Булан (газар зүй)

Далай тэнгисийн эх газар руу түрж орсон хэсгийг булан гэнэ.

Булан гэдэг нь далай, нуур эсвэл өөр томоохон усан сантай шууд холбогддог эрэг орчмын хэсэг юм. Энэ нь Сускеханна голын бэлчир болох Чесапик булан гэх мэт голын ам буюу адаг байж болдог ба булангууд нь бие биедээ үүрлэж болно; Жишээлбэл, Жеймс Бэй бол Канадын зүүн хойд хэсэгт орших Хадсон Бэйгийн нэг хэсэг юм. Бенгалын булан, Хадсон булан зэрэг зарим том булан нь янз бүрийн далайн геологитой байдаг.

Мөн түүнчлэн булангийн эргэн тойрон дахь газар нь ихэвчлэн салхины хүчийг бууруулж, долгионыг хаадаг. Булан нь бусад эргийн шугамтай адил олон янзын эргийн шинж чанартай байж болно. Зарим тохиолдолд булангийн наран шарлагын газрууд нь ихэвчлэн өргөн, тэгш урд дэнж бүхий эгц дээд эргээр байдаг. Булан нь загас агнуур гэх мэт далайн нөөцөд хялбар нэвтрэх боломжийг олгодог тул хүн төрөлхтний суурьшлын түүхэнд чухал ач холбогдолтой байв. Хожим нь тэд далайн худалдааг хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн тул аюулгүй бэхэлгээ нь тэднийг боомт болгон сонгоход түлхэц болсон. Энэ мэтчилэн булан нь бидний өдөр тутмын хэрэглээнд олон өөр байдлаар хэрэглэгддэг байна.

Төрөл

Нээлттэй булан - Амсар хэсэгтээ хамгийн өргөн хэсэг нь орших ба хойноо газартай.
Хаалттай булан - Амсар хэсэг нь хамгийн өргөн хэсгээсээ илүү нарийн ба хажуугаасаа ядаж нэг хойгтой.
Хагас нээлттэй булан - Амсар хэсгээрээ нэг болон түүнээс дээш аралтай ба түүнээс нь үүдэн олон нарийн амсартай болсон булан.

Үүсэл

Булан үүсэх олон өөр шалтгаан байдаг ба түүнээс хамгийн түгээмэл нь тектоник хавтангаас үүдсэн байдаг. Пангей тив задран салах үед олон томоохон булангууд үүссэн гэдэг. Тэдгээрийн жишээ нь Мексикийн булан билээ.