Галт зэвсэг
Галт зэвсэг гэж дарин хийн үйлчлэлээр сумны хошуу буюу үрэл тодорхой кинитек энерги аван шидэгдэн гардаг төхөөрөмжийг хэлнэ. Галт зэвсэг нь гол төмөр, замаг, цохих буюу буулгах механизм гэх мэт үндсэн эд ангиудаас бүрддэг. Галт зэвсэг нь зориулалтаас хамаарч буудлага явагдах явц, бүтэц зэргээрээ ялгагддаг.
2001 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн баталсан МУ-ын Галт зэвсгийн тухай хуульд:
"3.1.1. "Галт зэвсэг" гэж дарины шаталтаас үүссэн өндөр даралтын хүчээр сумны хошуу болон үрэл гол төмрөөс шидэгдэж амьд болон бусад биетийг гэмтээх, хөнөөх, устгах зориулалт бүхий буудлагын хэрэгслийг"[1]
гэж тодорхойлсон байдаг.
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Анхны галт зэвсэг (модон "галт жад" гэгддэг, хятад. уламж. 火槍, хялбар. 火枪, пиньинь huǒ qiāng, палл. хо цян) Хятадад 1132 онд ашигласан тухай түүхэн баримтад байдаг байна.
Галт зэвсэг Европт XIV зуунд үүссэн бөгөөд технологийн хөгжил нь дарьны энергийг ашиглах боломжтой болсон гэж үздэг. Энэ нь цэргийн үйл хэрэгт шинэ эрин үеийг бий болгосон - их буу, түүний дотор их бууны тусдаа салбар - гар их буу бий болсон.
Анхны гар буунууд бол харьцангуй богино нэг талыг нь битүүлсэн төмөр эсвэл хүрэл хоолой байжээ. Бууг цэнэглэх нь их энгийн аргаар хийдэг байжээ- Дарьны цэнэгийг суваг руу хийж, дараа нь төмрөөр эсвэл хар тугалга сум дээрээс нь хийж, зэвсгээ гартаа барьж эсвэл мөрлөж (гэхдээ заримдаа газар тулгаж тавьдаг байсан) буудахад бэлэн болгодог байжээ. Утсан зулын голыг торхны ханан дахь жижиг нүхэнд аваачсанаар цэнэгийг асааж бууддаг байжээ.
XV зуунд Европод галт зэвсгийг 1428 онд англичууд францын Орлеаныг бүслэхэд, 1453 онд Византийн нийслэл Константинополь хотыг Османы эзэнт гүрний хаан II Мехмед эзлэх үед зэрэгт өргөн хэргэлэж эхэлсэн байна. 15-р зууны эхний хэсэгт гар бууны загварт анхны сайжруулалт хийж эхлэсэн - бууны хоолой нь урт болж, бөгс нь хагас муруй, үрийн нүх нь онилсон шугам дээр байрладаггүй, харааны тэмдэглэл гарч ирсэн. Баруун Европт ийм зэвсгийг кулевр (франц. couleuvre — «могой», лат. colubrinus — «могойн хэлбэр») гэж нэрлэдэг байв. Гэвч цэнэглэх үйл явц хэдэн минут үргэлжилдэг бөгөөд арга нь маш их эвгүй байсан - гал асаах зулын шаталт буудаж буй хүндээ садаа болдог зэрэг дутагдлуудтай байжээ.
Орост XVI зуунд анхны галт зэвсэг бүхий байнгын тусгай цэргийн нэгтгэлүүд (орос. стрельцы) бий болсон байна.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Guns – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан |
Wiktionary: Галт зэвсэг – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Монгол Улсын галт зэвсгийн тухай хуулийн шинэчилсэн хувилбар". Archived from the original on 2017-08-12. Татаж авсан: 2017-08-03.