Алтай (хот) хуудасны эх кодыг харах

{{short description|Монголын хот}}
{{Энэ гарчиг|Алтай хотын|хэрэглээг|Алтай}}
{{Distinguish|text=[[Говь-Алтай аймаг|Говь-Алтай аймгийн]] өмнөд хэсгийн [[Алтай сум (Говь-Алтай)]]}}
{{Инфобокс суурин
<!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name                            = Алтай
| native_name                     = {{lower|0.2em|{{MongolUnicode|ᠠᠯᠲᠠᠢ}}}}
| native_name_lang                = mn
| settlement_type                 = [[Монгол Улсын сумд|Сум]]
| official_name                   = Есөнбулаг сум<br>{{lower|0.2em|{{MongolUnicode|ᠶ᠋ᠢᠰᠦᠨᠪᠤᠯᠠᠭ}}{{MongolUnicode|ᠰᠤᠮᠤ}}}}
| image_skyline                   = File:Altai, Mongolia.png
| imagesize                       = 
| image_alt                       = 
| image_caption                   = 
| image_flag                      = 
| flag_size                       = 
| flag_alt                        = 
| image_seal                      = 
| seal_size                       = 
| seal_alt                        = 
| image_shield                    = 
| shield_size                     = 
| shield_alt                      = 
| image_blank_emblem              = 
| blank_emblem_type               = 
| blank_emblem_size               = 
| blank_emblem_alt                = 
| nickname                        = 
| motto                           = 
| image_map                       = 
| mapsize                         = 
| map_alt                         = 
| map_caption                     = 
| image_map1                      = 
| mapsize1                        = 
| map_alt1                        = 
| map_caption1                    = 
| image_dot_map                   = 
| dot_mapsize                     = 
| dot_map_base_alt                = 
| dot_map_alt                     = 
| dot_map_caption                 = 
| dot_x                           = 
| dot_y                           = 
| pushpin_map                     = Mongolia <!--name as per [[Template:Location map]] -->
| pushpin_label_position          = right
| pushpin_map_alt                 = 
| pushpin_mapsize                 = 250
| pushpin_map_caption             = Монгол дахь байршил
| coordinates                     = {{coord|46|22|22|N|96|15|26|E|region:MN|display=inline,title}}
| coor_pinpoint                   = 
| coordinates_footnotes           = 
| subdivision_type                = Улс
| subdivision_name                = {{flag|Монгол}}
| subdivision_type1               = [[Монгол Улсын аймгууд|Аймаг]]
| subdivision_name1               = {{flagicon image|Mn flag govi-altai aimag 2011.svg}} [[Говь-Алтай аймаг|Говь-Алтай]]
| subdivision_type2               = [[Монгол Улсын сумд|Сум]]
| subdivision_name2               = [[Есөнбулаг сум|Есөнбулаг]]
| established_title               = Байгуулагдсан
| established_date                = 1942 он
| founder                         = 
| named_for                       = 
| seat_type                       = 
| seat                            = 
| government_footnotes            = 
| government_type                 = 
| leader_party                    = 
| leader_title                    = 
| leader_name                     = 
| leader_title1                   = 
| leader_name1                    = 
| total_type                      = 
| area_magnitude                  = 
| area_footnotes                  = 
| area_total_km2                  = 2161
| area_total_sq_mi                = 
| area_total_dunam                = 
| area_land_km2                   = 
| area_land_sq_mi                 = 
| area_water_km2                  = 
| area_water_sq_mi                = 
| area_water_percent              = 
| elevation_footnotes             = 
| elevation_m                     = 2213
| population_footnotes            = 
| population_total                = {{increase}} 19000
| population_as_of                = 2022
| population_density_km2          = auto
| population_density_sq_mi        = 
| population_est                  = 
| pop_est_as_of                   = 
| population_note                 = 
| timezone1                       = 
| utc_offset1                     = 
| timezone1_DST                   = 
| utc_offset1_DST                 = 
| blank_name_sec1                 = 
| blank_info_sec1                 = 
| postal_code_type                = 
| postal_code                     = 
| area_code_type                  = 
| area_code                       = +976 (0) 148
| registration_plate              = ГА
| website                         = 
| footnotes                       = 
}}

