм|тоталитар]] [[цэргийн дарайнгуйлал]]<br />(1940–1945)
*[[Холбоотнуудын Японы эзлэн түрэмгийлэл|эзлэн түрэмгийлэл]] дор<br /> (1945–1947)
| title_leader           = [[Японы эзэн хаадын жагсаалт#Японы эзэн хаан|Эзэн хаан]]
| leader1                = [[Эзэн Хаан Мэйжи|Мэйжи]]
| year_leader1           = 1868–1912
| leader2                = [[Эзэн Хаан Тайшоо|Тайшоо]]
| year_leader2           = 1912–1926
| leader3                = [[Эзэн Хаан Шоова|Шоова]]
| year_leader3           = 1926–1947
| title_deputy           = [[Японы ерөнхий сайдын жагсаалт#Японы эзэнт гүрэн (1868–1947)|Ерөнхий сайд]]
| deputy1                = [[Итоо Хиробуми]]
| year_deputy1           = 1885–1888 (анхны)
| deputy2                = [[Шигэру Ёшида]]
| year_deputy2           = 1946–1947 (сүүлчийн)
| legislature            = Байхгүй ([[тушаалаар удирдах]]) (1868–1871)<br>[[Пэрүүдийн Танхим (Япон)|Пэрүүдийн Танхим]] (1871–1889)<br>[[Японы Парламент#Түүх|Эзэнт Гүрний Хурал]] (1889 оноос)
| house1                 = [[Пэрүүдийн Танхим (Япон)|Пэрүүдийн Танхим]] (1889–1947)
| house2                 = [[Төлөөлөгчдийн танхим (Япон)|Төлөөлөгчдийн танхим]] (1890 оноос)
| stat_year1             = 1938<ref name=Harrison3>{{cite book |last1=Harrison |first1=Mark |title=The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |date=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521785037 |page=3 |url=https://books.google.com/books?id=ZgFu2p5uogwC |access-date=October 2, 2016}}</ref>
| stat_area1            = 1,984,000{{Efn|''Де-факто'', Японы тоглоомын [[Манж-го]] улсын оруулсан ба албан бус.}}<!-- {{Formatnum:{{#expr:(382+1602)*1000}}}} -->
| stat_year2             = 1920
| stat_year3             = 1940
| stat_pop2              = 77,700,000<sup>a</sup>
| stat_pop3              = 105,200,000{{Efn|''Де-факто'', Японы эзлэн түрэмгийлсэн газар нутгийн хүн амыг оруулсан ба албан бус.}}<sup>b</sup>
| currency               = {{plainlist|
*[[Японы иен]]
*[[Солонгос иен]]
*[[Тайванийн иен]]}}
| footnote_a             = 56.0 сая хүн ''найчид'' амьдарч байсан.<ref name=JSTOR>{{Cite journal |last1=Taeuber |first1=Irene B. |last2=Beal |first2=Edwin G. |jstor=1025496 |title=The Demographic Heritage of the Japanese Empire |journal=[[Annals of the American Academy of Political and Social Science]] |publisher=[[SAGE Publications]] |volume=237 |page=65 |date=January 1945 |doi=10.1177/000271624523700108 |s2cid=144547927}}</ref>
| footnote_b             = 73.1 сая хүн ''найчид'' амьдарч байсан.<ref name=JSTOR/>
| stat_area4             = 7,400,000{{Efn|''Де-факто'', Японы эзлэн түрэмгийлсэн газар нутгийг оруулсан ба албан бус.}}
| stat_year4             = 1942
| ref_area4              = <ref>{{Cite journal |last=Conrad |first=Sebastian |date=2014 |title=The Dialectics of Remembrance: Memories of Empire in Cold War Japan |url=https://core.ac.uk/download/pdf/199424523.pdf |url-status=live |journal=[[Comparative Studies in Society and History]] |volume=56 |issue=1 |pages=8 |doi=10.1017/S0010417513000601 |issn=0010-4175 |jstor=43908281 |s2cid=146284542 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200708000924/https://core.ac.uk/download/pdf/199424523.pdf |archive-date=2020-07-08 |access-date=2020-07-07 |quote=In 1942, at the moment of its greatest extension, the empire encompassed territories spanning over 7,400,000 square kilometers.}}</ref>
}}
{{Инфобокс Хятад хэл
| title = Японы эзэнт гүрэн
| kanji = {{lang|ja|大日本帝国}}
| kyujitai = {{lang|ja|大日本帝國}}
| katakana = ダイニッポンテイコク<br>ダイニホンテイコク
| hiragana = だいにっぽんていこく<br>だいにほんていこく
| l = Их Японы эзэнт гүрэн
| revhep = Dai Nippon Teikoku<br>Dai Nihon Teikoku
| c = 
| t = 
| s = 
| p = 
| j = 
| mi = 
| ci = 
| altname = 
}}

'''Японы эзэнт гүрэн'''  ([[Япон хэл|япон]]. 大日本帝國 ''Дай Ниппон Тэйкоку'') Улс төрийн утгаараа Японы эзэнт гүрэн  1867 оны 11-р сарын 9-нд эзэн хаан (大政奉還) эрх мэдлээ эргүүлэн авснаас [[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайнд]] ялагдаж 1945 оны 9-р сарын 2-нд бууж өгөх хүртэл оршин тогтнох хугацааг хэлж болно. Энэ хугацаанд Японы үндсэн хуулинд эзэн хаанд төр, засгийн тэргүүний эрх мэдлийг буцааж өгөхийг тунхагласан байдаг. Үнэн хэрэгтээ эзэнт гүрэн 1871 оноос (Мэйжигийн засгийн газар анх бусад улс орнууд руу анхаарлаа хандуулж байсан үе) 1947 оны 5-р сарын 3-нд дайны дараах шинэ хэмжээт [[Японы Үндсэн Хууль|Японы Үндсэн хуулийг]] батлах хүртэл оршин тогтнож байсан засаглал юм.

== Тэмдэглэл ==
{{notelist}}

== Эх сурвалж ==
{{Reflist}}

[[Ангилал:Японы Хаант Улс| ]]
[[Ангилал:Японы эзэн хаант улс]]
[[Ангилал:Японы түүхэн улс]]