Амьдралын чанар

Амьдралын чанар (англи. Quality of Life) - хүний аж амьдралын бүхий л талын материаллаг, оюун санааны болон нийгмийн хэрэгцээг хангасан байдлын түвшин, оюун ухаан, соёл, гоо сайхан, бие бялдрын хөгжлийн түвшин болон амьдралын аюулгүй байдлын түвшинг тодорхойлдог шинжлэх ухааны салбар хоорондын ойлголт юм.

Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын (ДЭМБ) тодорхойлж буйгаар "Амьдралын чанар" нь тухайн хүний нийгэмд эзлэх байр суурийн талаарх ойлголтод тулгуурлан бие бялдар, сэтгэл зүй, сэтгэл хөдлөл, нийгмийн эрүүл мэндийг хамардаг байна. Амьдралын чанарыг НҮБ улс орнуудын хүн амын нийгэм, эдийн засгийн байдлын түвшинг харьцуулж үнэлэх дүгнэх зорилгоор ашигладаг байна. Амьдралын чанар нь ихэвчлэн эрүүл мэнд, боловсрол, хүн ам зүй, эдийн засгийн нөхцөл байдал, хүрээлэн буй орчны нөхцөл байдал, амьдралын нөхцөл, хөдөлмөр эрхлэлт болон үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийн хэрэгжилтийн үзүүлэлтээр тодорхойлогддог юм.

Салбар тус бүрээр

"Амьдралын чанар" гэсэн ойлголт нь түүнийг ашигладаг шинжлэх ухааны салбар тус бүрээс хамаарч өөр өөр байдаг. Жишээлбэл, философид амьдралын чанарыг нийгмийн тогтолцоонд байгаа хүний эрх чөлөө, хөгжлийн боломж, оюун санааны болон соёлын үнэт зүйлсийн цогц шинж чанарыг илэрхийлдэг цогц шинж чанар гэж ойлгодог. Эдийн засгийн салбарт хүний үндсэн хэрэгцээг хангаж буй бодит түвшин, түүний хөгжлийн түвшин, амьдралын аюулгүй байдлыг хангах зэрэгт онцгой анхаарал хандуулдаг. Социологийн хувьд тэд материаллаг болон соёлын хэрэгцээг хангах чанар, боловсролын чанар, үйлчилгээний чанар гэх мэтийг ялгадаг. Анагаах ухаан нь эрүүл мэнд, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний чанарыг чухалчилдаг бол сэтгэл судлал нь хувь хүний хэрэгцээ, амьдралын утга учир, аз жаргалыг эрэлхийлэх зэргээр тодорхойлогддог. Экологийн хувьд хамгийн чухал зүйл бол экологийн аюулгүй орчин байх явдал юм.

Амьдралын чанарыг дүгнэдэг гол үзүүлэлтүүд

Нийгэм-хүн ам зүй - дундаж наслалт, өвчлөл, төрөлт, нас баралтын үзүүлэлт.
Хүн амын эдийн засгийн идэвхи - ажилгүйдлийн түвшин, хүн амын шилжилт хөдөлгөөн, түүний шалтгаанууд.
Нийгмийн хурцадмал байдал - улс төрийн үйл явдалд оролцох, ажил хаялт, далд эдийн засгийн ДНБ-д эзлэх хувь, гэмт хэргийн үзүүлэлт.
Нийгмийн салбарыг хөгжүүлэх - ДНБ-д боловсрол, шинжлэх ухаан, эрүүл мэнд, соёлын зардлын эзлэх хувь, оюутнуудын тоо болон бусад.
Байгаль орчин - агаар мандал, хөрс, ус, хүнсний бүтээгдэхүүн дэх хортой бодисын агууламж, ДНБ дэх байгаль орчны зардал, байгаль орчныг хамгаалах, байгалийн нөөцийг зохистой ашиглахад оруулж буй байдал.