Варшав хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс Польшийн суурин
| Ort = Варшав<br />Warszawa
| Wappen = [[File:Coat of arms of Warsaw.svg|100px|Варшавын сүлд]]
| Beschriftung = left
| Woiwodschaft = Мазови муж
| Powiat = 
| PowiatLink = 
| KreisfreieStadt = ja
| Gemeinde = 
| GemeindeLink = 
| Breitengrad = 52
| Breitenminute = 13
| Breitensekunde = 0
| Längengrad = 21
| Längenminute = 02
| Längensekunde = 0
| OrtEinwohner = 1.790.658 (2019-12-31)
| OrtEinwDatum = 
| OrtFläche = 517.24<!--<ref>{{Webarchiv|url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_powierzchnia_ludnosc_teryt_2008.pdf |wayback=20110926224402 |text=''Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008 roku.'' |archiv-bot=2019-04-21 13:45:20 InternetArchiveBot }} (PDF; 2,6&nbsp;MB) S. 23, Stand 2008</ref>-->
| Höhe = 113
| Postleitzahl = 00-001-ээс 04-999 хүртэл
| Telefonvorwahl = 022
| KFZ-Kennzeichen = WA, WB, WD, WE, WF, WH, WI, WJ, WK, WN, WT, WU, WW, WX, WY
| Flughafen1 = [[Шопен нисэх буудал]]
| GemeindeTyp = Хотын тойрог
| GemeindeFläche = 517.241
| TERYT = 1465011
| Schulzenämter = 
| Ortschaften = 
| Bürgermeister = [[Рафал Тшасковский]]
| BürgermeisterArt = Хотын ерөнхийлөгч
| BürgermeisterDatum = 
| AnschriftStraße = pl. Bankowy 3/5
| AnschriftOrt = 00-950 Warszawa
| Webpräsenz = [https://www.um.warszawa.pl/ www.um.warszawa.pl]
}}
'''Варшав''' ({{lang-pl|Warszawa}} {{IPA|[varˈʂava]}}  {{Audio|Pl-Warszawa.ogg|дуудлага}}) бол [[Польш]] улсын [[нийслэл]] бөгөөд [[Европын холбоо]]ны орнуудын хотуудаас 9-рт орох [[саятан хот|саятан]] [[хот]] юм.<ref>{{cite web|url=http://www.emta.com/article.php3?id_article=43|title=European Metropolitan Transport Authorities|publisher=EMTA|date=|accessdate=3 June 2011|archive-date=5 Долдугаар сар 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180705204106/http://www.emta.com/article.php3?id_article=43|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.urbanaudit.org/CityProfiles.aspx?CityCode=PL001C&CountryCode=PL |title=CityProfiles |publisher=Urban Audit |date=|accessdate=3 June 2011}}</ref>

XIV зууны гар бичмэлүүдэд анх ''Warseuiensis'' (1321) , ''Varschewia'' (1342),  дараа XV зуунд ''Warschouia'' (1482)  гэж тэмдэглэн үлдээжээ. 

Варшав хот [[Балтын тэнгис]]ийн эргээс 260 км, [[Карпатын нуруу|Карпатын]] ар бэлээс 300 км зайд [[Висла мөрөн|Висла]] мөрний эргийн хоёр талд, далайн түвшнээс дээш дунджаар 100 м өндөр 517.24 км² газар нутагтай оршдог юм.  2023 онд Польшийн Статистикийн ерөнхий газрын мэдээлж буйгаар хот 1.861 сая хүнтэй байсан. Гэхдээ орчим нутгийг нь оролцуулбал 3,000 км² нутагт 2.41 сая хүн оршин суугчтай гэж үздэг.<ref>{{Cite web |url=http://www.emta.com/article.php3?id_article=43 |title=Archive copy |access-date=2012-08-17 |archive-date=2018-07-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180705204106/http://www.emta.com/article.php3?id_article=43 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://lofcom.com/ |title=Warsa tech |access-date=2022-10-23 |archive-date=2015-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518001702/http://www.turkishweekly.net/news/178215/security-bolstered-for-pope-39-s-philippines-visit.html |url-status=dead }}</ref>

Варшав хот дотор [[автобус]], трамвай, [[метро]], цахилгаан галт тэргээр нийтийн тээврийн үйлчилгээ явуулдаг. 1995 онд ашиглалтад орсон [[Варшавын метро]] нь 23 километр урт, 1 шугам дээр 21 өртөөтэй юм. Мөн Варшавт [[Фредерик Шопен|Фредерик Шопены]] нэрэмжит олон улсын нисэх буудал болон Варшава, Модлин гэх хоёр нисэх онгоцны буудалтай.

