Натрийн этилксантат

Натрийн этилксантат
Нэр
	IUPAC нэр sodium O-ethylcarbonodithioate
	Өөр нэр Натрийн этилксантогенат; Sodium ethylxanthogenate; Sodium-O-ethyl dithiocarbonate
Ерөнхий
CAS бүртгэлийн дугаар	140-90-9 =
ЕХ дугаар	205-440-9
Jmol-3D зураг	Зураг
PubChem	23690437
	InChI InChI=1S/C3H6OS2.Na/c1-2-4-3(5)6;/h2H2,1H3,(H,5,6);/q;+1/p-1; Key: RZFBEFUNINJXRQ-UHFFFAOYSA-M;
	SMILES CCOC(=S)[S-].[Na+];
Шинж чанар
Химийн томъёо	C3H5NaOS2
Моль масс	144.18 g·mol−1
Гадаад байдал	Шаргал нунтаг
Нягт	1.263 g/cm3
Хайлах температур	182 to 256 °C (360 to 493 °F; 455 to 529 K)
Буцлах температур	задардаг
Усанд уусдаг эсэх	450 g/L (10 °C)
Хүчиллэг (pKa)	1.6
Суурьлаг (pKb)	12.4
Аюултай нөхцөл
Р-фраз	R15 R21 R22 R29 R36 R38
АБ-фраз	S3 S9 S35 S36 S37 S38 S39 S16 S23 S51
Өөрөө шатах температур	250 °C (482 °F; 523 K)
	Өөрөөр тодотгож заагаагүй бол бодисуудын хэвийн төлөв (25 °C [77 °F], 100 kPa) дахь үзүүлэлтүүд.
	шалгах (what is: /?)
	Мэдээлэлийн хайрцагны эх сурвалж

Натрийн этилксантат эсвэл натрийн этилксантогенат (Англи: Sodium ethyl xanthate буюу SEX)^[3] нь CH₃CH₂OCS₂Na томъёо бүхий хүхэрт органик нэгдэл. Эвгүй үнэртэй бүтээгдэхүүнийг ялгаруулан гидролизод (задардаг) ордог бараан-шар өнгөтэй нунтаг. НЭК нь ихэвчлэн уул уурхайн салбарт флотацийн агент байдлаар ашиглагддаг.

Үйлдвэрлэл[засварлах | кодоор засварлах]

Нүүрстөрөгчийн дисульфидийг металлын алкоксидоор үйлчлэн ксантатуудыг гарган авдаг:

CH₃CH₂ONa + CS₂ → CH₃CH₂OCS₂Na

Шинж чанар[засварлах | кодоор засварлах]

Натрийн этилксантат нь шар өнгийн нунтаг юм. НЭК нь өндөр рН-д харьцангуй тогтвортой, рН<9 үед ба 25 °С-д хурдацтай гидролизод орно. НЭК нь үл мэдэгдэх хүчтэй хүчлийн pK_a 1.6-тай коньюгат суурь ба коньюгат суурийн pK_b нь 12.4 гэж тооцоологдсон. НЭК нь хатуу сульфидүүдийн гадаргуу дээр хялбар абсорбчлогддог.^[2]

Усанд задрах нь[засварлах | кодоор засварлах]

НЭК-ийн усан дахь задрал нь рН буурах ба температур өсөх тусам нэмэгддэг. Энэ нь гурван аргаар яваггддаг:^[4]

A. Эхлээд ксантатлаг хүчил, дараа нь нүүрсхүчлийн дисульфид ба спирт болон диссоциацлагдана.

C₂H₅OCS₂Na + H₂O → C₂H₅OCS₂H + NaOH

C₂H₅OCS₂H → CS₂ + C₂H₅OH

Б. Диксантоген болон исэлдэнэ.

2 C₂H₅OCS₂⁻ + H₂O + 1/2O₂ → (C₂H₅OCS₂)₂ + 2 OH⁻

В. Гидролитик задрал

6 C₂H₅OCS₂⁻ + 3 H₂O → 6 C₂H₅OH + CO₃²⁻ + 3 CS₂ + 2 CS₃²⁻

А ба Б урвалууд нь бага тохиолдох ба хүчиллэг орчныг шаарддаг. В урвал саармаг эсвэл шүлтлэг орчинд явагдах ба өөрөө хурдсагч юм. Учир нь, урвалаас үүсэх спирт нь урвалын хурдасгагч (катализатор) болдог. Энэ урвалын задралын зэрэг урвалжуудын концентраци ба температур өсөхөд нэмэгдэнэ. Жишээ нь, 10 хувийн pH=10 уусмалын хувьд 20 °C-д 1.1%/хоног байснаа 40 °C-д 4.6%/хоног болж өснө. рН 10-с 6,5 болон буурахад задралын зэрэг 1.1%/хоног-с 16%/хоног болон өснө. Зэс, төмөр, хар тугалга, цайр зэрэг металлууд урвалыг мөн хурдасгана (катализатор болдог).^[4]

Аюулгүй байдал[засварлах | кодоор засварлах]

НЭК нь амьтанд амаар ба арьсаар дунд зэргийн хордлого үүсгэхээс гадна нүд ба арьсыг цочруулдаг.^[5] НЭК нь усны амьралд онцгой хортой тул түүний устгал өндөр хяналттай байдаг.^[6] Дундаж үхлийн тун (эр цагаан хулгана, амаар, 10% уусмал, pH~11) нь 730 mg/kg биеийн жин. Үхэл эхний хоногт тохиолддог ба мэдрэлийн систем, элэг ба дэлүү илүүтэй өртсөн байсан.^[7]

НЭК-тай ажиллах тохиолдолд рискийн R15 R21 R22 R29 R36 R38, аюулгүй байдлын S3 S9 S35 S36 S37 S38 S39 S16 S23 S51 фразуудыг хэрэгжүүлж/баримтлахыг шаардана.

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 Report 5 (1995) p. 5
↑ ^2.0 ^2.1 Report 5 (1995) p. 6
↑ Caroline Cooper (23 July 2010). Organic Chemist's Desk Reference. CRC Press. pp. 123 (Acronyms and Miscellaneous Terms used in Describing Organic Molecules). ISBN 978-1-4398-1164-1. Retrieved 22 February 2011.
↑ ^4.0 ^4.1 Report 5 (1995) pp. 14–16
↑ Report 5s (2000) p. v
↑ Report 5 (1995) pp. 43–45
↑ Report 5 (1995) p. 17

Библиограф[засварлах | кодоор засварлах]

Priority existing chemical Report No. 5 Sodium Ethyl Xanthate, National Industrial Chemicals Notification and Assessment Scheme, Dep. of Health and Ageing, Australian Government (1995) ISBN 0-644-35283-3
Priority Existing Chemical. Secondary Notification Assessment Report No. 5S Sodium Ethyl Xanthate, National Industrial Chemicals Notification and Assessment Scheme, Dep. of Health and Ageing, Australian Government, (February 2000) ISBN 0-642-42198-6

[r5p5-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 Report 5 (1995) p. 5

[r5p6-2] 2.0 ^2.1 Report 5 (1995) p. 6

[3] Caroline Cooper (23 July 2010). Organic Chemist's Desk Reference. CRC Press. pp. 123 (Acronyms and Miscellaneous Terms used in Describing Organic Molecules). ISBN 978-1-4398-1164-1. Retrieved 22 February 2011.

[r5p14-4] 4.0 ^4.1 Report 5 (1995) pp. 14–16

[5spv-5] Report 5s (2000) p. v

[r5p43-6] Report 5 (1995) pp. 43–45

[r5p17-7] Report 5 (1995) p. 17

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]