'''Алтай''' ([[Монгол бичиг|монгол бичгээр]] [[Зураг:Altai.png]] ''алтаи'') — [[Монгол улс|Монгол]] улсын [[Говь-Алтай]] аймгийн төв нь болох [[хот]]. Аймаг дотроо бас [[Есөнбулаг сум|Есөнбулаг]] суманд харьяалагддаг. [[Алтай]] гэдэг нь өөрөө түгээмэл нэр. Тиймээс энэ нутгийг монгол хэлнээ '''Алтай хот''' гэж бусдаас нь ялгаж салгаж ойлгодог.

Алтай хот [[Улаанбаатар]]аас баруун урагш 1001 км зайнд д.т.д. 2181 м өндөрт 51 км² газар нутгийг эзлэн оршдог. 2008 онд 15,800 оршин суугчтай байсан. Тэгэхээр Монголдоо хамгийн өндөр газрын хот, бас 20-р олон хүн амтай хот юм.

== Тээвэр ==
Алтай хотын нисэх буудал нь нислэгийн нэг шороон зурвастай. Эндээс [[Арвайхээр]]- [[Улаанбаатар]]ын чиглэлд хуваарьт нислэгтэй байдаг.

== Түүх соёлын дурсгал, барилга ==
Алтай хотын төв талбай нь 1945 оны чөлөөлөх дайны үед Жанчхүүгийн давааны Японы бэхлэлтийг дайран эзлэх үед амь насаа үл хайрлан цэргийн үүргээ биелүүлэн дайсны галан доор тасарсан холбооны утсаа амаараа зуун анги нэгтгэлийн хоорондын харилцааг ханган алтан амиа алдсан Монгол улсын баатар Жанчивын нэрээр нэрлэгдсэн байна. Мөн талбайд холбооны дамараа барин буугаа мөрөвчилсөн Жанчив баатарын гэрэлт ирээдүйн төлөө урагш алхаж байгаа хөшөө сүндэрлэж байдаг. үүнээс гадна Жанчивын талбай дах бас нэг онцлог дурсгал нь Баруун монгол, тэр тусмаа Алтай нутгийн бахархал болсон Алтайн нуруунд зориулан Монголын хөгжмийн зохиолч    яруу найрагч    нарын шилдэг бүтээл болох "Зулай цагаан Алтай" дууны хөшөө аймгийн Төрийн захиргааны ордоны өмнө сүндэрлэж байдаг. Энэхүү нийтэд ихэд түгэн алдаршсан Алтайн магтаал дуунд зориулсан хөшөө нь Монгол улсад дуунд зориулан босгосон 2 дах хөшөө юм. 
Дээрхиэс гадна Говь-Алтай аймгийн хөгжимт драмын театрын сүлд чимэг болдог "Алтай" чуулгын театрын байр нь архитектурын өвөрмөц шийдэл бүхий уран барилга юм.
Аймгийн төвд орших "Аймгийн орон нутгийг судлах төв музей" нь Алтай нутгийн түүх, уламжлал, хүн ам, түүний ёс заншил, ахуй амьдрал, алдартангуудын тухай төдийгүй амйгийн хэмжээний геологийн тогтоц, ашигт малтмалын тухай баялаг үзмэр сан хөмрөгтэй.