Варшав хотын бэлгэ тэмдэг болон хотын сүлд бол "Варшавын Сирена" хэмээх лусын дагина юм. Хотын энэхүү бэлгэ тэмдгийг "хуучин хот"-ын хотын төвийн зах зээлийн талбай дээр босгосон барималд дүрсэлсэн байдаг.

== Түүх ==
XV—XVI зуунд Варшав хот нь Мазовецкийн Вант улсын нийслэл байсан. [[Краков]] хотын Вавель толгод дахь цайз шатсаны дараа Польшийн III Сигизмунд Ваза ван (Zygmunt III Waza, 1566-1632) буюу ''Зигмунт'' нүүн ирж, үндсэндээ 1596-1795 онд Польшийн Вант улсын нийслэл байсан. Харин [[1791 оны тавдугаар сарын 3-ны Үндсэн Хууль|1791 оны тавдугаар сарын 3-ны Үндсэн Хуульд]] зааж өгснөөр албан ёсоор Варшав нийслэл хот болсон. 1807—1813 онд Варшавын Вант улсын (үндсэндээ Францын эзэмшилд), 1815-1915 онд Польшийн хаант улс (Оросын хаант улсын мэдэлд)-ын нийслэл байсан. 1918-1939 онд ''Варшав хот'' Бүгд Найрамдах Польш Улсын нийслэл байгаад 1952-1989 онд [[Бүгд Найрамдах Польш Ард Улс|Бүгд Найрамдах Польш Ард Улсын]] нийслэл байсан юм. 

Хот захиргааны 18 дүүрэгтэй. 
[[Файл:Warszawa podzial administracyjny 2002.svg|thumb|Варшав хотын дүүргүүд]]
{| class="wikitable"
!Дүүргийн нэр
!монголоор
!хүн ам -2017
!газар нутаг
|-
|Mokotów
|Мокотув
|217 815
|35,42 км²
|-
|Praga Południe
|Прага Повудне
|178 447
|22,38 км²
|-
|Wola
|Вола
|138 508
|19,26 км²
|-
|Ursynów
|Уршинув
|149 843
|43,79 км²
|-
|Bielany
|Биеланы
|131 957
|32,34 км²
|-
|Śródmieście
|Срудмиешче
|118 301
|15,57 км²
|-
|Targówek
|Таргувек
|123 535
|24,22 км²
|-
|Bemowo
|Бемово
|120 449
|24,95 км²
|-
|Ochota
|Охота
|83 592
|9,72 км²
|-
|Praga Północ
|Прага Пувноц
|65 904
|11,42 км²
|-
|Białołęka
|Биавовенка
|116 127
|73,04 км²
|-
|Wawer
|Вавер
|74 932
|79,7 км²
|-
|Żoliborz
|Жолибож
|50 825
|8,47 км²
|-
|Ursus
|Урсус
|58 233
|9,36 км²
|-
|Włochy
|Вохи
|41 243
|28,63 км²
|-
|Rembertów
|Рембертув
|24 105
|19,30 км²
|-
|Wesoła
|Весола
|24 811
|22,94 км²
|-
|Wilanów
|Виланув
|35 170
|36,73 км²
|-
|Нийт
|
|1 753 977
|517,24 км²
|}

== Барилга архитектур ==
Өнөө үед Варшав нь олон янзын архитектурын хэв маягтай бөгөөд энэ нь Польш улсын болон нийслэл хотын баялаг түүхтэй холбоотой юм. Хотын шашны барилгуудад католик болон хэд хэдэн протестант сүмүүд багтдаг.