== Газар зүй ==
=== Уур амьсгал ===
{{Уур амьсгалын хүснэгт
| TABELLE = 
| DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200
| QUELLE = [http://wetterkontor.de/de/klima/klima2.asp?land=mn&stat=44277 wetterkontor.de]
| Überschrift = 
| Ort = Алтай
<!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| hmjan = -10.4
| hmfeb =  -8.9
| hmmär =  -2.5
| hmapr =   5.9
| hmmai =  13.6
| hmjun =  18.7
| hmjul =  19.7
| hmaug =  18.3
| hmsep =  12.8
| hmokt =   5.0
| hmnov =  -3.5
| hmdez =  -8.3
<!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| lmjan = -24.8
| lmfeb = -23.3
| lmmär = -16.0
| lmapr =  -6.8
| lmmai =   0.6
| lmjun =   5.9
| lmjul =   8.0
| lmaug =   6.5
| lmsep =   0.5
| lmokt =  -7.1
| lmnov = -17.0
| lmdez = -22.3
<!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| avjan = 
| avfeb = 
| avmär = 
| avapr = 
| avmai = 
| avjun = 
| avjul = 
| avaug = 
| avsep = 
| avokt = 
| avnov = 
| avdez = 
<!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm -->
| nbjan =  1
| nbfeb =  2
| nbmär =  6
| nbapr = 10
| nbmai = 12
| nbjun = 28
| nbjul = 49
| nbaug = 41
| nbsep = 16
| nbokt =  8
| nbnov =  3
| nbdez =  2
<!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d -->
| shjan =  6.5
| shfeb =  7.4
| shmär =  8.1
| shapr =  8.7
| shmai = 10.0
| shjun = 10.0
| shjul =  9.5
| shaug =  9.4
| shsep =  9.1
| shokt =  7.9
| shnov =  6.7
| shdez =  6.0
<!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u.ä.) für den jeweiligen Monat in °C -->
| wtjan = 
| wtfeb = 
| wtmär = 
| wtapr = 
| wtmai = 
| wtjun = 
| wtjul = 
| wtaug = 
| wtsep = 
| wtokt = 
| wtnov = 
| wtdez = 
<!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d -->
| rdjan = 
| rdfeb = 
| rdmär = 
| rdapr = 
| rdmai = 
| rdjun = 
| rdjul = 
| rdaug = 
| rdsep = 
| rdokt = 
| rdnov = 
| rddez = 
<!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % -->
| lfjan = 65
| lffeb = 62
| lfmär = 52
| lfapr = 43
| lfmai = 41
| lfjun = 48
| lfjul = 53
| lfaug = 56
| lfsep = 50
| lfokt = 47
| lfnov = 55
| lfdez = 60
}}

== Алдартангууд ==
* Ардын зохиолч Ч.Лодойдамба
* Ардын зохиолч Л.Түдэв
* Монгол улсын баатар Жанчив
* Монгол улсын хөдөлмөрийн баатар Лодойхүү
* Монгол улсын нэрт зураач Балдуугийн Шарав

== Сонирхолтой баримтууд ==
* Алтай хот буюу Есөнбулаг суурин нь унд ахуйн усан хангамжийн талаар хатуулаг ихтэй ус бүхий газарт оршдогоороо онцлог.
* Говь-Алтай аймгийн Бигэр суманд социализмын үед сум нэгдлийн даргаар ажиллаж байсан Лодойхүү баатарын хөдөлмөрийн үр дүнд Бигэр суманд чацаргана тарилж түүгээр дарс хийж байсан нь өнөөг хүртэл уламжилж үлджээ. Иймд Алтай хотын дэлгүүрүүдэд Бигэрийн жимсээр хийсэн "Бигэр", "Алтай" дарсууд, "Бигэр" шампан дарс буюу оргилуун дарс, "Бигэр" виски зэрэг бүтэгдхүүнүүд заргадаж байдаг.

{{Хөтлөгч мөр Монголын томоохон хот суурин}}
{{Хөтлөгч мөр Говь-Алтайн сумууд}}
{{Хөтлөгч мөр Засаг захиргааны хуваарь}}
[[Ангилал:Алтай хот| ]]
[[Ангилал:Монголын хот]]
[[Ангилал:Говь-Алтай аймгийн суурин]]
[[Ангилал:Монголын аймгийн төв]]
[[Ангилал:Говь-Алтай аймгийн сум|!]]
[[Ангилал:Монголын суурин]]