[[Дэлхийн хоёрдугаар дайн|Дэлхийн 2-р дайны]] улмаас хуучин хот бараг бүрэн сүйрч, дайны дараах жилүүдэд л сэргээгджээ. Жишээлбэл, Хааны ордон (Варшавын түүхэн зүрх) зөвхөн 1970, 1980-аад онд дахин мэргээгдэж баригдсан бөгөөд зарим сэргээн босголтын ажил одоог хүртэл үргэлжилж байна. Варшавын түүхэн төвийг [[ЮНЕСКО]]-гийн дэлхийн өвийн жагсаалтад оруулсан нь сүйрсэн түүхийн өвийг бүрэн сэргээж байгаагийн үлгэр жишээ юм.[[Файл:Syrenka Warszawska.jpg|thumb|Варшавын сирена]]

== Газар зүй ==
Варшав хотын дундуур [[Висла мөрөн]] урсаж хотыг хоёр хэсэгт хуваадаг.[[File:Warsaw montage.JPG|thumb|300px|Варшав]]
=== Цаг уур ===
{{Уур амьсгалын хүснэгт
| TABELLE = 
| DIAGRAMM TEMPERATUR = rechts
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG = deaktiviert
| DIAGRAMM NIEDERSCHLAG HÖHE = 200
| QUELLE = [http://wetterkontor.de/de/klima/klima2.asp?land=pl&stat=12375 wetterkontor.de]
| Überschrift = 
| Ort = Варшав
<!-- durchschnittliche Höchsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| hmjan = −0.8
| hmfeb =  0.0
| hmmär =  5.9
| hmapr = 12.6
| hmmai = 18.6
| hmjun = 21.7
| hmjul = 23.0
| hmaug = 22.7
| hmsep = 18.4
| hmokt = 12.5
| hmnov =  5.6
| hmdez =  1.3
<!-- durchschnittliche Niedrigsttemperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| lmjan = −6.0
| lmfeb = −4.9
| lmmär = −1.5
| lmapr =  3.3
| lmmai =  8.3
| lmjun = 11.2
| lmjul = 12.9
| lmaug = 12.4
| lmsep =  8.8
| lmokt =  4.7
| lmnov =  0.9
| lmdez = −3.2
<!-- durchschnittliche Temperatur für den jeweiligen Monat in °C -->
| avjan = 
| avfeb = 
| avmär = 
| avapr = 
| avmai = 
| avjun = 
| avjul = 
| avaug = 
| avsep = 
| avokt = 
| avnov = 
| avdez = 
<!-- durchschnittliche Niederschlagsmenge für den jeweiligen Monat in mm -->
| nbjan = 24
| nbfeb = 24
| nbmär = 26
| nbapr = 34
| nbmai = 54
| nbjun = 70
| nbjul = 73
| nbaug = 59
| nbsep = 48
| nbokt = 35
| nbnov = 39
| nbdez = 35
<!-- durchschnittliche Anzahl täglicher Sonnenstunden für den jeweiligen Monat in h/d -->
| shjan = 1.4
| shfeb = 2.1
| shmär = 3.7
| shapr = 5.0
| shmai = 6.8
| shjun = 7.9
| shjul = 7.3
| shaug = 6.9
| shsep = 5.1
| shokt = 3.2
| shnov = 1.3
| shdez = 0.8
<!-- durchschnittliche Wassertemperatur (Meere, Seen u.ä.) für den jeweiligen Monat in °C -->
| wtjan = 
| wtfeb = 
| wtmär = 
| wtapr = 
| wtmai = 
| wtjun = 
| wtjul = 
| wtaug = 
| wtsep = 
| wtokt = 
| wtnov = 
| wtdez = 
<!-- durchschnittliche Regentage für den jeweiligen Monat in d -->
| rdjan =  7
| rdfeb =  7
| rdmär =  6
| rdapr =  7
| rdmai =  9
| rdjun =  9
| rdjul = 10
| rdaug =  8
| rdsep =  8
| rdokt =  7
| rdnov =  9
| rddez =  9
<!-- durchschnittliche Luftfeuchtigkeit für den jeweiligen Monat in % -->
| lfjan = 86
| lffeb = 85
| lfmär = 77
| lfapr = 73
| lfmai = 68
| lfjun = 69
| lfjul = 74
| lfaug = 74
| lfsep = 77
| lfokt = 82
| lfnov = 86
| lfdez = 88
}}

==Мөн үзэх==
* [[Варшавын гэрээ]]

== Цахим холбоос ==
{{Commons|Warszawa|Варшав}}

==Зүүлтийн холбоос==
{{reflist}}

[[Ангилал:Варшав| ]]
[[Ангилал:Мазови мужийн гмина]]
[[Ангилал:Европын нийслэл]]
[[Ангилал:Мазови мужийн суурин]]
[[Ангилал:Цэргийн эр зориг одон шагналтан]]
[[Ангилал:Польшийн хот]]
[[Ангилал:Польшийн их сургуулийн хот]]
[[Ангилал:Саятан хот]]
[[Ангилал:Висла мөрний суурин]]